Η «Φαίδρα» του Benjamin Britten σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση από τον Γιώργο Ζιάβρα και τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών

Την Τετάρτη 15 Νοεμβρίου, στην αίθουσα «Ιωάννης Δεσποτόπουλος» του Ωδείου Αθηνών, η Ορχήστρα Φιλαρμόνια σε μουσική διεύθυνση Γιώργου Ζιάβρα, παρουσιάζει τη Σερενάτα του Leonard Bernstein για σόλο βιολί και ορχήστρα, την Τέταρτη Συμφωνία του Johannes Brahms, ενώ για πρώτη φορά σε ελληνικό κοινό, τη «Φαίδρα» του Benjamin Britten, μια δραματική καντάτα για μεσόφωνο και μικρή ορχήστρα. 

Η ΦΟΑ θα πλαισιώσει με δεξιοτεχνία δύο διακεκριμένες σολίστ, την Κατερίνα Χατζηνικολάου (βιολί) και την Έλενα Μαραγκού (μεσόφωνος), σε μια βραδιά αφιερωμένη στον «Δαιμόνιο Έρωτα» και τη Σωκρατική φιλοσοφία. 

«Ο δαιμόνιος έρωτας κινείται στο ενδιάμεσο, καταλύει αντιστάσεις και χτίζει γέφυρες με το μη αισθητό. Κονιορτοποιεί την απόσταση μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίωσης, δημιουργώντας ένα ενδιάμεσο, υπερβατικό σύμπαν. Ο δαιμόνιος έρως, κατά τη Διοτίμα, είναι ένας αιώνιος φιλόσοφος», εξηγεί ο Γιώργος Ζιάβρας που επέλεξε να στρέψει το βλέμμα του στην καινοτόμα μουσική του 20ού αιώνα, μέσα από δύο έργα σπουδαίων συνθετών. 

Τη Δραματική καντάτα «Φαίδρα», του Βρετανού Benjamin Britten, για μεσόφωνο και ορχήστρα η οποία αντλεί τη θεματολογία της από τo μυθικό κύκλο του Θησέα και το τραγικό έργο «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη, και τη περίφημη Σερενάτα για σόλο βιολί, άρπα, κρουστά και έγχορδα του Leonard Bernstein που βασίζεται στους χαρακτήρες του «Συμποσίου» του Πλάτωνα. 

Στη Φαίδρα (1976), ο Benjamin Britten δημιουργεί μια μπαρόκ καντάτα βασισμένη σε αποσπάσματα από τη Φαίδρα του Ρακίνα. Η ηρωίδα στις τελευταίες της στιγμές, οριακά παραληρεί, οργίζεται, απελπίζεται, εκδικείται, μετανοεί και εξιλεώνεται με τον θάνατο της, σ’ ένα συμπυκνωμένο αριστούργημα, παρά την στερεοτυπική επιτελεστικότητα της «μαινόμενης γυναίκας» που χαρακτηρίζει έργα της γραμματείας του 17ου αιώνα, εδώ συγκινεί βαθιά και αποτυπώνει με ευαισθησία αντιφατικές πτυχώσεις του πολύπλοκου χαρακτήρα της. 

Η Έλενα Μαραγκού θα αναλάβει να ενσαρκώσει τον απαιτητικό ρόλο της Φαίδρας. Η τεχνικά άρτια και υποβλητική φωνή της είναι ιδανική για να μεταφέρει την εσωτερική αναταραχή και τις επιθυμίες του χαρακτήρα, καθιστώντας τη, την ιδανική επιλογή.

Μετά την αυτοκτονία της Φαίδρας, ο Leonard Bernstein ξεκινά τη Σερενάτα του (1954) με ένα νωχελικό σόλο του βιολιού που υμνεί το θεό Έρωτα (Μονόλογος του Φαίδρου). Εντούτοις, ο συνθέτης μας ζητά να αποφύγουμε μια φιλολογική, πόσo μάλλον στεγνά προγραμματική ανάγνωση της μουσικής του για σόλο βιολί και ορχήστρα, βασισμένης στο Συμπόσιο του Πλάτωνα. 

Ο βαθύς λυρισμός, όμως, το λεπτό χιούμορ, η καταστροφική όσο και αναγεννητική δεξιοτεχνική ορμή, τα έμπλεα ποιητικότητας σολιστικά ιντερμέδια, ακόμα και η κεφαλαιακά πενταμερής δόμηση του έργου του, δεν αφήνουν αμφιβολία για τις βαθύτερες συγγένειες με το πλατωνικό κείμενο. 

