«Poor Things»: Η εκκεντρική και ανατρεπτική κωμωδία του Γιώργου Λάνθιμου

Η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, «Poor Things», έχει βραβευτεί με τον Χρυσό Λέοντα στο φετινό Φεστιβάλ της Βενετίας και φαίνεται σίγουρο πως θα βρεθεί ανάμεσα στις υποψηφιότητες των Όσκαρ 2024 καθώς έχει προταθεί ήδη για επτά Χρυσές Σφαίρες, ενώ έχει και 13 υποψηφιότητες στα Critics’ Choice Awards. Στην τέταρτη συνεργασία του με την Emma Stone, ο Έλληνας δημιουργός καταφέρνει κάτι αξιοσημείωτο που φαίνεται να τον ανεβάζει επίπεδο και να τον μετατρέπει πλέον σε έναν auteur του παγκόσμιου σινεμά.

Η ταινία ακολουθεί την Μπέλα Μπάξτερ, μία ενήλικη γυναίκα με το μυαλό ενός μωρού, η οποία μένει απόλυτα προστατευμένη από τον έξω κόσμο στο σπίτι του γιατρού Γκόντγουιν ή σκέτο God (σ.σ. Θεός) του Γουίλεμ Νταφόε. Ένας ρόλος που θυμίζει σε πολλά τον Βίκτορ Φρανκενστάιν, ενώ και η σχέση των δύο είναι αυτή ενός δημιουργού και ενός δημιουργήματος. Ο γιατρός θέλει να κρατήσει την Μπέλα κοντά του και της γνωρίζει έναν νεαρό μαθητή του που τον υποδύεται ο Ράμι Γιούσεφ με απώτερο σκοπό να τους παντρέψει. Τα σχέδιά του θα χαλάσει ο δάνδης του εξαιρετικού Μαρκ Ράφαλο που θα “κλέψει” την Μπέλα και θα ξεκινήσει την οδύσσεια της αυτογνωσίας, της γυναικείας και σεξουαλικής χειραφέτησης, αλλά και το ταξίδι προς την ενηλικίωση.

Ο Λάνθιμος και ο σεναριογράφος του, Τόνι ΜακΝαμάρα, μεταφέρουν με μεγάλη προσοχή του μυθιστόρημα του Άλισντερ Γκρέι στην μεγάλη οθόνη. Το κέντρο βάρους της ιστορίας του «Poor Things» μεταφέρεται με χειρουργική ακρίβεια από το πώς βλέπουν οι άντρες της ζωής της την Μπέλα στο ταξίδι της ίδιας. Σε αυτό σίγουρα θα έβαλε το χέρι της και η πρωταγωνίστρια -η Emma Stone- καθώς ανέλαβε και χρέη παραγωγού.

Η ταινία περνάει μέσα από διάφορα κεφάλαια – σταθμούς του ταξιδιού της Μπέλα και μας μεταφέρει σε όλη την Ευρώπη και την Αλεξάνδρεια. Μέσα από αυτό το ταξίδι η Μπέλα μαθαίνει τον εαυτό της, τον κόσμο και καταλαβαίνει πως η πατριαρχική κοινωνία φοβάται τη γυναικεία σεξουαλικότητα και τη δύναμη που αυτή κρύβει. Μέσα από αυτούς τους «σταθμούς», ο Λάνθιμος φαίνεται να μην σχολιάζει απλά και επιδερμικά τη μάχη των δύο φύλων, αλλά να την αποδομεί στον πυρήνα της. Να κάνει ένα βαθιά πολιτικό σχόλιο για να θίξει μία διαφορετική οπτική του θέματος σε κάθε έναν από αυτούς τους «σταθμούς» και πολλές φορές να υψώνει έναν καθρέπτη σε μία βαθιά συντηρητική κοινωνία που ακόμα ψάχνεται -και ψάχνει- τη θέση της γυναίκας. Το χιούμορ και τα αστεία της ταινίας «κόβουν» σαν μαχαίρι όλα όσα συζητάμε τα τελευταία χρόνια.

Το «Poor Things» φαίνεται να λαμβάνει τη σκυτάλη από το καλοκαίρι της «Barbie», της Taylor Swift και της Beyonce και να πηγαίνει τη συζήτηση ένα βήμα παρακάτω. Αν όλο το καλοκαίρι ο πλανήτης γιόρταζε οτιδήποτε είχε σχέση με τα κορίτσια και τις γυναίκες, η ιστορία της Μπέλα ήρθε να μπει σε πιο βαθιά νερά, να τα ανακατέψει και να μας πάει προς τη σοβαρή ενηλικίωση του θέματος, ενώ μας δείχνει τη δυσκολία του να είσαι γυναίκα σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο.

