Ζαν-Λικ Γκοντάρ: Ποιος ήταν ο σκηνοθέτης της «Νουβέλ Βαγκ»

Σε ηλικία 91 ετών έφυγε από τη ζωή ο Γάλλος σκηνοθέτης, Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, ένας από τους εξέχοντες κινηματογραφιστές της «νουβέλ βαγκ», αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου. Την είδηση του θανάτου του γνωστοποίησε η εφημερίδα Liberation.

⚫ Jean-Luc Godard est mort https://t.co/gDLynUc7Ta pic.twitter.com/LQ5DXWPgap

— Libération (@libe) September 13, 2022

Υπήρξε σκηνοθέτης, σεναριογράφος, ηθοποιός και κριτικός κινηματογράφου, με το όνομά του να ταυτίζεται συχνά με τη νουβέλ βαγκ, ίσως το πιο σημαντικό κίνημα στην ιστορία του κινηματογράφου. Η καριέρα του επεκτείνεται πέρα από αυτήν την περίοδο, έχοντας σκηνοθετήσει πάνω από 100 ταινίες συνολικά. 

Ο Γαλλοελβετός σκηνοθέτης συστήθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1959 με το «Με Κομμένη Την Ανάσα» και έκτοτε άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην έβδομη τέχνη.

Υπήρξε, μαζί με τον Φρανσουά Τριφό, τον Ερίκ Ρομέρ και τον Κλοντ Σαμπρόλ, πρωτεργάτης της νουβέλ βαγκ, του γαλλικού νέου κύματος που έφερε αέρα ανανέωσης και αμφισβήτησης στην κινηματογραφική τέχνη.

Ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ έκανε ταινίες μέχρι το τέλος της ζωής του, ενώ μερικές από τις πιο εμβληματικές δουλειές του είναι: «Η Περιφρόνηση», «Η Κινέζα», «Alphaville», «Ο Τρελός Πιερό», «Ζούσε τη Ζωή της».

Ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ αφήνει μια καριέρα γεμάτη αριστουργήματα και παρεξηγήσεις που τον έκαναν θρύλο όσο ζούσε.

Ήταν μέλος μιας ομάδας ταινιοκριτικών του περιοδικού Cahiers du Cinema, οι οποίοι αποφάσισαν να φτιάξουν δικές τους ταινίες και να φέρουν μια επανάσταση στο μέσο, διότι ήταν δυσαρεστημένοι με την ποιότητα του Γαλλικού Κινηματογράφου εκείνη την εποχή.

Anna Karina and Michel Subor, behind the scenes of Jean-Luc Godard’s LE PETIT SOLDAT, 1960. pic.twitter.com/xH3a2a5UcP

— MUBI (@mubi) April 10, 2019

Αυτή η ομάδα αποτέλεσε άλλωστε τη βάση της Νουβέλ Βαγκ.

Το 1968, ο Γκοντάρ εγκατέλειψε τη Νουβέλ Βαγκ και ίδρυσε μαζί με τον Jean-Pierre Gorin την κινηματογραφική ομάδα Dziga Vertov Group, ονομασμένη από τον γνωστό Σοβιετικό σκηνοθέτη. Επρόκειτο για μια ομάδα πολιτικά ενεργών σκηνοθετών, οι οποίοι ομαδικά και ανώνυμα δημιουργούσαν πειραματικές και πολιτικές ταινίες οι οποίες υποστήριζαν κινήματα, όπως ο Μαοϊσμός και ο Μαρξισμός.

Το έργο του Ζαν-Λικ Γκοντάρ

Όπως και οι σύγχρονοί του σκηνοθέτες της νουβέλ βαγκ, ο Γκοντάρ επέκρινε το κυρίαρχο ρεύμα του γαλλικού κινηματογράφου για “Παράδοση στην Ποιότητα”, το οποίο “έδινε περισσότερο βάση στη τέχνη παρά στη καινοτομία, έδινε προνόμια σε καταξιωμένους σκηνοθέτες παρά στους νέους, και προτιμούσε τα σπουδαία έργα του παρελθόντος παρά τον πειραματισμό”. Για να αμφισβητήσει αυτή την παράδοση, άρχισε μαζί με ομοϊδεάτες του κριτικούς, να σκηνοθετούν τις δικές τους ταινίες.

Πολλές ταινίες του Γκοντάρ αμφισβητούν και τους κώδικες του παραδοσιακού Χόλιγουντ μαζί με αυτές του Γαλλικού κινηματογράφου. Αρκετές του ταινίες εκφράζουν τις ακροαριστερές πολιτικές του απόψεις.

Οι ταινίες του επίσης καταδεικνύουν τη γνώση του για την ιστορία του κινηματογράφου μέσω των αναφορών του σε παλαιότερες ταινίες. Επιπλέον, οι ταινίες του Γκοντάρ συχνά αναφέρονται στον υπαρξισμό, μιας και ήταν μανιώδης αναγνώστης του υπαρξισμού και της Μαρξιστικής φιλοσοφίας.

