Η μάστιγα του ρατσισμού, οι ελπίδες, το BlackLivesMatter

Της Αγγελικής Βυτόγιαννη, φοιτήτριας στο Sciences Po στο Παρίσι.

Αρκετούς μήνες μετά την δολοφονία του Αφροαμερικάνου George Floyd από αστυνομικό στην Μινεσότα των Ηνωμένων Πολιτειών, βρισκόμαστε στον απόηχο του κινήματος BlackLivesMatter, προσπαθώντας να χωνέψουμε τα γεγονότα που στιγμάτισαν με εξαιρετικά αρνητικό τρόπο την ζωή των μαύρων Αμερικάνων και των μεταναστών.

Το neolaia.gr σε app: Κατεβάστε το σε Android και iOS

Το φαινόμενο του συστημικού ρατσισμού, της ανισότητας, της αστυνομικής βίας κατά των μειονοτήτων καλά κρατεί. Εκφράζεται στη μορφή απλής προκατάληψης (ο μαύρος θα σε κλέψει, θα σε βιάσει, είναι μόνο για τα χειρωνακτικά, είναι βαποράκι κλπ.), στον συστηματικό αποκλεισμό τους από υψηλές θέσεις, από πολιτικά αξιώματα, στους χαμηλότερους μέσους μισθούς κατά 20-25%, και στην βία με μοναδική αιτία το χρώμα του δέρματος τους.

Ο ρατσισμός είναι το I can’t breathe του Floyd με τον αστυνομικό (Derek Chauvin) που τον έπνιξε να δικάζεται μόνο μετά από παγκόσμια κινητοποίηση και κατακραυγή, ενώ τόσοι που έχουν διαπράξει παρόμοια ρατσιστικά υποκινούμενα εγκλήματα αθωώνονται από το σύστημα. Είναι η Breonna Taylor να ξυπνά από θόρυβο στην πόρτα και να μπαίνει το όργανο της τάξης να την πυροβολεί. Γιατί; Απείλησε μήπως την ζωή του, εκείνος οπλισμένος κανονικά, εκείνη ανυπεράσπιστη μες την νύχτα σπίτι της; Είναι οι λευκοί να την γλιτώνουν για τα εγκλήματα τους, ενώ οι μαύροι καταδικάζονται για το παραμικρό. Είναι τα γκέτο στην Νέα Υόρκη. Είναι τα παιδιά που μεγάλωσαν και μεγαλώνουν με τις μισές ευκαιρίες στη ζωή τους. Είναι η ελλιπής αντιπροσώπευση στη Βουλή, στη Γερουσία, στην κουλτούρα, στα μίντια.

Επιβάλλεται να καταλάβουμε πως ο ρατσισμός δεν είναι απλά «κακοί άνθρωποι δεν συμπαθούν τους μαύρους γιατί είναι διαφορετικοί». Είναι ένα σάπιο σύστημα το οποίο επιτρέπει στους κατέχοντες όποιας εξουσίας, να την εκμεταλλευτούν και να την εξασκήσουν στις μειονότητες, στους ανυπεράσπιστους, γενικότερα στον αποδιοπομπαίο τράγο, φορτώνοντας του όλα τα δεινά του κόσμου. Ιστορικό παράδειγμα ο Χίτλερ που στην προεκλογική του καμπάνια και στο μανιφέστο κατηγορούσε τους Εβραίους για την παγκόσμια κρίση του 1929, και για δολοπλοκία με τους κουμουνιστές της Ρωσίας για να κατακτήσουν τον κόσμο.

Στην ίδια την Αμερική, το βασικό αίτιο του ρατσισμού όπως εκφράζεται σήμερα, έχει τις ρίζες του στην κατάργηση της δουλείας το 1865 και την παρακμή της οικονομίας στις νότιες πολιτείες που βασίζονταν στην εκμετάλλευση των δούλων για την αγροτική παραγωγή. Με την απόφαση του Αβραάμ Λίνκολν οι πλούσιοι γαιοκτήμονες του νότου έχασαν τεράστια ποσά, και οι μαύροι πρώην-σκλάβοι βρέθηκαν φυτευτοί σε μια προβληματική οικονομία, η οποία ουσιαστικά «δεν τους χωρούσε». Ναι μεν έγιναν σημαντικές προσπάθειες ένταξης τους στην κοινωνία και την οικονομία, αλλά η πίεση από «τα πάνω» ήταν τόσο μεγάλη που οι περισσότερες προσπάθειες είχαν άδοξο τέλος. Αντίθετα, μεταρρυθμίσεις όπως τα Black Codes, οι νόμοι φυλετικού διαχωρισμού Jim Crow, αλλά και αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου έπαιρναν πίσω τα -συνταγματικά κατοχυρωμένα- δικαιώματα των μαύρων και προσπαθούσαν να επαναφέρουν ένα καθεστώς όσο το δυνατόν πιο κοντά στην δουλεία, και στην οικονομική εκμετάλλευση.

