Βιασμός: Φταίει το θύμα;

"Το όχι σημαίνει όχι" - Γράφει η Ελένη Παπαβέντση

Τον τελευταίο καιρό έχουμε ακούσει ή διαβάσει πολλές φορές την άποψη ότι «τα θύματα βιασμού φέρουν ευθύνη για το βιασμό, καθώς προκαλούν με την εμφάνισή τους».

Το neolaia.gr σε app: Κατεβάστε το σε Android και iOS

Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, 1 στις 20 γυναίκες στην Ε.Ε., ηλικίας 15 ετών και άνω, έχει πέσει θύμα βιασμού.

Μιλάμε για ένα τεράστιο μέγεθος, καθώς αντιστοιχεί σε 9.000.000 Ευρωπαίες γυναίκες. Επιπλέον, 1 στις 3 γυναίκες, έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση.

Ας ξεκινήσουμε, όμως, ορίζοντας τη σεξουαλική παρενόχληση και τον βιασμό.

Σύμφωνα με τον ορισμό από το νόμο, «σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική ή σωματική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα, που αποσκοπεί ή έχει ως αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος” (άρθρο 2 περ. δ του ν. 3896/2010).

Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων, Φωτεινή Κούβελα, μερικές από τις πιο διαδεδομένες μορφές της είναι η πίεση για ραντεβού, η καύχηση για σεξουαλικές επιδόσεις, τα σεξουαλικά ανέκδοτα και οι προσβλητικές για την αξιοπρέπεια εκφράσεις, καθώς και τα ανεπιθύμητα αγγίγματα, χάδια, φιλιά και στη χειρότερη περίπτωση η απόπειρα βιασμού.

Πώς ορίζεται όμως ο βιασμός;

Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, είναι ο εξαναγκασμός κάποιου σε συνουσία χωρίς τη θέλησή του. Ας υπογραμμίσουμε εδώ το χωρίς τη θέλησή του, που σημαίνει χωρίς τη συναίνεσή του.

Ο ορισμός του βιασμού από το νόμο, προηγουμένως πρότασσε την άσκηση σωματικής βίας ως συστατικό στοιχείο του βιασμού. Το γεγονός αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς ο βιασμός μπορεί να γίνει και χωρίς την άσκηση σωματικής βίας. Και μόνο η απουσία συναίνεσης είναι επαρκές συστατικό στοιχείο.

Έτσι πλέον, δεν προτάσσεται η χρήση σωματικής βίας ή η απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου, όπως ίσχυε μέχρι πριν στην ελληνική νομοθεσία, αλλά η απουσία συναίνεσης του παθόντος.

Επιπρόσθετα, υπογραμμίζεται ο εκούσιος χαρακτήρας της συναίνεσης, δηλαδή η αβίαστη παραχώρησή της και όχι η αναγκαστική. Η συναίνεση βασίζεται σε επιλογή χωρίς την παρουσία απειλής και είναι ενεργητική, όχι παθητική.

Ο βιασμός δεν έχει να κάνει μόνο με τη σεξουαλική ικανοποίηση του δράστη, αλλά και με την επιβολή, τον έλεγχο και την επίδειξη δύναμης. Η πράξη του βιασμού, λοιπόν, αποτελεί μέσο προς αυτά.

Όπως τονίζουν οι Δικαστικές Ψυχολόγοι Εύη Καλούτσου και Έρη Ιωαννίδου, δεν είναι πράξη πάθους, όπως πολλές φορές προσπαθεί, μάταια να δικαιολογηθεί από το δράστη ή την υπερασπιστική γραμμή. Είναι πράξη βίας. Οι βιαστές, λοιπόν, δεν βιάζουν μόνο για το σεξ, αλλά για να αισθανθούν ότι εξουσιάζουν ένα άλλο άτομο.

Επομένως, πρόκειται για μια πράξη που υποδεικνύει και μια μη ισορροπημένη ψυχολογική κατάσταση του θύτη, αν μη τι άλλο τη στιγμή της επίθεσης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, μάλιστα, οι βιασμοί είναι προγραμματισμένες ενέργειες και όχι παρορμήσεις της στιγμής. Τόσο οι άγνωστοι όσο και οι γνωστοί βιαστές συνήθως παγιδεύουν τα θύματά τους. Ο άγνωστος ακολουθεί το θύμα μέχρις ότου βρεθεί μόνο του, ενώ ο γνωστός δημιουργεί μια κατάσταση στην οποία το θύμα βρίσκεται απομονωμένο.

