66 χρόνια από τον θάνατο του «ασυμβίβαστου» Νίκου Καζαντζάκη

Ο Νίκος Καζαντζάκης είναι ένας από τους συγγραφείς που «σημάδεψε» την ελληνική διανόηση και όχι μόνο, καθώς έλαβε σπουδαία αναγνώριση σε όλο τον κόσμο. Ο συγγραφέας έζησε μία γεμάτη ζωή σε περιόδους που η Ελλάδα και ολόκληρος ο κόσμος δοκιμάστηκαν και τότε ήταν που κατάφερε να μεγαλουργήσει.

Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε το 1883 στο σημερινό Ηράκλειο της Κρήτης, όταν ακόμη η Κρήτη αποτελούσε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του, Μιχάλης Καζαντζάκης, καταγόταν από το χωριό Βαρβάροι η σημερινή Μυρτιά, όπου βρίσκεται και το Μουσείο Καζαντζάκη και ήταν έμπορος γεωργικών προϊόντων και κρασιού. Η μητέρα του, Μαρία Χριστοδουλάκη καταγόραν από το χωριό Ασσυρώτοι, το σημερινό Κρυονέρι του Δήμου Μυλοποτάμου στο νομό Ρεθύμνου.

Ο συγγραφέας είχε ακόμη δύο μικρότερες αδελφές, την Αναστασία (1884) και την Ελένη (1887), και έναν αδελφό, τον Γιώργο (1890), που πέθανε σε βρεφική ηλικία. Στο Ηράκλειο που τότε λεγόταν ακόμη Χάνδακας έμαθε τα πρώτα του γράμματα, ενώ το 1897 γράφτηκε στη Γαλλική Εμπορική Σχολή του Τίμιου Σταυρού στη Νάξο. Εκεί, έμαθα γαλλικά και ιταλικά και για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με τον δυτικό πολιτισμό. Δύο χρόνια αργότερα, το 1899, επέστρεψε στο Ηράκλειο και ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του.

Η επιστροφή του Καζαντζάκη από τη Νάξο ήταν πρόωρη και ευθυνόταν ο πατέρας του, ο οποίος μαθαίνοτας πως ένας καρδινάλιος ήταν εντυπωσιασμένος από την πρόοδο του γιου του του πρότεινα προτείνει να ασπαστεί τον καθολικισμό και να ακολουθήσει ιερατικές σπουδές στη Σχολή του Βατικανού, πήγε νύχτα στη σχολή και πήρε τονγιο του με τη βία, απειλώντας μάλιστα τους καλόγερους ότι θα τους κάψει ζωντανούς.

Το 1902 αποφάσισε να σπουδάσει Νομική και πριν τελειώσει ακόμη την Σχολή του δημοσιεύει το δοκίμιο “H Aρρώστια του Αιώνος”, και το μυθιστόρημα “Όφις και Kρίνο”. Παράλληλα, γράφει το δράμα “Ξημερώνει”. Φυσικά, συνεχίζοντας την πορεία του στον χώρο των γραμμάτων δημοσίευσε πολύ σημαντικότερα έργα, όπως ο “Τελευταίος Πειρασμός”, το οποίο ο Πάπας είχε συμπεριλάβει στην λίστα των Απαγορευμένων Βιβλίων. Από την αρχή της λογοτεχνικής του πορείας ήταν εμφανές το μεγάλο ταλέντο του.

Στις αρχές της λογοτεχνική του πορείας έγραψε μεταξύ άλλων δύο θεατρικά έργα, τη μονόπρακτη τραγωδία «Κωμωδία» και την «Θυσία» που δημοσιεύθηκε μεταγενέστερα με τον τίτλο «Ο Πρωτομάστορας». Αν και νέος συγγραφέας ακόμη, με την «Θυσία» κατάφερε να κερδίσει το πρώτο βραβείο το 1910 στον Λασσάνειο Δραματικό Αγώνα, ενώ το έργο διασκευάστηκε και σε λιμπρέτο από τον Μανώλη Καλομοίρη, ο οποίος το μελοποίησε σε όπερα.&

Εκείνη την περίοδο αρθρογραφούσε σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά χωρίς όμως να αναφέρεται κάπου το ονοματεπώνυμό του. Χρησιμοποιούσε τα ψευδώνυμα Ακρίτας, Κάρμα Νιρβαμή και Πέτρος Ψηλορείτης, ενώ το 1907 ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Το 1909 επέστρεψε στην Ελλάδα και εξέδωσε στο Ηράκλειο τη διατριβή του επί υφηγεσία «Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας». Το 1910 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα και το 1911 παντρεύτηκε τη Γαλάτεια Αλεξίου.

Όταν ένα χρόνο μετά τον γάμο του ξέσπασε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, κατατάχθηκε εθελοντής. Ωστόσο, κατέληξε να διοριστεί στο γραφείο του τότε πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έφυγε από τη ζωή στις 26 Οκτωβρίου 1957 σε ηλικία 74 ετών στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Η Ελένη Καζαντζάκη ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να τεθεί η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα, αλλά ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Θεόκλητος Β΄ απέρριψε με τη δικαιολογία του ότι υπήρχαν σχετικοί φόβοι πρόκλησης επεισοδίων εκ μέρους παραεκκλησιαστικών οργανώσεων, καθώς είχαν σταλθεί και σχετικά τηλεγραφήματα προς τον Αρχιεπίσκοπο.

Έτσι, η σορός του Καζαντζάκη μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του συνοδευόμενη από την σύζυγό του, τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Κακριδή, ενώ το αεροσκάφος για τη μεταφορά διέθεσε ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Η ταφή έγινε στην Τάπια Μαρτινέγκο, πάνω στα βενετσιάνικα τείχη του Ηρακλείου, διότι η ταφή του σε νεκροταφείο απαγορεύτηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Τη σορό συνόδευσαν ο τότε υπουργός Παιδείας Αχιλλέας Κ. Γεροκωστόπουλος και ο στρατιωτικός ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης, ο οποίος αργότερα τιμωρήθηκε με ποινή φυλάκισης 20 ημερών, επειδή απουσίαζε από την υπηρεσία του χωρίς άδεια.

Στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη χαράχτηκε μετά από προσωπική παράκλησή του η μνημειώδης φράση:

Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος.

Σημειώνεται πως μετά τον θάνατό του η σύζυγός του, Ελένη, αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή της στη διάδοση του έργου του. Στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1998 με τίτλο «Ασυμβίβαστος» έγραψε την βιογραφία του συζύγου της, ενώ δεδομένου πως εκείνος δεν είχε αποκτήσει άμεσους απογόνους, εκείνη υιοθέτησε το 1982 τον Κύπριο συγγραφέα Πάτροκλο Σταύρου και στη συνέχεια του παραχώρησε με γονική παροχή τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του Νίκου Καζαντζάκη.

Διαβάστε ακόμη:

• Γιον Φόσε: Ποιος είναι ο Νορβηγός συγγραφέας που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2023
• Κατερίνα Γώγου σαν αερικό: 30 χρόνια από όταν άνοιξε τα φτερά της και πέταξε προς την αιωνιότητα 
• Πέδρο Αλμοδόβαρ: Οκτώ ταινίες με αφορμή τα γενέθλιά του

Πηγή κεντρικής εικόνας: Wikimedia Commons