Το ελληνικό #MeToo

Για όσες υποφέρουν και για όσες υπέφεραν.

Η Σοφία, η Ζέτα, η Τζένη, η Αγγελική, η Λουκία, η Κατερίνα.

Το neolaia.gr σε app: Κατεβάστε το σε Android και iOS

Οι γενναίες αυτές γυναίκες καθήλωσαν το ελληνικό κοινό με τις αποκαλύψεις για τη βία, σεξουαλική, σωματική, ψυχολογική που υπέστησαν. Ονομάτισαν και κατήγγειλαν τους θύτες ατρόμητες, ενωμένες και αποφασισμένες. Έλα, όμως, που δεν είναι μόνο οι γυναίκες που βλέπουμε στην τηλεόραση. Η εργαζόμενη που παλεύει για το μισθό της μέρα με τη μέρα, η μαθήτρια, φοιτήτρια που πασχίζει να αποφοιτήσει και να κυνηγήσει τους στόχους της, η μητέρα που παλεύει για την οικογένεια της, η μετανάστρια που παλεύει να βγάλει μια άδεια και να ξαναχτίσει τη ζωή της. Θύμα μπορεί να έχει πέσει η κάθε γυναίκα γύρω σου.

Η κάθε περίπτωση διαφέρει. Είναι στη δουλειά, είναι στην τάξη, στο αμφιθέατρο, στον κόσμο του θεάματος, στα μέσα μεταφοράς, στο γυμναστήριο, στον πρωταθλητισμό, στην οικογένεια. Όπου πάει ο νους μας μπορεί να είναι, πάντα ήταν. Δεν υπάρχει «safe space» σε αυτό το φαινόμενο. Μια περίπτωση ήταν νεαρή αθλήτρια, άλλη ήταν ηθοποιός, εργάτρια, καθηγήτρια, διευθύντρια, μητέρα, μαθήτρια. Έγινε στο γήπεδο, στο σχολείο, στο γραφείο, στον δρόμο. Ο κοινός παρονομαστής ποιος είναι όμως; Ο θύτης πάντα κατέχει κάποιο είδος εξουσίας, δύναμης πάνω από το θύμα, το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί, με ελάχιστες συνέπειες. Αυτό ορίζει ουσιαστικά ολόκληρη την εξίσωση -για την ακρίβεια ανίσωση. Η κατάσταση δεν είναι- ποτέ δεν ήταν- ίση. Ένα μαθηματικό πρόβλημα από την αρχή άνισο, χωρίς ισορροπία. Εδώ μπαίνουν ζητήματα όπως η ανεπαρκής υπεράσπιση και εκπροσώπηση των εργαζομένων, των μαθητών, του λαού γενικότερα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που η Σοφία μίλησε τώρα. Και δεν αναφέρομαι στους γελοίους που αμφιβάλλουν για την ιστορία και τις προθέσεις της. Αναφέρομαι περισσότερο σε αυτούς που πραγματικά αναρωτιούνται γιατί μια γυναίκα δεν βγαίνει νωρίτερα να μιλήσει για την βία που υπέστη. Και δεν είναι μία γυναίκα που δεν βγαίνει. Οι στατιστικές για την Ελλάδα λένε πως μόλις το 6% των ατόμων που έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης κάνουν επίσημη καταγγελία.

Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή:

Βρίσκεσαι σε μια μειονεκτική θέση, σε ανάγκη. Ο βιαστής (ναι αυτός είναι ο χαρακτηρισμός, χωρίς να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας) έχει το προνόμιο της θέσης του, της εξουσίας του και πατάει πάνω στο ότι εσύ δεν θα μιλήσεις. Γιατί ξέρετε και οι δύο ότι έχεις πολλά περισσότερα να χάσεις, και κατά 99% εκείνος δεν χάνει τίποτα.

