117 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Εγγονόπουλου

Σήμερα συμπληρώνονται 117 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Εγγονόπουλου.

Ο Νίκος Εγγονόπουλος γεννήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1907. Ήταν Έλληνας καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, ζωγράφος, σκηνογράφος και ποιητής που άφησε κατά κύριο το στίγμα του στη ζωγραφική και την ποίηση. Θεωρείται ένας από τους μείζονες εκπροσώπους της γενιάς του ’30, ενώ αποτέλεσε και έναν από τους κύριους εκφραστές του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Στο πλούσιο έργο του Νίκου Εγγονόπουλου μάλιστα έρχονται να προστεθούν ακόμα μεταφράσεις, κριτικές μελέτες και δοκίμια.

Το neolaia.gr σε app: Κατεβάστε το σε Android και iOS

Το 1932 γράφτηκε στην Σχολή Καλών Τεχνών, όπου μαθήτευσε κοντά στον Κωνσταντίνο Παρθένη, ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα βυζαντινής τέχνης στο εργαστήριο των Φώτη Κόντογλου και Α. Ξυγγόπουλου, μαζί με το Γιάννη Τσαρούχη. Όπως γίνεται λοιπόν αντιληπτό ο Νίκος Εγγονόπουλος ήρθε σε επαφή με εξέχοντες ανθρώπους της ελληνικής τέχνης που έζησαν στην εποχή του.

ΔΕΣ ΑΚΟΜΗ

172 χρόνια από το θάνατο του Edgar Allan Poe

Έπειτα, έκανε ελεύθερες σπουδές σε Παρίσι, Βιέννη, Μόναχο και Ιταλία, ενώ δίδαξε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π., ζωγραφική, ιστορία της τέχνης και σκηνογραφία από το 1938, διαδοχικά ως επιμελητής, έκτακτος, μόνιμος και τακτικός καθηγητής. Μάλιστα, πρόκειται για την ίδια περίοδο που γνωρίστηκε με άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Γιάννης Μόραλης και ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο.

Σε όλο το διάστημα των σπουδών ζωγραφικής ο Εγγονόπουλος παρέμεινε στη θέση του στο Υπουργείο και το 1934 τοποθετήθηκε στην Τοπογραφική Υπηρεσία, όπου μετά από έξι χρόνια μονιμοποιήθηκε με το βαθμό του Σχεδιαστή Α΄ Τάξεως.

Στη ζωγραφική, όπου κατάφερε να μεγαλουργήσει, έδειξε τα πρώτα δείγματα της δουλειάς του στο πλαίσιο της Έκθεσης Τέχνης της Νεοελληνικής Παραδόσεως το 1938 και πρόκειται για έργα που απεικόνιζαν παλαιά σπίτια της Δυτικής Μακεδονίας. Ωστόσο, το 1938 δεν ήταν μόνο το ντεμπούτο του στο χώρο της ζωγραφικής, αλλά και στα ελληνικά γράμματα. Το 1938 ο Νίκος Εγγονόπουλος αρχικά δημοσίευσε μεταφράσεις σε ποιήματα του Τριστάν Τζαρά και λίγο αργότερα, τον Ιούνιο του 1938, κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή, η οποία έφερε τον τίτλο Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν.

Το επόμενο χρόνο και πιο συγκεκριμένα το Σεπτέμβριο του 1939 εκδόθηκε η δεύτερη ποιητική του συλλογή, η οποία έφερε τον τίτλο Τα Κλειδοκύμβαλα της Σιωπής. Το Νοέμβριο της ίδια χρονιάς πραγματοποιήθηκε και η πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής του στο σπίτι του Νίκου Καλαμάρη. Δεδομένου ότι πρόκειται για μία από τις πιο γόνιμες περιόδους του καλλιτέχνη, ο Νίκος Εγγονόπουλος την ίδια περίοδο εργάστηκε για την παράσταση της Ηλέκτρας του Σοφοκλή στο Θέατρο Κοτοπούλη, σχεδιάζοντας τα κοστούμια των ηθοποιών, ενώ συμμετείχε σε ομαδική έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών στη Νέα Υόρκη.

Το 1945 αποσπάστηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ως βοηθός στην έδρα Διακοσμητικής και Ελευθέρου Σχεδίου διατηρώντας τη συγκεκριμένη θέση μέχρι το 1956. Το 1949 συμμετείχε στην ίδρυση του καλλιτεχνικού ομίλου Αρμός με σκοπό την προώθηση μιας σύγχρονης αισθητικής πρότασης στον ελληνικό χώρο μαζί με άλλα μέλη στα οποία περιλαμβάνονταν οι ζωγράφοι Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Μόραλης και Τσαρούχης, ενώ παράλληλα εργάστηκε στο Υπουργείο Οικισμού και Ανοικοδομήσεως και σε συνεργασία με την αρχιτεκτονική ομάδα του Δημήτρη Πικιώνη σχεδίαζε νέα κτίρια.

Τα επόμενα χρόνια συμμετείχε σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις, ενώ το 1954 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 27η Μπιενάλε της Βενετίας με συνολικά 72 έργα του. Την ίδια περίοδο εκλέχθηκε μόνιμος επιμελητής του Πολυτεχνείου και παραιτήθηκε οριστικά από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Dimitrios Kokkinidis (@dimkokki)

Έτσι, η αναγνώριση του έργου δεν άργησε να έρθει και σίγουρα δεν ήρθε μετά το θάνατό του, όπως έχουμε δει να συμβαίνει με το έργο πολλών σπουδαίων καλλιτεχνών. Ειδικότερα, το 1958 έλαβε το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας για την ποιητική συλλογή Εν Ανθηρώ Έλληνι Λόγω, ενώ λίγα χρόνια αργότερα και πιο συγκεκριμένα το 1966 τιμήθηκε για το ζωγραφικό του έργο από το βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού του Γεωργίου Α΄.