Σε αυτό συμβάλει και η άμεση σχέση της Μπέλα με τον χαρακτήρα της Barbie της Margot Robbie. Δύο κούκλες που ζούσαν σε μία φούσκα, η οποία έσκασε και βρέθηκαν μπροστά στην πραγματικότητα της κοινωνίας, αλλά και της θέσης της γυναίκας σε αυτή. Η ταινία της Greta Gerwig τελειώνει με την επίσκεψη στον γυναικολόγο και είναι ένα ταξίδι ενηλικίωσης, ενώ η ταινία του Λάνθιμου ξεκινάει από τη σεξουαλικότητα της γυναίκας για να καταλήξει στην τελική χειραφέτησή της.

Στο ταξίδι της Μπέλα στο «Poor Things» ο σουρεαλισμός μετατρέπεται σε ρεαλισμό μέσα από τα μοναδικά σετ που έχουν χτίσει οι Shona Heath και James Price. Από πού να ξεκινήσει κάποιος να μιλάει για αυτά; Από το ξεχωριστό σπίτι όπου διαμένει η Μπέλα στο Λονδίνο ή να μιλήσεις για τα πορνεία της Γαλλίας; Ένας κόσμος που μοιάζει ταυτόχρονα μακριά από τον δικό μας, αλλά τόσο οικείος.

Για να αναδειχθεί το μεγαλείο του κόσμου που έχει δημιουργήσει ο Λάνθιμος, ο διευθυντής φωτογραφίας Robbie Ryan χρησιμοποιεί ό,τι εργαλείο έχει στη διάθεσή του. Η ταινία ξεκινάει από ασπρόμαυρα πλάνα, συνεχίζει σε ολοφώτεινα και φανταχτερά χρώματα -όπως θεωρούμε πως ένα μωρό βλέπει αρχικά τον κόσμο- για να καταλήξει σε πιο παλ και γήινες αποχρώσεις. Ίσως, τα χρώματα που βλέπουμε όταν ποια έχουμε καταλάβει πως λειτουργεί αυτός ο κόσμος. Ο τρόπος που κινηματογραφείται όλο αυτό με τους διαφορετικών ειδών φακούς σε κάνει να δώσεις ακόμα περισσότερη προσοχή στα όσα βλέπεις στην οθόνη.

Πλήρως εναρμονισμένα είναι και τα κοστούμια της Holly Waddington. Στη συνέντευξη Τύπου για το «Poor Things», ο Γιώργος Λάνθιμος ανέφερε πως είχαν βρεθεί αρχικά και είχαν υπάρξει συζητήσεις για τα κοστούμια, όμως, και ο ίδιος εξεπλάγην ευχάριστα για τη δουλειά της Waddington και το πόσο ακολουθεί -ακόμα και με ανεπαίσθητες αλλαγές- το ταξίδι της Μπέλα προς την τελική της χειραφέτηση.

Κάτι που σχολίασε και για την ερμηνεία της Emma Stone!

Μία ερμηνεία που ήθελε κότσια και πλήρη εμπιστοσύνη σκηνοθέτη – ηθοποιού. Η βραβευμένη με Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου ηθοποιός φαίνεται να έχει βρει έναν άνθρωπο στο πρόσωπο του Λάνθιμου το οποίο την κάνει να νιώθει ελεύθερη. Η Stone ήταν πάντα μία καλή ηθοποιός και «κεντάει» πραγματικά σε κωμικούς ρόλους. Ωστόσο, από την «Ευνοούμενη» και έπειτα, οι δύο τους έχουν καταφέρει να βρουν το δράμα που κουβαλούν τέτοιοι χαρακτήρες και όλα αυτά έρχονται σε ένα κρεσέντο υποκριτικής στο «Poor Things».