Σε απειλεί -έμμεσα ή άμεσα- και σε αναγκάζει να σιωπήσεις. Και το κάνεις. Δεν μιλάς. Βρίσκεσαι μπροστά σε ένα βουνό. Νιώθεις σπιλωμένη, βρώμικη, ανάξια, κατεστραμμένη. Παραβίασε, λέρωσε το σώμα σου, διέλυσε την εικόνα που είχες για τον εαυτό σου. Νιώθεις ξένη μέσα στο κορμί σου. Είχες παλέψει χρόνια να σε αποδεχτείς και σε μια στιγμή τα έχασες όλα. Δεν μπορείς να βρεις τη δύναμη να σηκωθείς, να συνεχίσεις τη ζωή σου. Σου ρούφηξε τη ζωή, τη δύναμη σου, σου πήρε τη χαρά και τη ζωντάνια από τα μάτια σου. Νιώθεις απίστευτες ενοχές, κατηγορείς τον εαυτό σου, πιστεύεις πως φταις για ότι συνέβη. Ψάχνεις να βρεις τι έκανες λάθος, αν του έδωσες κάποιο «δικαίωμα». Βλακείες. Θα πω και θα ξαναπώ πως η μόνη αιτία πίσω από έναν βιασμό είναι ο βιαστής. Όχι το ρούχο, όχι το θύμα, όχι οι συγκυρίες, όχι τα άστρα. Αυτό που ονομάζουμε κουλτούρα βιασμού επιμένει να ψάχνει να κατηγορήσει το θύμα, για τη σεξουαλικότητα, για το τι φορούσε, που βρισκόταν, πως αντέδρασε. Έτσι, ακόμα και αν καταφέρει μια γυναίκα να ξεπεράσει το ψυχικό τραύμα, βρίσκεται ντροπιασμένη μπροστά σε μια κοινωνία, που ανέκαθεν πάσχιζε να κρύψει την σεξουαλικότητα των γυναικών, να καταδικάσει την επιθυμία τους, το σώμα, το ντύσιμο, ως προκλητικά. Ο βιασμός -σε σχέση με άλλα εγκλήματα- έχει και το ταμπού της σεξουαλικής του φύσης, που κάνει τις γυναίκες να δυσκολεύονται να μιλήσουν και να καταγγείλουν.

Τα κοινωνικά και πατριαρχικά πρότυπα θέλουν την γυναίκα να είναι αυτή που ντροπιάζεται, που υπομένει τις συνέπειες και την κατακραυγή στην κοινωνία. Τέτοια εγκλήματα έχουν σε μεγάλο βαθμό έμφυλη φύση, ακόμα περισσότερο γιατί η ενημέρωση και η υποστήριξη των γυναικών σε σχέση με όλο το ζήτημα του τι είναι επιτρεπτό για το σώμα, τι δεν είναι, και πώς βάζω όρια είναι ανεπαρκέστατη. Επικρατεί μια πολύ θολωμένη εικόνα γύρω από την επιθυμία και την έκφραση σεξουαλικότητας των γυναικών που τις οδηγεί να εσωτερικοποιούν τα αρνητικά συναισθήματα που ακολουθούν έναν βιασμό. Η κοινωνία έχει αποφασίσει πως όταν ένας άντρας παραβιάζει το σώμα μιας γυναίκας, η ντροπή και η κατακραυγή είναι για την ίδια. Και όχι για τον ελεεινό που εκμεταλλεύεται το προνόμιο του ως πιο ισχυρός και επιβάλλεται με τέτοιον τρόπο. Αυτά τα πρότυπα κάνουν μια γυναίκα να σκέφτεται δύο και τρεις φορές πριν μιλήσει πριν πει οτιδήποτε για τον βιασμό ή την παρενόχληση που βίωσε.

Αλλά πες ότι τα ξεπερνάς όλα αυτά. Με τεράστια δύναμη ψυχής και μια ανάγκη για δικαίωση βρίσκεις το θάρρος να κάνεις την καταγγελία, να σε πιστέψει ο επιθεωρητής, να μαζευτούν οι αποδείξεις, και να πάρει η υπόθεση τον σωστό δρόμο. Ακόμα όμως και να μιλήσεις εγκαίρως, οι πιθανότητες να βρεις το δίκιο σου είναι ελάχιστες. Ας θυμηθούμε την περίπτωση της Nafissatou, νεαρή μαύρη μετανάστρια στην Αμερική βιάστηκε από τον διευθυντή του ΔΝΤ, Dominique Strauss-Kahn, στο ξενοδοχείο που εκείνη δούλευε ως καμαριέρα. Παρόλο που πήγε στην αστυνομία, κατήγγειλε το περιστατικό, βρέθηκαν τα ίχνη του πάνω της, και υπήρχαν όλες οι αποδείξεις για να πάρει η υπόθεση τον δρόμο της δικαιοσύνης, τελικά μια τρύπα στο νερό έγινε πάλι. Παρά το γεγονός πως όλα έγιναν σωστά, η Nafissatou δεν δικαιώθηκε. Αντιθέτως κυνηγήθηκε και υπέστη κατακραυγές από τα μέσα ενημέρωσης και από τους υπόλοιπους πολιτικούς της συνάφειας του θύτη.

Βλέπετε είναι η δύναμη της καρέκλας. Ο θύτης πάντα θα έχει τη δύναμη να αποφύγει τις κατηγορίες, να κάνει το θύμα να σιωπήσει. Πως πάντα τη γλιτώνουν. Όταν έχεις υπόψιν σου όλα αυτά λοιπόν δεν βρίσκεις το νόημα στο να μιλήσεις. Μία γενναία -άξια κάθε θαυμασμού- γυναίκα ξεκίνησε όλη την ιστορία και έδωσε αρχή στο ελληνικό #metoo, όμως τώρα είναι που πρέπει να πολεμήσουμε όλοι μαζί πιο σκληρά. Πρέπει να δώσουμε ένα τέλος σε αυτήν την κοινωνική μάστιγα που θέλει τις γυναίκες να ντρέπονται, να σιωπούν, να κατηγορούν και να καταδικάζουν τους εαυτούς τους για τις ανήθικες πράξεις των ελεεινών που εκμεταλλεύτηκαν τη θέση τους.