Η ριζοσπαστική του προσέγγιση στους κινηματογραφικούς κώδικες, στην πολιτική και τη φιλοσοφία, τον κατατάσσουν ως σκηνοθέτη με τη μεγαλύτερη επιρροή στο γαλλικό νουβέλ βαγκ.

Το 2002 σε ψηφοφορία κριτικών του κινηματογραφικού περιοδικού Sight & Sound, του βρετανικού ινστιτούτου κινηματογράφου (BFI), κατετάγη τρίτος ανάμεσα στους δέκα καλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών.

Δέκα χρόνια αργότερα, το Sight & Sound ονόμασε την ταινία του «Με Κομμένη Την Ανάσα» την 13η καλύτερη ταινία όλων των εποχών.

Στην ίδια ψηφοφορία, τρεις άλλες ταινίες του συμπεριλήφθηκαν στην λίστα των 50 καλύτερων ταινιών. Αυτές ήταν: Η Περιφρόνηση, Ο Τρελός Πιερό και το Histoire(s) du Cinema.

Λέγεται ότι ο Γκοντάρ είχε δημιουργήσει ένα από τα μεγαλύτερα σώματα κριτικής ανάλυσης σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο σκηνοθέτη μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα.

Το 2010 βραβεύτηκε με το Τιμητικό Όσκαρ, ωστόσο, δεν παρέστη στην τελετή απονομής των βραβείων.

Οι ταινίες του Γκοντάρ ενέπνευσαν πολλούς σκηνοθέτες, συμπεριλαμβανομένων των Μάρτιν Σκορσέζε, Κουέντιν Ταραντίνο, Στίβεν Σόντερμπεργκ και Πιερ Πάολο Παζολίνι.

Το 2015 κέρδισε για πρώτη φορά στην καριέρα του βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ των Καννών, το οποίο μοιράστηκε μαζί με ακόμα μία ταινία.

To 2018 η ταινία του Le Livre d’Image κέρδισε το πρώτο βραβείο Ειδικού Χρυσού Φοίνικα.

Φιλμογραφία του Ζαν-Λικ Γκοντάρ

1960 Με κομμένη την ανάσα – À bout de souffle

1961 Η Κυρία Θέλει Έρωτα – Une Femme Est Une Femme

1962 Ζούσε τη ζωή της – Vivre sa vie

1963 Οι καραμπινιέροι – Les Carabiniers

1963 Ο μικρός στρατιώτης – Le petit soldat

1963 Η περιφρόνηση – Le Mépris

1964 Bande à part Bande à part

1965 Αλφαβίλ – Alphaville

1965 Ο δαίμων της ενδέκατης ώρας, γνωστό και ως ”Ο τρελός Πιερό” – Pierrot le Fou

1966 Συνέβη στην Αμερική – Made in U.S.A.

1967 – 2 ή 3 πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν – 2 ou 3 choses que je sais d’elle

1967 – Η κινέζα – La Chinoise

1967 – Ένα Σαββατοκύριακο – Week-end(Weekend)

1972 Όλα πάνε καλά – Tout va bien

1980 Ο σώζων εαυτόν σωθήτω – Sauve qui peut (la vie)

1983 Όνομα: Κάρμεν First name : Carmen

1985 Χαίρε Μαρία – Je vous salue, Marie

1989 Histoire(s) du Cinéma Histoire(s) du Cinéma

1993 Χαίρε Σαράγεβο – Je vous salue, Sarajevo

2000 Για την αρχή του 21ου αιώνα – De l’origine du XXIe siècle

2001 Η ελεγεία ενός έρωτα – Éloge de l’amour

2001 – Στο Σκοτάδι του Χρόνου – Dans le noir du temps

2004 Η δική μας μουσική – Notre musique

2010 Film Socialisme Film socialisme

2014 Αποχαιρετισμός στη γλώσσα – Adieu au langage

2018 Το Βιβλίο της Εικόνας – Le Livre d’Image

Το κινηματογραφικό κίνημα της «Νουβέλ Βαγκ» (=Nouvelle Vague)

Το Γαλλικό Νέο Κύμα (La Nouvelle Vague στα γαλλικά) ήταν ένα κινηματογραφικό κίνημα, το οποίο εκδηλώθηκε τη δεκαετία του 1960 στην Γαλλία και θεωρείται ευρέως το πιο διάσημο και σημαντικό κίνημα στην ιστορία του κινηματογράφου.

Το Νέο Κύμα άρχισε το 1959 και συνέχισε στην δεκαετία του 1960, με πολλούς να διαφωνούν για το πότε ακριβώς τελείωσε.

