H Disney και το κυνήγι του copyright

Το 1928 ένα χαριτωμένο ποντίκι με μακριά μουσούδα και ουρά φόρεσε σορτσάκι και ναυτικό καπέλο και έπιασε το τιμόνι ενός πλοίου. Στην πορεία του αυτή ως καπετάνιος του πλοίου συναντάει και μια θηλυκή ποντικίνα, με μακριές βλεφαρίδες και ένα λουλούδι στα μαλλιά, γίνεται πειραχτήρι με μία γάτα, ενώ κάνει μία χήνα…τρομπόνι και παίζει μουσική.

Το ποντίκι λέγεται Μίκι Μάους, το πλοίο που οδηγεί «Steamboat Willie» και όλα αυτά συνέβησαν στο ομώνυμο σχεδόν 8λεπτο ασπρόμαυρο animation που δημιούργησε ένας άγνωστος τότε στο ευρύ κοινό 27χρονος ονόματι Γουόλτ Ντίσνεϊ. Ο κόσμος μόλις είχε γνωρίσει αυτόν που θα γινόταν ο πιο γνωστός ποντικός στον κόσμο, μια φιγούρα πιο αναγνωρίσιμη και από αυτήν του Άγιου Βασίλη, όπως υποστηρίζουν κάποιοι. Και μαζί, το σύμπαν της Disney, έναν απίστευτο κόσμο φαντασίας αλλά και, για να μην ξεχνιόμαστε, μια τεράστια επιχείρηση.

Το «Steamboat Willie» από το οποίο ξεκίνησαν όλα, σύντομα πρόκειται να χάσει τους περιορισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας του στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και μερικές ακόμα χώρες. Αυτό σημαίνει πως το μικρού μήκους animation θα μπορεί να προβληθεί χωρίς την άδεια της Disney και πως ο καθένας θα μπορεί να χρησιμοποιήσει το βίντεο και την πρώτη αυτή εκδοχή του ήρωα κατά το δοκούν και να παράξει νέες δημιουργίες και ιστορίες με υλικά από αυτό.

Όλα αυτά μοιάζουν έως και απίστευτα αν αναλογιστούμε τι σημαίνει το κεφάλαιο copyright για την Disney. Είναι η εταιρεία που κάποτε ανάγκασε ένα κέντρο φροντίδας να αφαιρέσει ένα γκράφιτι με τη Μίνι Μάους που είχε γίνει χωρίς άδεια, αλλά και αυτή που το 2006 εμπόδισε τη χάραξη της φιγούρας του Γουίνι πάνω στην ταφόπλακα ενός μικρού παιδιού, μιας κι αυτό θα ήταν παραβίαση των πνευματικών της δικαιωμάτων.

Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που κάποια δημιουργία της Disney θα γίνει ανοιχτή προς όλους. Όλα, όμως, έχουν αστερίσκους. Ναι, θα μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει το «Steamboat Willie» και τον Μίκι, αυστηρά όμως στην εκδοχή που τον βλέπουμε στην πρώτη αυτή ταινία. Η μεταγενέστερη εκδοχή του ήρωα, με το κόκκινο σορτσάκι, το πιο στρογγυλό πρόσωπο αλλά και τα χαρακτηριστικά λευκά γάντια εξακολουθεί να αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της Disney.

Κάτι παρεμφερές συνέβη πρόσφατα και με τη live-action ταινία τρόμου «Winnie-the-Pooh: Blood and Honey». Σε αυτή βλέπουμε μία λίγο διαφορετική, τρομακτική εκδοχή του γνωστού παιδικού ήρωα Γουίνι Δε Που. Οι δημιουργοί της ταινίας μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν το όνομα του χαρακτήρα καθώς και τη μορφή του μιας και φέτος, το βιβλίο «Winnie-the-Pooh» του Α. Α. Μάιλν που κυκλοφόρησε το 1926, έχασε αντίστοιχα τους περιορισμούς copyright. Βέβαια, τον Γουίνι είδαμε αργότερα και στην Disney εκδοχή του, από την οποία, οι δημιουργοί της προαναφερθείσας ταινίας δεν είχαν δικαίωμα να πάρουν στοιχεία -όπως το κόκκινο t-shirt που φορά ο αρκούδος, μιας και ήταν κάτι που προστέθηκε μεταγενέστερα από την Disney στον χαρακτήρα.

Υπάρχει βέβαια και μία ακόμα υποσημείωση που ίσως μπερδεύει κάποιους: ακόμα και για δημιουργίες και χαρακτήρες της Disney που αίρονται τα πνευματικά τους δικαιώματα ως προς τη χρήση τους, το trademark δεν παύει να ανήκει στην εταιρεία, εφόσον αυτό κατοχυρώνεται και με τις απαραίτητες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Συνεπώς, ακόμα και για την εκδοχή του Μίκι στο «Steamboat Willie» το trademark εξακολουθεί να ανήκει στην Disney, κάτι που προστατεύει από τη δυνητική σύγχυση του κοινού για την προέλευση της εκάστοτε δημιουργίας. Για του λόγου το αληθές, από το 2007 τα Walt Disney Animation Studios έχουν προσθέσει στο σήμα τους, που εμφανίζεται στους τίτλους αρχής κάθε ταινίας του έκτοτε, τον Μίκι Μάους του «Steamboat Willie».

Το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων φυσικά και έχει απασχολήσει πολλάκις την Disney στο παρελθόν. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘90, μαζί με μερικές ακόμα εταιρείες, κατάφερε να πιέσει το Κογκρέσο να επεκτείνει την προστασία του copyright. Υπήρξαν φυσικά και οι επικριτές που υποστήριξαν πως το Κογκρέσο καταπάτησε το Σύνταγμα, σύμφωνα με το οποίο η προστασία του copyright έχει ημερομηνία λήξης. Μάλιστα, κυκλοφόρησαν μέχρι και αυτοκόλλητα που έγραφαν «Free the Mouse» («Ελευθερώστε το Ποντίκι»).

Τελικά, το 2003 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ δικαίωσε το Κογκρέσο. Βέβαια, οι νομικοί εκπρόσωποι της Disney είχαν καταλάβει ήδη πως, η όποια προσπάθεια για περαιτέρω επέκταση του copyright μετά από αυτό, θα αποτύχαινε.

Κάπως έτσι, ο Μίκι Μάους, ο ήρωας των αθώων παιδικών μας χρόνων, κατάφερε να γίνει συγχρόνως το απόλυτο σύμβολο της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Για την ιστορία, σύντομα θα είναι ελεύθεροι από πνευματικά δικαιώματα και ήρωες όπως ο Ποπάι, ο Κινγκ Κονγκ, ο Ντόναλντ Ντακ, ο Φλας Γκόρντον, ο Πόρκι Πιγκ και ο Σούπερμαν. Δημιουργήστε ελεύθερα.

Πηγή: kathimerini.gr

Δες ακόμα:

• Το «Star Wars: Andor» δείχνει τον δρόμο για το μέλλον του franchise
• Disney+: Τρεις ταινίες και δύο σειρές για να μπεις σε χριστουγεννιάτικο mood