Κ. Π. Καβάφης: 6 ποιήματα με αφορμή την επέτειο της γέννησης και του θανάτου του

158 και 88 χρόνια αντίστοιχα από τη γέννηση και τον θάνατο του Κ.Π. Καβάφη.

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ποιητές, αν και ποτέ δεν έζησε στην Ελλάδα. Ο Καβάφης γεννήθηκε σαν σήμερα, 29 Απριλίου, το 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκεί, άλλωστε, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και άφησε την τελευταία του πνοή. Για αυτό το λόγο πολλές φορές γίνεται αναφορά στο όνομα του ποιητή ως ο Αλεξανδρινός ποιητής.

Το neolaia.gr σε app: Κατεβάστε το σε Android και iOS

Ο Καβάφης προερχόταν από εύπορη οικογένεια, αφού ο πατέρας του, Πέτρος Καβάφης, ήταν μεγαλέμπορος βαμβακιού με φαναριώτικη καταγωγή, ενώ η μητέρα του, Χαρίκλεια Φωτιάδη, προερχόταν από παλαιοτάτη οικογένεια της Κωνσταντινούπολης. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης ήταν το ένατο και τελευταίο παιδί της οικογενείας και έχασε τον πατέρα του στην ευαίσθητη ηλικία των 7 ετών.

Δύο χρόνια μετά μετά την απώλεια του πατέρα του μετακόμισε μαζί με τη μητέρα του και τα υπόλοιπα αδέρφια του στην Αγγλία, όπου και παρέμεινε για 6 ολόκληρα χρόνια. Εκεί ο Καβάφης κατάφερε να εντρυφήσει τόσο στην αγγλική όσο και στην ελληνική και τη γαλλική γλώσσα, ενώ έμαθε και λίγα ιταλικά. Η γλωσσομάθεια του Καβάφη αργότερα αποδείχτηκε σημαντική για την ανάπτυξη της ποιητικής του γραφής αναδεικνύοντάς ακόμη περισσότερο το ποιητικό του ύφος.

Μετά το πέρας των 6 χρόνων ο Κωνσταντίνος Καβάφης και η οικογένειά του επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια, όπου ο ποιητής συνέχισε την φοίτησή του στο Λύκειο “Ερμής”. Ωστόσο, η οικονομική κατάσταση της οικογένειας άρχισε να χειροτερεύει. Έτσι, όταν ξεκίνησε η Αιγυπτιακή εξέγερση έναντι των Άγγλων το 1882 ο Κωνσταντίνος Καβάφης και η οικογένειά του φεύγουν ξανά από την Αλεξάνδρεια με προορισμό αυτή την φορά του παππού του στην Κωνσταντινούπολη.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη ONASSIS STEGI (@onassis.stegi)

Στην Κωνσταντινούπολη, και όντας κοντά στην ενηλικίωση, ο ποιητής έδειξε τα πρώτα δείγματα ομοφυλοφιλίας. Μάλιστα λέγεται ότι κατά την τρίχρονη παραμονή του Καβάφη στην Πόλη ο Κωνσταντίνος Καβάφης είχε την πρώτη του σεξουαλική επαφή, αλλά αυτός ο ισχυρισμός δεν έχει επιβεβαιωθεί. Κάτι εξίσου σημαντικό είναι ότι την ίδια περίοδο προσπάθησε για πρώτη φορά να ασχοληθεί με την ποιητική τέχνη. Ωστόσο, εκείνες οι προσπάθειες δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ όσο ήταν εν ζωή, αλλά συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύτηκαν από τον φιλόλογο Γ.Π. Σαββίδη μαζί με άλλα ανέκδοτα ποιήματα το 1968.

Το 1885 ο Κωνσταντίνος Καβάφης επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια και αλλάζει πολλά επαγγέλματα. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία, ενώ δούλεψε και ως άμισθος Γραμματέας στο Γραφείο Αρδεύσεων. Έπειτα, πραγματοποιήθηκε η πρόσληψή του στο συγκεκριμένο γραφείο ως έμμισθος υπάλληλος το 1892. Αυτή ήταν η κύρια δουλειά, η οποία του προσέφερε μεν τα προς τα ζην, αλλά τον έκανε πραγματικά δυστυχισμένο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Κωνσταντίνος Καβάφης ταξίδεψε στην Ελλάδα συνολικά δύο φορές. Έτσι, εκτός από το 1901, ταξίδεψε ακόμη μία φορά στην Ελλάδα, το 1903. Είδε ελάχιστα την Ελλάδα βλέποντας “κλασικά” αξιοθέατα, όπως ο Παρθενώνας, και δεν είχε έντονα βιώματα από τη χώρα. Αυτό το γεγονός από μόνο του τον διαφοροποιεί σε μεγάλο βαθμό από ποιητές που έζησαν την ίδια περίοδο, καθώς ζώντας μακριά από την Ελλάδα, αλλά έχοντάς την στην καρδιά του, έγραψε ποίηση απαλλαγμένος από το γλωσσικό ζήτημα, αλλά και από τη δημιουργία της εθνικής συνείδησης που τόσο ταλάνιζε του λόγιους της εποχής του.