Αυτό έδωσε την αρχή στο χάσμα μεταξύ λευκών και μαύρων, μιας κοινωνικής ανισότητας που θα ταλαιπωρεί την Αμερική ακόμα και τον 21ο αιώνα, με διάφορες μορφές από τότε μέχρι σήμερα. Δολοφονίες, λιντσαρίσματα, βιασμοί, κλοπές, άδικες φυλακίσεις, καταπάτηση δικαιωμάτων αποτελούσαν σύνηθες φαινόμενο. Τα πράγματα έδειχναν να βελτιώνονται όταν τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε το Civil Rights Movement, ο πρόδρομος ουσιαστικά του BLM και των διεκδικήσεων σήμερα, με κεντρική φιγούρα τον Martin Luther King. Μετά από σειρές διαμαρτυριών και αιτημάτων, η κοινότητα κατάφερε να περάσει το Civil Rights Act και το Voting Rights Act, δύο νομοσχέδια αρκετά προοδευτικά, που απαγόρευαν τον φυλετικό διαχωρισμό στην εκπαίδευση, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις δημόσιες υπηρεσίες, στην ψήφο. Ουσιαστικά επιβεβαίωναν τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των μαύρων που μέχρι τώρα οι κυβερνήσεις κάθε πολιτείας καταπατούσαν. Αρκετά χρόνια αργότερα, αρχές του 2009, θα ορκιστεί ο πρώτος μαύρος Αμερικάνος πρόεδρος, ο Μπαράκ Ομπάμα. Παρά το γεγονός πως ο ίδιος δεν είχε σκλάβους πρόγονους ή κάποια σύνδεση με αυτήν την πτυχή της αμερικανικής ιστορίας, η εκλογή του ήταν μια ιστορική στιγμή για την χώρα και κυρίως για τον μαύρο πληθυσμό της. Όλα δείχνουν πως ο αιματηρός κύκλος του φυλετικού «πολέμου» στην Αμερική έχει κλείσει. Ένας άνθρωπος που αν ζούσε 150 χρόνια πριν, θα ήταν σκλάβος, κατάφερε να φτάσει στο υψηλότερο αξίωμα της χώρας.

Παρόλα αυτά, η ιστορία ποτέ δεν είναι μια ίσια γραμμή, αλλά έχει πισωγυρίσματα, όποτε δύο νομοσχέδια και ένας μαύρος πρόεδρος δεν ήταν αρκετά για να εξαλείψουν το φαινόμενο του ρατσισμού σε μια χώρα αιματοβαμμένη για το συγκεκριμένο ζήτημα. Συμβάντα όπως η αστυνομική βία και εγκλήματα λόγω φυλής δεν σταμάτησαν ποτέ. Το αποκορύφωμα ήταν η αθώωση του αστυνομικού George Zimmerman το 2013 μετά την δολοφονία του 17χρονου Αφροαμερικάνου Treyvon Martin με την πρόφαση της αυτοάμυνας… Αυτό οδήγησε στην δημιουργία του κινήματος Black Lives Matter, αρχικά στα σόσιαλ μίντια, και αργότερα σε διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, μετά την δολοφονία του Μάικλ Μπράουν και Έρικ Γκάρνερ από αστυνομικούς στο Σαιντ Λούις και στη Νέα Υόρκη, το 2014. Η ανάγκη για αλλαγή έχει όνομα, υπόσταση και διεθνή υποστήριξη. Τα γεγονότα της 25ης Μάϊου 2020 όμως αποτέλεσαν μια τρανταχτή απόδειξη και μια υπενθύμιση σε όλους μας πως ο αγώνας δεν έχει τελειώσει. Ο τραγικός θάνατος του George Floyd συγκλόνισε την παγκόσμια κοινότητα και εν μέσω μιας πανδημίας που μας είχε κάνει όλους να παραμελήσουμε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα.

