Με τι θα ασχολούμαστε όταν έρθει το τέλος της εργασίας;

Σε ορισμένα εργοστάσια, όλες οι εργασίες γίνονται στο σκοτάδι. Δεν υπάρχει θέρμανση ή κλιματισμός, γιατί κανένα μηχάνημα δεν παραπονέθηκε ποτέ για το κρύο. Τα ρομπότ ασχολούνται με ολόκληρη τη διαδικασία παραγωγής, προμηνύοντας ένα μέλλον αυτοματισμού.

Για δεκαετίες, διάφοροι θεωρητικοί περίμεναν το τέλος της εργασίας, αλλά ποτέ αυτές οι προβλέψεις δεν ήταν τόσο κοντά στο να γίνουν πραγματικότητα, τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς. Το 1930, ο John Maynard Keynes προέβλεψε ότι, μέχρι το 2030, οι 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα θα μειωνόταν σε 15 ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου. Ο Jeremy Rifkin, στο βιβλίο του The End of Work, που δημοσιεύθηκε το 1995, περιέγραψε ένα μέλλον όπου η αυτοματοποίηση θα οδηγούσε σε σημαντική μείωση της ζήτησης για εργασία, προκαλώντας υψηλά ποσοστά ανεργίας. Τον Νοέμβριο, ο Elon Musk, κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας με τον Βρετανό πρωθυπουργό Rishi Sunak, προέβλεψε ένα σενάριο στο οποίο η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αναλάβει όλες τις εργασίες: «Θα μπορείς να έχεις δουλειά αν θέλεις, για προσωπική ικανοποίηση», είπε ο ιδρυτής της Tesla «Αλλά το AI θα έχει τη δυνατότητα να κάνει τα πάντα».

Μένει να δούμε αν αυτές οι προβλέψεις θα γίνουν πραγματικότητα. Όλες οι οικονομικές επαναστάσεις συνεπάγονταν σημαντικές αναδιαρθρώσεις της εργασίας, αλλά πάντα δημιουργούσαν περισσότερες θέσεις από όσες κατέστρεφαν. Είτε η αυτοματοποίηση είναι προσωρινή είτε μόνιμη, το ερώτημα παραμένει ωστόσο: Τι θα έκαναν με τον χρόνο τους εκατομμύρια άνθρωποι που θα ωθούνταν στο περιθώριο της αγοράς εργασίας; Ο Ιταλός φιλόσοφος Maurizio Ferraris επιχειρεί να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα στο βιβλίο του Doc-Humanity (2022), όπου υποστηρίζει ότι, σε ένα μέλλον όπου οι μηχανές αναλαμβάνουν τα περισσότερα παραγωγικά καθήκοντα, οι ανθρώπινες δραστηριότητες θα επαναπροσανατολιστούν κυρίως προς μια ενιαία διέξοδο: την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. «Είναι μία από τις λίγες δραστηριότητες που ένα μηχάνημα δεν θα μπορέσει ποτέ να εκτελέσει, ίσως η μοναδική», είπε στην EL PAÍS μέσω email.

Ο Ιταλός φιλόσοφος υποστηρίζει ότι, στην πραγματικότητα, κάθε φορά που οι άνθρωποι εκτελούν μια δραστηριότητα σε μια ψηφιακή πλατφόρμα, εργάζονται ήδη. Αυτό περιλαμβάνει καθημερινές διαδικτυακές δραστηριότητες όπως το scrolling στο Instagram ή η παρακολούθηση μιας ταινίας στο Netflix. Οι ψηφιακές εταιρείες και οι πλατφόρμες συλλέγουν αυτά τα δεδομένα και τα χρησιμοποιούν για διάφορους σκοπούς, όπως η ανάλυση συμπεριφορών και προτιμήσεων, προκειμένου να προσφέρουν εξατομικευμένο περιεχόμενο, να βελτιώσουν τις υπηρεσίες και να προσφέρουν στοχευμένη διαφήμιση. O Ferraris τονίζει ότι είναι σημαντικό οι καταναλωτές να γνωρίζουν ότι η διαδικτυακή τους δραστηριότητα συμβάλλει σε αυτή τη διαδικασία. Προτείνει επίσης την καθιέρωση ενός καθολικού βασικού εισοδήματος που θα χρηματοδοτείται από φόρο στις ψηφιακές πλατφόρμες, οι οποίες ωφελούνται από τα δεδομένα που παράγονται από τις αλληλεπιδράσεις μας στο διαδίκτυο.

