Πώς ο καφές μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε κουρασμένοι;

Κάθε πρωί που ξυπνάς το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να φτιάξεις μία κούπα καφέ (το καλοκαίρι έναν κρύο ποτήρι καφέ) για να ξυπνήσεις και να ξεκινήσεις την ημέρα σου. Η καφεΐνη, που είναι και το κύριο ενεργό συστατικό του καφέ, έχει τη φήμη ότι είναι μας βοηθάει στο να αποκτήσουμε ενέργεια και μας ξυπνάει. Ωστόσο, δεν επηρεάζει όλους τους ανθρώπους το ίδιο.

Βλέπεις, η καφεΐνη είναι ναρκωτικό και αυτό σημαίνει ότι μπορεί να επηρεάσει τον καθένα μας διαφορετικά. Η διαφορά στο πώς θα ενεργήσει πάνω μας η καφεΐνη έχει να κάνει με τις καταναλωτικές συνήθειες και τα γονίδια του καθενός. Ο Mark Stein, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ο οποίος έχει μελετήσει την επίδραση της καφεΐνης σε άτομα με Διάσπαση Ελλειματικής Προσοχής & Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), εξηγεί πως:

«Το παράδοξο της καφεΐνης είναι ότι βραχυπρόθεσμα βοηθά στην προσοχή και την εγρήγορση. Βοηθά σε ορισμένες γνωστικές εργασίες και στα επίπεδα ενέργειας.

Αλλά ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος έχει το αντίθετο αποτέλεσμα»

Ένα μέρος από αυτές τις παράδοξες «παρενέργειες» της καφεΐνης προκύπτει από τις επιδράσεις της σε αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «πίεση ύπνου». Από αυτή επηρεάζεται το πόσο νυσταγμένοι νοιώθουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Από τη στιγμή που ξυπνάμε, το σώμα μας έχει ένα βιολογικό ρολόι που αργότερα μέσα στην ημέρα θα μας υπαγορεύσει και το πότε είναι η ώρα για να κοιμηθούμε ξανά.

Ο Seth Blackshaw, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins που μελετά τον ύπνο, υποστηρίζει ότι οι ερευνητές εξακολουθούν να μαθαίνουν για το πώς συσσωρεύεται η «πίεση ύπνου» στο σώμα. Όμως, κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα κύτταρα και οι ιστοί μας χρησιμοποιούν και καίνε ενέργεια με τη μορφή ενός μορίου που ονομάζεται τριφωσφορική αδενοσίνη ή ATP. Αυτό το ATP καταναλώνεται από τις διάφορες δραστηριότητές μας (σκέψη, άσκηση, δουλειά κλπ.) και τα κύτταρα μας παράγουν μια χημική ουσία που ονομάζεται αδενοσίνη ως υποπροϊόν. Η αδενοσίνη συνεχίζει να συνδέεται με τους υποδοχείς στον εγκέφαλο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νιώσουμε το αίσθημα της νύστας.

Η καφεΐνη μοιάζει στη χημική δομή της με την αδενοσίνη σε ένα μοριακό επίπεδο που καταλαμβάνει αυτές τις θέσεις αυτές. Έτσι, όταν έχει πιει τον καφέ σου και υπάρχει στον οργανισμό σου καφεΐνη εμποδίζει τη δέσμευση της αδενοσίνης στους υποδοχείς του εγκεφάλου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η καφεΐνη να καταστέλλει προσωρινά την πίεση του ύπνου, κάνοντας μας να νιώθουμε πιο ξεκούραστοι και ενεργητικοί. Όμως, η αδενοσίνη συνεχίζει να συσσωρεύεται στο σώμα, χωρίς να μπορεί να προσδεθεί κάπου.

Όπως λέει η Δρ Blackshaw:

«Μόλις η καφεΐνη εξαφανιστεί, έχετε πολύ υψηλό επίπεδο πίεσης ύπνου»

Όπως καταλαβαίνεις, ο μόνος τρόπος που υπάρχει για να μπορέσει το σώμα σου να ενεργοποιηθεί ξανά και να ξυπνήσεις είναι… ο ύπνος!

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως το πρόβλημα είναι λανθασμένα πίνουμε καφέ για να ανακουφιστούμε και να ξυπνήσουμε. Μάλιστα, λένε ότι όσο περισσότερο πίνουμε καφεΐνη, τόσο περισσότερο αυξάνουμε την ανοχή του σώματός μας σε αυτήν. Καθώς, το συκώτι μας προσαρμόζεται φτιάχνοντας πρωτεΐνες που διασπούν την καφεΐνη πιο γρήγορα και οι υποδοχείς αδενοσίνης στον εγκέφαλό μας πολλαπλασιάζονται, για να μπορούν να ρυθμίζουν τον κύκλο του ύπνου μας, καταλήγουμε στο να μην έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα από τον καφέ.

Ο Δρ Stein υποστηρίζει πως η συνεχής ή αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης επηρεάζει αρνητικά τον ύπνο, κάνοντας μας να νιώθουμε πιο κουρασμένοι. Ενώ, υποστηρίζει πως:

«Αν κοιμάστε λιγότερο, είστε αγχωμένοι και βασίζεστε στην καφεΐνη, είναι απλώς μια βραχυπρόθεσμη λύση που θα κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα μακροπρόθεσμα»

Άλλο ένα αρνητικό που μπορεί να έχει η καφεΐνη είναι πως μπορεί να προκαλέσει άνοδο στο σάκχαρο του αίματος ή να οδηγήσει και σε αφυδάτωση. Όπως δηλώνει η Christina Pierpaoli Parker, κλινική ερευνήτρια που μελετά τον ύπνο στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ, και τα δύο αυτά μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε πιο κουρασμένοι.

Οι επιστήμονες λένε πως εάν πιάσεις τον εαυτό σου να αισθάνεται μια απογευματινή κούραση ακόμα και μετά από ένα φλιτζάνι καφέ, τότε η λύση μπορεί να είναι να αρχίσεις να καταναλώνεις λιγότερο καφέ. Αυτό θα βοηθήσει το σώμα σου να «αποτοξινωθεί» από την καφεΐνη, ενώ, στη συνέχεια, μπορείς να την βάλεις και πάλι σταδιακά στη ρουτίνα σου.

Αν πάλι αισθάνεσαι πως η καφεΐνη δεν σου δίνει την ενέργεια, που θέλεις, οι ειδικοί συνιστούν να κάνεις έναν υπνάκο (power nap), να ασκηθείς ή να καθίσεις έξω και να εκτεθείς στο φυσικό φως, το οποίο μπορεί να προσθέσει τονώσει την ενέργειά σου.

Ο Δρ Stein καταλήγει:

«Παρακολουθήστε τον ύπνο σας και βεβαιωθείτε ότι κοιμάστε καλά.

Ο επαρκής ύπνος και η σωματική δραστηριότητα είναι παρεμβάσεις πρώτης γραμμής για προβλήματα προσοχής και την υπνηλία. Η καφεΐνη είναι ένα χρήσιμο συμπλήρωμα, αλλά δεν πρέπει να εξαρτιέστε από αυτήν»

Δες ακόμα:

• Πόσους καφέδες την ημέρα πίνουν οι Έλληνες;
• Ποιος είναι ο υπεύθυνος που όλοι κυκλοφορούμε με ένα ποτήρι καφέ στο χέρι;