Το ετήσιο ποσοστό βιασμών που καταγγέλλεται είναι πολύ μικρό σε σχέση με το πραγματικό.

Με βάση τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, οι καταγγελίες που γίνονται ετησίως είναι περίπου 200, ενώ ο αριθμός των πραγματικών περιστατικών εκτιμάται ότι είναι μεγαλύτερος από 4.500.

Να τονίσουμε, λοιπόν, σε αυτό το σημείο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των βιασμών δεν καταγγέλλεται στις αρχές.

Όσο για τις ψευδείς καταγγελίες βιασμού, έχει παρατηρηθεί ότι παρουσιάζουν την ίδια συχνότητα με εκείνες για οποιοδήποτε άλλο βίαιο έγκλημα, δηλαδή περίπου το 2% του συνόλου των καταγγελιών.

Επιστρέφοντας στον ορισμό του βιασμού, δεν μπορούμε να τον τροποποιούμε όπως μας…βολεύει. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα.

Μια γυναίκα βγήκε με έναν άνδρα, αλλά δεν ήθελε να προχωρήσει σεξουαλικά. Εκείνος όμως προχώρησε με το ζόρι, επειδή δεν μπορούσε να κρατηθεί και, ούτως ή άλλως, αφού η γυναίκα βγήκε μαζί του, σημαίνει πως της άρεσε, άρα ουσιαστικά δεν είναι βιασμός. Όχι. Είναι βιασμός. Είναι, γιατί η γυναίκα είχε κάθε δικαίωμα να μην επιθυμεί την πράξη και να μην προχωρήσει σε αυτή. Εκείνος όμως, προχώρησε παρά την θέλησή της, είτε αυτό έγινε με χρήση βίας, είτε χωρίς, με οποιαδήποτε μορφή πίεσης. Στο παράδειγμα αυτό εξετάζεται η περίπτωση όπου ο βιασμός συμβαίνει σε ένα ραντεβού, όπου συχνά ο άλλος δεν είναι άγνωστος.

Η περίπτωση αυτή σημειώνει και τη μεγαλύτερη συχνότητα. Στην άλλη περίπτωση, τον βιασμό διαπράττει κάποιος άγνωστος.

Όπως και να’ χει, εγείρεται το ερώτημα:

Ποιος φταίει;

Ποιοι είναι οι πιθανοί λόγοι για τους οποίους μπορεί μια γυναίκα να πέσει θύμα βιασμού; Μήπως φέρει μερίδιο ευθύνης και η ίδια;

Σε έρευνα που διεξήχθη από την Κομισιόν, διαπιστώθηκε ότι το σεξ χωρίς συγκατάθεση είναι δικαιολογημένο ή αποδεκτό, σε κάποιες περιπτώσεις, από το 27% των Ευρωπαίων (συμπεριλαμβανομένων και γυναικών) και το 32% των Ελλήνων. Ήταν το θύμα μεθυσμένο; Ασυνόδευτο; Φλέρταρε; Φορούσε προκλητικά ρούχα; Μήπως γενικά «πήγαινε γυρεύοντας», οπότε αυτά δικαιολογούν ή ακόμα και προκαλούν το βιασμό; Όχι! Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να σταματήσει όποια στιγμή επιθυμεί, χωρίς να είναι αναγκασμένο να κάνει το παραμικρό παρά τη θέλησή του. Όσο για το επιχείρημα της προκλητικής εμφάνισης, που υποστηρίζεται συχνά, δεν μπορεί να ευσταθεί, τη στιγμή που θύματα βιασμού πέφτουν για παράδειγμα γυναίκες με μπούρκα. Ποιο ακριβώς σημείο του σώματος προκαλεί όταν είναι όλα καλυμμένα; Μήπως τελικά δεν παίζουν ρόλο τα εκατοστά του ρούχου;

Ας σταματήσουμε, λοιπόν, να ενοχοποιούμε τα θύματα, όταν το φταίξιμο είναι ΜΟΝΟ του βιαστή. Ούτε υπάρχει περίπου ή σχεδόν βιασμός. Ούτε δικαιολογείται επειδή η κοπέλα μπορεί αρχικά να ήθελε ή να θεωρήθηκε λανθασμένα ότι ήθελε. Ούτε δικαιολογείται επειδή ήταν θελκτική και ο βιαστής δεν μπόρεσε να κρατηθεί. Το όχι δεν σημαίνει κάτι άλλο. Δεν είναι παιχνίδι, δεν είναι κόλπο, δεν είναι πρόκληση. Το όχι σημαίνει όχι.