Παρ’ όλα αυτά ο Νίκος Εγγονόπουλος έλαβε για δεύτερη φορά το κρατικό βραβείο ποίησης, το 1979, ενώ έλαβε και το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος. Υπήρξε μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου, της Ελληνικής Εταιρίας Αισθητικής, της Société Européenne de CultureΜιλού και ήταν μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ).

Ο Νίκος Εγγονόπουλος έφυγε από τη ζωή το 1985 από ανακοπή καρδιάς αφήνοντας σπουδαία πολιτιστική παρακαταθήκη πίσω του, καθώς η ενασχόλησή του με την ποίηση και τη ζωγραφική σημάδεψε ανεξίτηλα την εγχώρια καλλιτεχνική παραγωγή. Η κηδεία του πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας.

Ποιήματα του Εγγονόπουλου έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά, δανικά, πολωνικά, ουγγρικά και τη βενετική διάλεκτο. Επιπλέον, ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από το Νίκο Μαμαγκάκη και τον Αργύρη Κουνάδη, ο οποίος έγραψε τη μουσική υπόκρουση στο ποίημα Μπολιβάρ για το δίσκο της εταιρίας Διόνυσος, σε απαγγελία του ίδιου του Εγγονόπουλου.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι το έτος 2007 ανακηρύχθηκε από τον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας ως “Έτος Ν. Εγγονόπουλου” και πραγματοποιήθηκαν πολλές δράσεις προκειμένου να αναδειχθεί το έργο του.

Νίκος Εγγονόπουλος: 5 ποίηματά του για να γνωρίσεις λίγο καλύτερα το έργο του

Μπολιβάρ

(απόσπασμα, επίκλησις)

Μπολιβάρ, όσο που νάρθεις ήτανε σκοτάδια.
Στις κοιλάδες τώρα απλώνονται της φωτιάς τα χάδια.

Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί,
του Αντωνίου Οικονόμου
και του Πασβαντζόγλου αδελφός.
Είσαι ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής.
Ένα μονάχα είναι γνωστό,
πως είμαι (ο) γυιος σου.

Μπολιβάρ, δεν είσαι όνειρο, είσαι η αλήθεια.
Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας.

Κι αν χάθηκε, αν ποτές χάνετ’ ένας Μπολιβάρ! που
σαν τον Απολλώνιο στα ουράνια ανελήφθη,
Λαμπρός σαν ήλιος έδυσε, μέσα σε δόξα αφάνταστη,
πίσω από βουνά ευγενικά της Αττικής και του Μορέως.

Το καράβι του δάσους

Ξέρω ότι
αν είχα
μια φορεσιά
ένα φράκο
χρώματος πράσινο ανοιχτό
με μεγάλα κόκκινα σκοτεινά λουλούδια
Αν στη θέση της
αόρατης
αιολικής άρπας που μου χρησιμεύει
για κεφάλι
είχα μια τετράγωνη πλάκα
πράσινο σαπούνι

Έτσι που ν’ ακουμπά
απαλά
η μια της άκρη
ανάμεσα στους δυο μου ώμους

Αν ήτανε δυνατό
ν’ αντικαταστήσω
τα ιερά σάβανα
της φωνής μου
με την αγάπη
που έχει
μια μεταφυσική μουσική κόρη
για τις μαύρες ομπρέλες της βροχής

Ίσως τότες
μόνο τότες
θα μπορούσα να πω
τα φευγαλέα οράματα
της χαράς
που είδα κάποτες
σαν ήμουνα παιδί
κοιτάζοντας ευλαβικά
μέσα στα στρογγυλά
μάτια
των πουλιών

Ποίηση 1948

~ ΣΠΥΡΟΣ
τούτη η εποχή
του εμφυλίου σπαραγμού
δεν είναι εποχή
για ποίηση
κι άλλα παρόμοια:
σαν πάει κάτι
να
γραφή
είναι
ως αν
να γράφονταν
από την άλλη μεριά
αγγελτηρίων
θανάτου

γι’ αυτό και
τα ποιήματά μου
είν’ τόσο πικραμένα
(και πότε ― άλλωστε ― δεν είσαν;)
κι’ είναι
― προ πάντων ―
και
τόσο
λίγα

Βενζίνη

Μέσα στο δάσος
εκεί όπου ανάμεσα απ’ τα πυκνά κλαργιά
φτάνει λίγο φως
απ’ τον βαρύ ουρανό
κοντά στο χώμα
που το σκεπάζει
παχύ στρώμα
σάπια φύλλα
σε μια κλάρα χαμηλή
κάθεται ένα
π ο υ λ ί

ένα πουλί
πολύ
περίεργο:
σα μαδημένο
σα σκεφτικό

έ ν α π α λ ι ό π ο υ λ ί

τι να σκέπτεται άραγες
αυτό το πουλί
το παλιό
στο σκοτάδι;

αχ! τίποτα
δε σκέπτεται απολύτως τίποτα!

απλούστατα
συνέλαβε δι’ αυτήν
ένοχον
πάθος.

Υπάρχει θεός