Αυτοματοποίηση εργασιών ρουτίνας

Η κοινωνική ανησυχία για την εξαφάνιση των θέσεων εργασίας έχει προκαλέσει πολλές αναφορές, με διαφορετικά ευρήματα. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) εκτίμησε τον Ιούλιο ότι το 27% των θέσεων εργασίας στις προηγμένες χώρες κινδυνεύουν από την αυτοματοποίηση. Ο Όμιλος Goldman Sachs προβλέπει ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μπορούσαν να σημαίνουν την απώλεια 300 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας παγκοσμίως, ή περίπου το 18% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της πολυεθνικής εταιρείας τεχνολογίας IBM προειδοποίησε ότι σε 5 χρόνια, το 30% των εργαζομένων της θα μπορούσε να αντικατασταθεί και επί του παρόντος έχει σταματήσει τις προσλήψεις για ορισμένες θέσεις. Στην Ισπανία, η McKinsey & Company προβλέπει ότι έως το 2030, 1,6 εκατομμύρια εργαζόμενοι θα πρέπει να αλλάξουν καριέρα για να αποφύγουν την ανεργία.

Ο Moshe Vardi, καθηγητής Επιστήμης Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Rice στο Χιούστον, προέβλεψε κάποτε ότι σε 30 χρόνια, οι περισσότερες δουλειές θα γίνονται από ρομπότ και τα ποσοστά ανεργίας θα μπορούσαν να ξεπεράσουν το 50%. «Τώρα είμαι λιγότερο απαισιόδοξος», είπε σε τηλεφωνική συνέντευξη στην EL PAÍS. Ο Vardi προβλέπει σημαντικές αλλαγές στον κόσμο της εργασίας, αλλά αμφιβάλλει ότι όλες οι θέσεις εργασίας μπορούν να αυτοματοποιηθούν. «Οι πιο ευάλωτες δουλειές είναι αυτές που απαιτούν επαναλαμβανόμενες και προβλέψιμες εργασίες», εξηγεί, προσθέτοντας ότι οι θέσεις εργασίας θα αυτοματοποιηθούν μόνο εάν καταστεί οικονομικά βιώσιμο να γίνει κάτι τέτοιο: «Για παράδειγμα, το καθάρισμα ενός τραπεζιού σε ένα εστιατόριο είναι περίπλοκο για ένα ρομπότ και εύκολο για ένα άτομο, που θα το κάνει και με χαμηλό μισθό. Επομένως, είναι απίθανο ένα εστιατόριο να επενδύσει σε τέτοια τεχνολογία».

Αν και αναγνωρίζει ότι η νέα τεχνολογία μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, ο Vardi έχει τις αμφιβολίες του ότι οι θέσεις εργασίας που χάνονται θα εξισορροπηθούν από αυτές που θα δημιουργηθούν. «Δεν είναι επίσης σαφές για μένα ότι όλοι οι εργαζόμενοι με παραδοσιακές δεξιότητες θα μπορούν να προσαρμοστούν σε ρόλους που απαιτούν πιο προηγμένη εκπαίδευση», λέει.

Η Ισπανίδα οικονομολόγος Lucía Velasco είναι μεταξύ εκείνων που πιστεύουν ότι, παρά την τεχνολογική πρόοδο, «θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι πίσω από τις μηχανές». Η Velasco κάνει λόγο για τα εκατομμύρια εργαζομένων, συχνά σε επισφαλείς συνθήκες σε χώρες με λιγότερους πόρους, που παίζουν ουσιαστικούς ρόλους για τη λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η εκπαίδευση των μοντέλων για την τεχνολογία. Υποστηρίζει ότι «ένας κόσμος χωρίς εργασία δεν είναι δυνατός, ούτε οικονομικά ούτε κοινωνικά» και ότι «η εργασία δίνει νόημα σε μεγάλο μέρος της ζωής μας, και κάνοντας μία δουλειά, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι πολίτες συνεισφέρουν στον κόσμο».

Από την άλλη πλευρά, ο Srnicek τονίζει πως ενώ η εργασία παρέχει οφέλη όπως ταυτότητα, πολιτισμός, αναγνώριση, φιλία, σκοπός και επιτεύγματα, αυτά μπορούν να βρεθούν πιο αποτελεσματικά εκτός της σφαίρας της μισθωτής απασχόλησης. «Η εργασία είναι στην πραγματικότητα ένα τρομερό μέσο για να επιτευχθούν αυτά τα οφέλη. Έχει γίνει ο προεπιλεγμένος πόρος για αυτούς απλώς επειδή καταλαμβάνει τον περισσότερο χρόνο μας.» Ο Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας Όσκαρ Ουάιλντ, ένας οξυδερκής παρατηρητής της κοινωνίας της εποχής του, προειδοποίησε εδώ και πολύ καιρό για κάτι παρόμοιο στο διήγημά του, Ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας: «Η σκληρή δουλειά είναι απλώς το καταφύγιο των ανθρώπων που δεν έχουν τίποτα να κάνουν».

Πηγή: moneyreview.gr

Διάβασε ακόμα:

• TikTok: Το νέο trend τεχνητής νοημοσύνης που θα σε κάνει να τρομάξεις
• Στρες, υβριδική εργασία, νέες ευθύνες – Οι τάσεις του 2024 στο εργασιακό περιβάλλον