Το 1922 παραιτήθηκε από την εργασία του στις Αρδεύσεις προκειμένου να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ποίηση. Άλλωστε είναι ένας από τους πρώτους ποιητές που στο διαβατήριό τους έγραψαν ως επάγγελμα αυτό του συγγραφέα. Προς το τέλος της ζωής του γνώρισε τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το Νίκο Καζαντζάκη (1927), μεγάλες μορφές της ελληνικής διανόησης και πολιτισμού. Το 1932 διαγνώστηκε με καρκίνο του λάρυγγα, με αποτέλεσμα να νοσηλευτεί για 4 μήνες σε νοσοκομείο της Αθήνας. Έπειτα, επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου ο άφησε την τελευταία του πνοή την ημέρα των γενεθλίων του το 1933.

Ακολουθούν μερικά ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη με αφορμή την επέτειο της γέννησης και του θανάτου του.

1. Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,

τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστηση, με τι χαρά

θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοϊδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κι έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου να ‘χεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.
Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·

και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,

πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι.
Χωρίς αυτήν δεν θα ‘βγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

2. Τα Παράθυρα

Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νά ‘βρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θά ‘ναι παρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τά ‘βρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θά ‘ναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

3. Τα κεριά

Του μέλλοντος η μέρες στέκοντ’ εμπροστά μας
σα μια σειρά κεράκια αναμένα —
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.Η περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβυσμένων·
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λυωμένα, και κυρτά.
Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ’ αναμένα μου κεριά.

Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.

4. Η Πόλις

Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις—
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.

5. Πριν τους αλλάξει ο Χρόνος

Λυπήθηκαν μεγάλως στον αποχωρισμό των.
Δεν τόθελαν αυτοί· ήταν η περιστάσεις.
Βιοτικές ανάγκες εκάμνανε τον ένα
να φύγει μακρυά — Νέα Υόρκη ή Καναδά.
Η αγάπη των βεβαίως δεν ήταν ίδια ως πριν·
είχεν ελαττωθεί η έλξις βαθμηδόν,
είχεν ελαττωθεί η έλξις της πολύ.
Όμως να χωρισθούν, δεν τόθελαν αυτοί.
Ήταν η περιστάσεις.— Ή μήπως καλλιτέχνις
εφάνηκεν η Τύχη χωρίζοντάς τους τώρα
πριν σβύσει το αίσθημά των, πριν τους αλλάξει ο Χρόνος·
ο ένας για τον άλλον θα είναι ως να μένει πάντα
των είκοσι τεσσάρων ετών τ’ ωραίο παιδί.

6. Ο ήλιος του απογεύματος

Την κάμαρην αυτή, πόσο καλά την ξέρω.
Τώρα νοικιάζονται κι αυτή κ’ η πλαγινή
για εμπορικά γραφεία. Όλο το σπίτι έγινε
γραφεία μεσιτών, κ’ εμπόρων, κ’ Εταιρείες.

A η κάμαρη αυτή, τι γνώριμη που είναι.

Κοντά στην πόρτα εδώ ήταν ο καναπές,
κ’ εμπρός του ένα τουρκικό χαλί·
σιμά το ράφι με δυο βάζα κίτρινα.
Δεξιά· όχι, αντικρύ, ένα ντολάπι με καθρέπτη.
Στη μέση το τραπέζι όπου έγραφε·
κ’ η τρεις μεγάλες ψάθινες καρέγλες.
Πλάι στο παράθυρο ήταν το κρεββάτι
που αγαπηθήκαμε τόσες φορές.

Θα βρίσκονται ακόμη τα καϋμένα πουθενά.

Πλάι στο παράθυρο ήταν το κρεββάτι·
ο ήλιος του απογεύματος τώφθανε ώς τα μισά.

…Aπόγευμα η ώρα τέσσερες, είχαμε χωρισθεί
για μια εβδομάδα μόνο … Aλλοίμονον,
η εβδομάς εκείνη έγινε παντοτινή.

Πηγή εικόνας: Wikimedia Commons