Το κίνημα και οι διαμαρτυρίες έχουν σκοπό να εξαλείψουν τον συστημικό ρατσισμό, την φυλετική ανισότητα, και την αστυνομική βαρβαρότητα από κάθε κομμάτι της ζωής των Αμερικάνων. Φυσικά και υπήρχαν, υπάρχουν όλοι αυτοί που θα βρουν κάθε επιχείρημα ενάντια στις διαμαρτυρίες, από το κλασσικό και απίστευτα άσχετο all lives matter, (το οποίο δεν θα σχολιάσω, αλλά θα παραθέσω: https://www.cambridge-news.co.uk/news/cambridge-news/cambridge-protests-all-lives-matter-18425709), μέχρι τα παράπονα για τον κορονοϊό. Δεν είναι ειρωνικό; Η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων να αρνείται την ύπαρξη, την επικινδυνότητα του ιού, αλλά με το που τίθεται το φυλετικό ζήτημα να φωνάζουν για τη διασπορά του κορονοϊού στις διαδηλώσεις;

Μετά είναι και η βία στις διαδηλώσεις. Παρά τα ρεπορτάζ που δείχνουν πως το 93% των διαδηλώσεων από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο ήταν ειρηνικές, χωρίς αντίσταση στην αστυνομία, ή βανδαλισμούς, οι ενστάσεις των λευκών ήταν πολλές. Τι ενοχλεί τους ανθρώπους αυτούς τόσο ώστε να παραγκωνίσουν την κοινωνική ανισότητα και το πραγματικό πρόβλημα, βάζοντας στο προσκήνιο άλλα θέματα που διχάζουν. Ας μην κοροϊδευόμαστε, είναι ακόμα ένα επιχείρημα των λεγόμενων white supremacists για να αντιπαρατεθούν στο κίνημα αυτό. Ας σκεφτούμε λίγο ποιος κερδίζει και ποιος χάνει όταν οι διαδηλώσεις είναι βίαιες. Ήδη από την δεκαετία του 60, ο Martin Luther King είχε καταλήξει στο γεγονός πως οι βίαιες διαδηλώσεις για τα δικαιώματα των μαύρων μόνο στους ίδιους έκαναν κακό, αφού τους ενοχοποιούσαν και απομάκρυναν κι άλλο τα αιτήματά τους από την υλοποίηση που ζητούσαν. Γι’ αυτό και η συντριπτική πλειοψηφία των διεκδικήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει μη-βίαιη μορφή, ειδικά από τότε.

Επιπλέον θα τολμήσω να αναρωτηθώ τι καρδιά έχουν ορισμένοι άνθρωποι που τολμούν να απαιτούν από μια ομάδα ανθρώπων, που δέχεται αιώνες τώρα τόση καταπίεση, να μείνει σιωπηλή και ήρεμη. Μετά από τέτοιες απάνθρωπες συμπεριφορές, δεν πιστεύω πως σαν λευκοί πρέπει να απαιτούμε, είναι ώρα να ακούσουμε και να πράξουμε ότι είναι απαραίτητο για έναν δίκαιο κόσμο, με ίσες ευκαιρίες για όλους.

Είναι ολοφάνερο όμως: το θέμα του ρατσισμού είναι τόσο ευαίσθητο, και κάνει τους (περισσότερους) λευκούς να νιώθουν τόσο άβολα, που θα πιαστούν από καθετί, προκειμένου να αποφύγουν μια ειλικρινή συζήτηση και σοβαρή λύση στο πρόβλημα. Προφανώς και η αλλαγή δεν είναι ποτέ welcomed από αυτούς που ήδη βρίσκονται σε προνομιακή θέση, όμως πλέον δεν υπάρχει περιθώριο να κάνουμε πίσω. Δεν ξυπνήσαμε μια μέρα τον Μάιο και είπαμε, τι να κάνουμε σήμερα στην καραντίνα, ας βγούμε για διαμαρτυρίες από άκρη σε άκρη του κόσμου. Κανείς δεν είχε διάθεση να βάλει τον εαυτό του και τους αγαπημένους του σε κίνδυνο. Η χρόνια καταπίεση, η βίας, η ανισότητα δεν έχουν κουμπάκι pause με την καραντίνα. Κάπου λοιπόν έφτασε ο κόμπος στο χτένι όπως λέει ο λαός και ήρθε η στιγμή να απαιτήσουμε μια ζωή χωρίς ρατσισμό.

Ακτιβιστές, ακτιβίστριες, επιχειρηματίες, εργάτες, πολιτικοί, αγρότες, φοιτητές, φοιτήτριες, μαθητές, μαθήτριες, μορφωμένοι, αμόρφωτοι, Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Ι από όλον τον κόσμο πρέπει να καταπολεμήσουμε την μάστιγα αυτή. Να βοηθήσουμε τα αδέρφια μας όπου κι αν είναι να ζουν χωρίς τον φόβο, χωρίς τη μιζέρια που τους έχει επιβληθεί από την στιγμή που βγήκαν στην κοινωνία. Είτε βάλουμε το λιθαράκι, είτε την κοτρόνα είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να συντρέξουμε τον αγώνα αυτόν.

Ιστορικά, η μαζική κινητοποίηση και η δημοσιότητα σε θέματα που αφορούν τα δικαιώματα των μαύρων είναι ίσως το μόνο αποτελεσματικό όπλο για να αλλάξει η κατάσταση.