Η Stone καταφέρνει να αναδείξει όλα τα στάδια της εξέλιξης της Μπέλα. Κοίτα απλά τα μάτια της. Στα πρώτα πλάνα της ταινίας, η ηθοποιός καταφέρνει να έχει αυτό το απλανές και γεμάτο αγάπη βλέμμα ενός μωρού που μαθαίνει αρχικά το σπίτι του, ενώ καταφέρνει να προσδώσει και το αίσθημα εντυπωσιασμού του να ανακαλύπτει καινούρια πράγματα και μέρη. Ωστόσο, προς το τέλος της ταινίας, το βλέμμα της αποκαλύπτει ένα πλήρως σκεπτόμενο πρόσωπο με όνειρα και φιλοδοξίες. Δικαιωματικά πρέπει να πάρει το Όσκαρ.

Πέρα από την πρωταγωνίστριά του, ο Λάνθιμος έχει καταφέρει να πάρει εξαιρετικές ερμηνείες από όλο το καστ. Από τη στωικότητα του Νταφόε, την απλότητα του Γιούσεφ, την εκκεντρική και άκρως σωματική ερμηνεία της Κάθριν Χάντερ, την παιδικότητα της Μάργκαρετ Κουάλεϊ σε έναν μικρό ρόλο, μέχρι το απολαυστικό δίδυμο και συνεπιβάτες της Μπέλα, Χάνα Σιγκούλα και Τζέροντ Καρμάικλ, που της μαθαίνουν για τη φιλοσοφία και τις ιδέες.

Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσουμε ένα ακόμα πρόσωπο από το καστ, αυτός είναι αδιαμφισβήτητα ο Μαρκ Ράφαλο σε μία τελείως διαφορετική ερμηνεία από αυτές που τον έχουμε συνηθίσει. Ο Ράφαλο αφήνει πίσω του τον ρόλο του γόη και μετατρέπεται σε έναν Καζανόβα και στο αρχέτυπο του «παλαιάς κοπής» άνδρα, το οποίο γρήγορα καταστρέφεται από το σαρωτικό πέρασμα της Μπέλα. Απλά, δώσε φάση στη σκηνή που έχουν οι δύο τους στο κρεβάτι!

Νομίζω πως ο ίδιος ο ηθοποιός δεν έχει νιώσει ξανά πιο ελεύθερος σε ερμηνεία του.

Με το «Poor Things» ο Γιώργος Λάνθιμος φαίνεται σαν να ολοκληρώνει την πρώτη φάση της καριέρας του και να είναι έτοιμος για το επόμενο βήμα. Δεν είναι τυχαίο πως η ταινία προετοιμαζόταν εδώ και σχεδόν 11 χρόνια με τον ίδιο να έχει δεχθεί αρκετές απορρίψεις για την πραγματοποίησή της.

Είναι γνωστό από τις προηγούμενες ταινίες του πως αρέσκεται στο να απεικονίζει ακραίες συμπεριφορές σε αποστειρωμένα περιβάλλοντα. Από την οικογενειακή θαλπωρή και φαινομενικά ήσυχη ζωή του «Κυνόδοντα», το ξενοδοχείο ζευγαριών του «Αστακού», τους νοσοκομειακούς χώρους του «Killing of a Sacred Deer», μέχρι τα παλάτια της «Ευνοούμενης». Αυτή η κραυγαλέα αντίθεση μεταξύ των προσδοκιών του να συμπεριφέρεται κάποιος κόσμια και της βρώμικης αλήθειας που κρύβει η ανθρωπότητα φαίνεται να τον γοητεύει και να φτάνει σε αυτή την ταινία στο επόμενο επίπεδο.

Η κοινωνική του σάτιρα μέσα στα χρόνια έχει γίνει πιο λεπτή, «κόβει» βαθύτερα και πλέον το κινηματογραφικό μέλλον -αν υπήρχαν ποτέ αμφιβολίες- του ανήκει!

Το «Poor Things» έχει αρχίσει να προβάλλεται σε previews 26 και 27/12 σε επιλεγμένους κινηματογράφους της Αθήνας, πριν γίνει ευρέως διαθέσιμη από 1η Ιανουαρίου. Υπάρχουν τόσα πολλά ακόμα να αποκωδικοποιήσεις από την ταινία που δεν χωράνε σε ένα άρθρο. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν πρέπει να το χάσεις!

Δες ακόμα:

• Poor Things: Σε ποια σινεμά κάνει πρεμιέρα η ταινία του Γιώργου Λάνθιμου από την Τρίτη;
• Το «Milky Way» μας έδειξε μία διαφορετική (πολλά υποσχόμενη) πλευρά της ελληνικής τηλεόρασης