Νίκος Καζαντζάκης: "Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος"

Ο Νίκος Καζαντζάκης υπήρξε μία σημαντική προσωπικότητα της ελληνικής λογοτεχνίας σημαδεύοντάς την ανεξίτηλα με το έργο του. Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης όσο αυτό ήταν ακόμη υπό την κατοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Το 1902 αποφάσισε να σπουδάσει Νομική και πριν τελειώσει ακόμη την Σχολή του δημοσιεύει το δοκίμιο “H Aρρώστια του Αιώνος”, και το μυθιστόρημα “Όφις και Kρίνο”. Παράλληλα, γράφει το δράμα “Ξημερώνει”. Φυσικά, συνεχίζοντας την πορεία του στον χώρο των γραμμάτων δημοσίευσε πολύ σημαντικότερα έργα, όπως ο “Τελευταίος Πειρασμός”, το οποίο ο Πάπας είχε συμπεριλάβει στην λίστα των Απαγορευμένων Βιβλίων, αλλά εξ’ αρχής φαινόταν το μεγάλο ταλέντο και η κλίση του Νίκου Καζαντζάκη στη λογοτεχνία.

Υπήρξε ένας πολύ μορφωμένος άνθρωπος, όχι μόνο για την εποχή του, αλλά ακόμη και για την σημερινή, αφού μετά την αποφοίτησή του, συνέχισε με μεταπτυχιακό στο Παρίσι ολοκληρώνοντας την διατριβή του με θέμα το Νίτσε.

Το 1911 παντρεύτηκε την Γαλάτεια Αλεξίου, με την οποία χώρισε το 1926. Γενικότερα συνδέθηκε ερωτικά από τα νεανικά του χρόνια με διάφορες γυναίκες, αλλά η τελευταία γυναίκα της ζωής του ήταν η Ελένη Καζαντζάκη.

Εκτός από το πλούσιο εκπαιδευτικό υπόβαθρό του ήταν ένας πολυταξιδεμένος άνθρωπος, που κατάφερε να επισκεφθεί αρκετά μέρη στον κόσμο  αποκομίζοντας καθ’ αυτό τον τρόπο πολλές εμπειρίες. Το 1919 ο Πρωθυπουργός Ελ. Bενιζέλος διόρισε τον Kαζαντζάκη Γενικό Διευθυντή του Yπουργείου Περιθάλψεως, με συγκεκριμένη αποστολή τον επαναπατρισμό 150.000 Eλλήνων που υφίστανται διωγμό από τους Mπολσεβίκους στον Kαύκασο. Έκτοτε ο ίδιος περιόδευσε σε διάφορα μέρη εκτός Ελλάδας.

Προς το τέλος της ζωής του ξεκίνησε να γράφει ένα από τα πιο αξιόλογα έργα του και αυτοβιογραφικά έργα του, την Αναφορά στο Γκρέκο, μη αλλά δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την σφοδρή κριτική που δέχτηκε το έργο του από την Εκκλησία, αυτό αναγνωρίστηκε όσο αυτός ήταν ακόμη ζωντανός. Μάλιστα, ο Νίκος Καζαντζάκης είχε προταθεί συνολικά 9 φορές για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα στις 26 Οκτωβρίου 1957 σε ηλικία 74 ετών στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Η Ελένη Καζαντζάκη ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να τεθεί η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα, αλλά ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Θεόκλητος Β΄ απέρριψε με τη δικαιολογία του ότι υπήρχαν σχετικοί φόβοι πρόκλησης επεισοδίων εκ μέρους παραεκκλησιαστικών οργανώσεων, καθώς είχαν σταλθεί και σχετικά τηλεγραφήματα προς τον Αρχιεπίσκοπο.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητ. (@minculturegr)

Έτσι, η σορός του Καζαντζάκη μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του συνοδευόμενη από την σύζυγό του, τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Κακριδή, ενώ το αεροσκάφος για τη μεταφορά διέθεσε ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Η ταφή έγινε στην Τάπια Μαρτινέγκο, πάνω στα βενετσιάνικα τείχη του Ηρακλείου, διότι η ταφή του σε νεκροταφείο απαγορεύτηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Τη σορό συνόδευσαν ο τότε υπουργός Παιδείας Αχιλλέας Κ. Γεροκωστόπουλος και ο στρατιωτικός ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης, ο οποίος αργότερα τιμωρήθηκε με ποινή φυλάκισης 20 ημερών, επειδή απουσίαζε από την υπηρεσία του χωρίς άδεια.

Στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη χαράχτηκε μετά από προσωπική παράκλησή του η μνημειώδης φράση:

Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη шочки (@kolia_kroe)

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως η ζωή του μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από το Γιάννη Σμαραγδή, ενώ το αμφιλεγόμενο έργο του Ο Τελευταίος Πειρασμός μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1964 από τον θρυλικό Μάρτιν Σκορτσέζε.

12 αποφθέγματα του Νίκου Καζαντζάκη

1. Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει.
2. Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.
3. Μια αστραπή η ζωή μας, μα προλαβαίνουμε.
4. Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.
5. Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο.Αν χαθεί, εγώ θα φταίω.
6. Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.
7. Tι θα πει λεύτερος; Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο.
8. Ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος.
9. Η στερνή, η πιο ιερή μορφή θεωρίας είναι η πράξη.
10. Η αιωνιότητα είναι ποιότητα, δεν είναι ποσότητα, αυτό είναι το μεγάλο, πολύ απλό μυστικό.
11. Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει.
    από την Αναφορά στον Γκρέκο
12. Tι θα πει λεύτερος; Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο.

Τέσσερα βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη

1. Ασκητική

Σύνοψη:  Οι παλαιότερες ελληνικές εκδόσεις τής Ασκητικής –και ουδείς μπορεί να πει επακριβώς πόσες και πότε έγιναν– περιείχαν μόνο το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη, χωρίς σχολιασμό. Μετά την τελική έκδοση του 1945, οριστική θεωρείται πλέον η, με φιλολογική και τυπογραφική επιμέλεια του Δρος Πατρόκλου Σταύρου και σε συνεργασία με τη θετή μητέρα του Ελένη Ν. Καζαντζάκη, τυπωθείσα το 1985, με το σύστημα της μονοτυπίας, στα Τυπογραφεία Ζαβαλλή στη Λευκωσία και εικοσάκις έκτοτε επανεκτυπωθείσα στην Αθήνα. Από τον Ιούλιο του 2007 κυκλοφορεί συμπληρωμένη με Επίμετρο, το οποίο περιέχει διαφωτιστικό ενημερωτικό κείμενο του Δρος Σταύρου και εικόνες (χειρόγραφο και φωτογραφίες τού Νίκου Καζαντζάκη, εξώφυλλα πρώτων εκδόσεων).

2. Συμπόσιον

Σύνοψη: Στο γνωστό από την αρχαιότητα “Συμπόσιον”, θέμα και αντικείμενο είναι ο έρως. Στο “Συμπόσιον” του Καζαντζάκη, βασικό θέμα είναι το θείον, η θε(ι)ότης. Η έκδοση του “Συμποσίου” τον Απρίλιο του 2009 πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το μόνο γνωστό ως υπάρχον χειρόγραφο του έργου, που φυλάσσεται στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο. Είναι η πρώτη φορά που βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη εκδίδεται μαζί με το χειρόγραφό του. Στην έκδοση 2009 περιλαμβάνονται, επίσης, δύο Επίμετρα και εικόνες των “συμποσιαστών” και όχι μόνον. Στο πρώτο Επίμετρο ο αναγνώστης θα βρει επιστολή τού Καζαντζάκη σχετική με το “Συμπόσιον”, προς τον φίλο του Εμμανουήλ Παπαστεφάνου, ενώ στο δεύτερο υπάρχουν σχόλια και πληροφορίες για το έργο από τον Ομότιμο Καθηγητή Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Βασίλειο Α. Κύρκο, τον Καθηγητή Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, και τον Εκδότη των έργων τού Νίκου και της Ελένης Καζαντζάκη και Επιμελητή τού βιβλίου Δρα Πάτροκλο Σταύρου. Διατηρείται και το Σημείωμα του Επιμελητή τής πρώτης έκδοσης (1971) Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη. “Δεν μπορεί κάποιος να κατανοήσει τον Καζαντζάκη χωρίς να διαβάσει αυτό το έργο, που συγκεφαλαιώνει όλο το μεδούλι τής σκέψης του με βαθειές πλατωνικές αναφορές.” (Από την ισπανική έκδοση Nikos Kazantzakis, “Simposio o el banquete”, Ediciones Felmar, Coleccion “La fontana literaria”, numero 63, Madrid 1978)