Κύρια χαρακτηριστικά του Κύματος ήταν η εναντίωση στην εμπορευματοποίηση του κινηματογράφου και η απελευθέρωση της κινηματογράφησης από τα καθιερωμένα της πλαίσια. Για να προσδώσουν μία μεγαλύτερη φυσικότητα στις ταινίες τους, οι σκηνοθέτες τις γύριζαν σε εξωτερικό χώρο και με πραγματικό φωτισμό.

Οι ταινίες του Νέου Κύματος επαναστατοποίησαν την Έβδομη Τέχνη, εδραιώνοντας διάφορες ριζοσπαστικές τεχνικές, και η επιρροή του κινήματος στον παγκόσμιο κινηματογράφο είναι ασυναγώνιστη. Σημαντικό κομμάτι του κινήματος ήταν και η Θεωρία του Auteur, η οποία υποστήριζε ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει να έχει πλήρη έλεγχο σε μια ταινία, όπως ο συγγραφέας σε ένα βιβλίο.

Το Νέο Κύμα γέννησε μερικούς από τους πιο αναγνωρισμένους σκηνοθέτες όλων των εποχών, καθώς και ταινίες που συχνά αναγνωρίζονται ως ανάμεσα στις καλύτερες όλων των εποχών.

Το Νέο Κύμα γεννήθηκε όταν πέντε κριτικοί ταινιών οι οποίοι δούλευαν για το περιοδικό Cahiers du Cinema εκδήλωσαν αγανάκτηση σχετικά με την κατάσταση του Γαλλικού Κινηματογράφου, και συγκεκριμένα με την πεζότητα και έλλειψη καινοτομίας που επιδείκνυε. Έτσι, αυτοί οι κριτικοί αποφάσισαν να σκηνοθετήσουν ταινίες οι ίδιοι, ώστε να ανατρέψουν το κινηματογραφικό κατεστημένο της εποχής. Οι πέντε αυτοί σινεφίλ οι οποίοι μετατράπηκαν σε σκηνοθέτες και οι οποίοι έδρασαν ως οι πυλώνες του κύματος ήταν οι Φρανσουά Τρυφώ, Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, Ερίκ Ρομέρ, Ζακ Ριβέτ και Κλοντ Σαμπρόλ.

Πέρα από τους κριτικούς του Cahiers du Cinema, πολλοί άλλοι Γάλλοι σκηνοθέτες επίσης έφτιαξαν ριζοσπαστικές ταινίες την ίδια χρονική περίοδο και άρα συχνά θεωρούνται μέλη του κινήματος. Μια σημαντική ομάδα απο τέτοιους σκηνοθέτες ήταν το λεγόμενο Left Bank (Αριστερή Όχθη, όπου Δεξιά Όχθη είναι η ομάδα του Cahiers du Cinema). Σε σχέση με την Δεξιά Όχθη, οι σκηνοθέτες της Αριστερής Όχθης ήταν λιγότερο τρελαμένοι με τον κινηματογράφο και τον έβλεπαν σαν όμοιο με άλλες τέχνες, όπως η λογοτεχνία. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν υπήρχε πραγματικά έχθρα ανάμεσα στις δύο ομάδες, καθώς υποστήριζαν η μία την άλλη. Η Αριστερή Όχθη απαρτιζόταν απο τους Αλέν Ρενέ, Ανιές Βαρντά, Ζακ Ντεμί, Κρις Μαρκέρ και Ενρί Κολπί.

Άλλοι σκηνοθέτες που συχνά συσχτίζονται με το Νέο Κύμα είναι οι Ζαν-Πιερ Μελβίλ, Λουί Μαλ κ.λ.π. Υπάρχει διαφωνία για το ποιοι σκηνοθέτες πρέπει να θεωρούνται μέλη του κινήματος: ενώ ο Φρανσουά Τρυφώ κυκλοφόρησε μια λίστα με 162 σκηνοθέτες που είχαν κάνει το ντεμπούτο τους μετά το 1959 και εξ’ου μπορούσαν να θεωρηθούν μέλη, ο συνάδελφος του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ διαφώνησε, ισχυριζόμενος ότι τα μόνα μέλη του Νέου Κύματος ήταν η ομάδα του Cahiers du Cinema.

Επιρροές του κινήματος ήταν ο ιταλικός νεοραλισμός, το κλασικό χόλιγουντ, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, το φιλμ νουάρ και άλλα. Μεταξύ των ταινιών που το όρισαν ή που θεωρούνται σταθμός του είδους είναι το Τα 400 χτυπήματα (1959) του Φρανσουά Τρυφώ, το Χιροσίμα Αγάπη μου (1959) του Αλέν Ρενέ, το Με κομμένη την ανάσα (1960) του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ κ.ά.

Φωτογραφίες κειμένου: Wikimedia Commons

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ:

• Έφυγε από τη ζωή ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ
• Εντοπίστηκε χαμένη ταινία του Ζαν Λυκ Γκοντάρ από το 1955! (βίντεο)
• Πέντε σουρρεαλιστικές ταινίες που αγαπήσαμε