«Ο έρωτας, που πήρε από τα χείλη των φιλοσόφων μορφή, παίρνει τώρα πνοή απ’τό βιολί • γεννιέται αγνός, χορεύει μεθυσμένος, θεριεύει έξαλλος, απελπίζεται, ώσπου πέφτει καταγής, χορτασμένος και κάθυγρος. Η πενταμερής σύνθεση του Μπέρνσταιν ακροπατεί πάνω στο αρχαίο κείμενο του Πλάτωνα και υμνεί τους συμμετέχοντες στο “Συμπόσιο” φιλοσόφους», αναφέρει για το έργο η βιολονίστρια Κατερίνα Χατζηνικολάου. 

Στο δεύτερο μέρος, η ΦΟΑ ερμηνεύει την αριστουργηματική 4η Συμφωνία του Johannes Brahms (1885): ένα μνημειακό κατασκεύασμα μιας καλλιτεχνικής μεγαλοφυΐας, ένας ύμνος στην αξία του ανθρώπου και στην νομοτελειακά ασταμάτητη πνευματική του ανύψωση. Η μουσική εκφράζει όλη την ανθρώπινη υπόσταση, τα περικλείει όλα, γκρεμίζει τα τείχη του ασυνείδητου. Ο αιώνιος φιλόσοφος, ο δαίμων που ενώνει και χωρίζει, παίρνει εδώ σάρκα και οστά. 

Ειδικά για την Τέταρτη Συμφωνία, η Κατερίνα Χατζηνικολάου θα συμπράξει ξανά με την ΦΟΑ, αυτή τη φορά σαν μέλος του σώματος των πρώτων βιολιών της Ορχήστρας, σε μια συμβολική κίνηση και πρακτική: μια γιορτή της ζωής και του ανθρώπου, στην οποία κανείς δεν περισσεύει.

Ταυτότητα Συναυλίας 

«Έρωτας Δαιμόνιος» | ‘’ἀθανασίας γὰρ χάριν παντὶ αὕτη ἡ σπουδὴ καὶ ὁ ἔρως ἕπεται.’’ (Πλάτων, Συμπόσιο 208b) 

15 Νοεμβρίου 2023, Ώρα 20.30 | Αμφιθέατρο Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών

Πρόγραμμα

Benjamin Britten, Φαίδρα. Δραματική καντάτα για μεσόφωνο και μικρή ορχήστρα, οp.93 

Leonard Bernstein, Serenade (after Plato‘s Symposium) (1954), για σόλο βιολί, άρπα, κρουστά και έγχορδα

Brahms, Συμφωνία αρ. 4 σε μι ελάσσονα, op. 98

Μουσική διεύθυνση: Γιώργος Ζιάβρας

Σολίστ: Έλενα Μαραγκού, Μεσόφωνος & Κατερίνα Χατζηνικολάου, Βιολί

Προπώληση εισιτηρίων εδώ: https://www.viva.gr/tickets/music/erotas-daimonios 

Βιογραφικά Συντελεστών 

Γιώργος Ζιάβρας

Αρχιμουσικός, με έδρα τη Γερμανία, σπούδασε διεύθυνση ορχήστρας με τον Μίχαελ Λούιγκ στη Μουσική Ακαδημία της Κολωνίας, πιάνο στην Αθήνα με την Ελισάβετ Κουναλάκη και στην Κολωνία με τον Βραζιλιάνο Πάουλο Άλβαρες, καθώς και αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 

Είναι ιδρυτής της CoGNiMUS Collektiv, μιας καλλιτεχνικής πλατφόρμας με δική της ορχήστρα με έδρα την Κολωνία, ενώ ασχολείται ιδιαίτερα με τη σύγχρονη μουσική. Το 2019 συνίδρυσε το ÉRMA Ensemble. Έχει διευθύνει πολυάριθμα σύνολα όπως τη Φιλαρμόνια Νότιας Βεστφαλίας, τη Συμφωνική Ορχήστρα της Κάτω Ρηνανίας, την Ορχήστρα Δωματίου του Πφόρτσχαϊμ, το Ensemble MusikFabrik, τους ΤΕΤΤΤΙΞ, και την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. 