3. Ο Τελευταίος Πειρασμός

Σύνοψη:  Η δυαδική υπόσταση του Χριστού στάθηκε για μένα πάντα βαθύ, ανεξερεύνητο μυστήριο. Η λαχτάρα, η τόσο ανθρώπινη, η τόσο υπεράνθρωπη, να φτάσει ο άνθρωπος ως το θεό – ή πιο σωστά: να επιστρέψει ο άνθρωπος στο Θεό και να ταυτιστεί μαζί του. Η νοσταλγία αυτή, η τόσο μυστική και συνάμα τόσο πραγματική, άνοιγε μέσα μου πληγές και πληγές μεγάλες. Από τη νεότητα μου η πρωταρχική μου αγωνία, από όπου πήγαζαν όλες οι χαρές και όλες μου οι πίκρες, ήταν τούτη: η ακατάπαυτη, ανήλεη πάλη ανάμεσα στο πνέμα και στη σάρκα. Μέσα παμπάλαιες ανθρώπινες και προανθρώπινες φωτερές δυνάμες του Θεού κι ψυχή μου ήταν η παλαίστρα που οι δύο τούτοι στρατοί χτυπιούνταν κι έσμιγαν. Αγωνία μεγάλη, αγαπούσα το σώμα μου και δεν ήθελα να χαθεί, αγαπούσα την ψυχή μου και δεν ήθελα να ξεπέσει μαχόμουν να φιλιώσω τις δύο αυτές αντίδρομες κοσμογονικές δυνάμες, να νιώσουν πως δεν είναι οχτροί, είναι συνεργάτες και να χαρούν, να χαρώ κι εγώ μαζί τους, την αρμονία.

4. Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά

Σύνοψη:  «Πολλές φορές πεθύμησα να γράψω τον βίο και την πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, ενός γέρου εργάτη που πολύ αγάπησα. […] Αν ήταν στον κόσμο όλο σήμερα να διάλεγα έναν ψυχικό οδηγό, σίγουρα θα διάλεγα τον Ζορμπά. Γιατί αυτός είχε ό,τι χρειάζεται ένας καλαμαράς για να σωθεί: την πρωτόγονη ματιά που αδράχνει ψηλάθε σαϊτευτά τη θροφή της. Τη δημιουργική, κάθε πρωί ανανεούμενη, αφέλεια να βλέπει ακατάπαυτα για πρώτη φορά τα πάντα και να δίνει παρθενιά στα αιώνια καθημερινά στοιχεία αγέρα, θάλασσα, φωτιά, γυναίκα, ψωμί. Τη σγουράδα του χεριού, τη δροσεράδα της καρδιάς, την παλικαριά να κοροϊδεύει την ίδια του την ψυχή, σαν να ‘χε μέσα του μια δύναμη ανώτερη από το σπλάχνο του ανθρώπου, που ανατινάζουνταν απολυτρωτικό στις κρίσιμες στιγμές από το γέρικο στήθος του Ζορμπά. Ανατινάζουνταν και μπορούσε να γκρεμίσει, και γκρέμιζε, όλους τους φράχτες -ηθική, θρησκεία, πατρίδα- που ασκούσε γύρα του ο κακομοίρης ο φοβητσιάρης ο άνθρωπος για να κουτσοπορέψει ασφαλισμένα τη ζωούλα». (Απόσπασμα από τον πρόλογο της έκδοσης)

Διαβάστε ακόμη:

• Πάμπλο Πικάσο: 139 χρόνια από τη γέννηση του ζωγράφου
• Ο «Θεός» του Σπινόζα
• 117 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Εγγονόπουλου