Είναι στο χέρι μας λοιπόν να το αλλάξουμε αυτό. Να δώσουμε τη δύναμη σε όλες τις γυναίκες να μιλήσουν, να κατονομάσουν, να καταγγείλουν τον θύτη, χωρίς να φοβούνται συνέπειες. Γιατί ο βιασμός και η παρενόχληση είναι το τελευταίο έγκλημα που θα έπρεπε να τιμωρεί τα θύματα και όχι τους θύτες. Να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που θα υποστηρίζει τις γυναίκες, θα τις ενθαρρύνει να μιλήσουν, θα τις βοηθάει να ξεπεράσουν τα τραύματα και να προχωρήσουν, αλλά κυρίως θα εξαλείψει τα προνόμια των ισχυρών του εργασιακού χώρου που καταφέρνουν να επιβάλλονται, να παρενοχλούν, να βιάζουν, να χτυπούν. Όλοι μαζί μπορούμε να τα καταφέρουμε.

Μπορεί ο κόσμος που ονειρεύομαι με ροζ συννεφάκια και πεταλούδες να απέχει έτη φωτός, αλλά είμαι ακόμα γεμάτη ελπίδες πως μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή. Αν όχι για το δικό μας μέλλον στην κοινωνία, για αυτό των παιδιών μας. Μπορούμε να χτίσουμε έναν κόσμο πιο σωστό πιο δίκαιο με περισσότερη εν-συναίσθηση, αγάπη, λειτουργικότητα, αλλά μηδενική ανοχή στη βία κάθε μορφής. Στην Aμερική, το κίνημα Me Too προσπάθησε να δείξει τον τεράστιο αριθμό περιπτώσεων σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης, κυρίως στον εργασιακό χώρο, και να δώσει δύναμη, στήριξη, κουράγιο, στις νεαρές και ευάλωτες γυναίκες. Λίγα χρόνια μετά, εδώ στην Ελλάδα ακόμα παλεύουμε να σβήσουμε το στίγμα που ακολουθεί υποθέσεις βιασμού και παρενόχλησης, αλλά η ώρα είναι τώρα.

Και βέβαια κύριε ΧΧΧ μπορείτε να το διακωμωδήσετε όσο θέλετε όμως είναι φως φανάρι πως θορυβηθήκατε από το κίνημα που θέλει να σηκώσει επιτέλους το πέπλο και αποκαλύψει το ποιόν σας, τις ανήθικες πράξεις και τον τρόπο που επιβάλλεστε στους λιγότερο ισχυρούς. Τον όρο λαϊκό δικαστήριο έχετε κάνει καραμέλα για να αποφύγουν να απαντήσουν στις κατηγορίες που τους βαραίνουν, όμως σαν κοινωνία βλέπουμε λίγο πιο βαθιά και καταλαβαίνουμε τι σημαίνουν όλα αυτά. Για κανέναν δεν πέσαμε από τα σύννεφα. Είναι ένα θεσμικό πρόβλημα το οποίο επιτρέπει σε όλους αυτούς που κατέχουν εξουσία να την εκμεταλλεύονται, να επιβάλλονται και να κακοποιούν. Αλλά πιστεύω όλοι καταλάβαμε ότι ήρθε η στιγμή να το αλλάξουμε αυτό, να παλέψουμε, ενωμένες -και ενωμένοι- όχι μόνο στον χώρο του θεάτρου, αλλά σε κάθε εργασιακό περιβάλλον. #Ourtimeisnow είναι το σύνθημα και με αυτό θα πορευτούμε για έναν κόσμο πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο προς τις γυναίκες που έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης.

Και κάτι τελευταίο! Στην συζήτηση για την απόδοση δικαιοσύνης σε υποθέσεις βιασμού και παρενόχλησης ήρθε η ώρα να εισηγηθούμε την αύξηση του χρόνου παραγραφής του εγκλήματος. Σε ένα ζήτημα που αναπτύσσεται πάνω στην αδυναμία του θύματος να μιλήσει γιατί θα χάσει και τα λίγα προνόμια που έχει, δεν μπορεί ο χρόνος παραγραφής να είναι ο ίδιος με μια ληστεία. Ας είναι αυτή μια αλλαγή που θα καταφέρουμε σε αυτόν τον αγώνα.