Έλενα Μαραγκού

H μεσόφωνος Έλενα Μαραγκού γεννήθηκε στην Αθήνα.

Έχει εμφανιστεί ως σολίστ με ορχήστρες όπως Φιλαρμονική και Άλτστατχερμπστ, Ντύσσελντορφ, Cognimus Kollektiv, Armonia Atenea, ΚOA, Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, Ορχήστρα των Χρωμάτων, Συμφωνικές Ορχήστρες Δήμων Αθηναίων και Θεσσαλονίκης, Academica, κ.ά., καθώς και με σύνολα μπαρόκ και μουσικής δωματίου. 

Έχει συμπράξει με την Εθνική Λυρική Σκηνή σε παραγωγές όπως Υπνοβάτις, Νυχτερίδα, Μαγικός Αυλός, Μανόν, Ορλάνδος Μαινόμενος, Επτά Μικρογραφίες, Μανόν Λεσκώ, Ριγολέττος, Μαντάμα Μπατερφλάι, κ.ά., σε όπερες ελλήνων συνθετών σε πρώτες εκτελέσεις, καθώς και με το Mέγαρο Μουσικής Αθηνών και το Φεστιβάλ Αθηνών (Η Επιστροφή του Οδυσσέα στην Πατρίδα). Έχει συνεργαστεί με αρχιμουσικούς όπως οι Χέλμουτ Ρίλλινγκ, Κρίστοφερ Ουώρρεν-Γκρην, Φιλίπ Ογκέν,Tόρστεν Γκαίμπελ, Γιώργος Πέτρου, Βύρων Φιδετζής, Λουκάς Καρυτινός, Μίλτος Λογιάδης, Γιώργος Ζιάβρας, Νίκος Βασιλείου, Μιχάλης Οικονόμου. 

Έχει δώσει ρεσιτάλ σε Ελλάδα, Γερμανία, Ισπανία, Αγγλία, Tουρκία, Αλβανία, και έχει εμφανιστεί σε πολυάριθμα φεστιβάλ στην Ελλάδα. 

Διπλωματούχος μονωδίας του Ωδείου Ατενέουμ (τάξη Μαρίνας Κρίλοβιτς), έχει μελετήσει με τους Δάφνη Ευαγγελάτου, Μέχτχιλντ Σταματάκη, Άρη Χριστοφέλλη, και Ίνγκεμποργκ Νταντς. Σπούδασε νομική στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Σάρρεϋ Αγγλίας. 

Κατερίνα Χατζηνικολάου 

Η βιολονίστρια Κατερίνα Χατζηνικολάου χαρακτηρίστηκε από την Rheinische Post ως μουσικός με “σπινθηροβόλο ζωντάνια και δεξιοτεχνία”. Από το 2023 κατέχει τη θέση ως εξάρχουσα της ΚΟΑ και έχει διοριστεί κορυφαία Α’ των πρώτων βιολιών της Ορχήστρας της ΕΛΣ. Έχει διατελέσει ως εξάρχουσα στους Duisburger Philharmoniker στην Deutsche Oper am Rhein και στους Bergische Symphoniker.                             

Τον Ιούλιο του 2022 πραγματοποίησε το σολιστικό της ντεμπούτο με τον θρυλικό μαέστρο Christoph Eschenbach στις Διεθνείς Ημέρες Μουσικής Καλαμάτας. Ως σολίστ έχει προσκληθεί να παίξει στη Φιλαρμονική της Κολωνίας, στο Carnegie Hall, στην Tonhalle του Ντίσελντορφ, στο rbb- Rundfunksaal του Βερολίνου, στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, στην Beethovenhalle της Βόννης, στην Laeiszhalle του Αμβούργου, στην Liederhalle της Στουτγάρδης και στη Ruhrtriennale. Έχει εμφανιστεί με τη Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Bremerhaven, τη Philharmonie Südwestfalen, την Κρατική Συμφωνική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, τη Neues Rheinisches Kammerorchester Köln an Neue Philharmonie Westfalen και την CoGNiMUS Collektiv.

Είναι απόφοιτη Master της Hochschule für Musik und Tanz της Κολωνίας όπου σπούδασε “Σόλο βιολί” με τον καθηγητή Α. Δασκαλάκη καθώς και Μουσικολογία με έμφαση στην “Καλλιτεχνική ανάπτυξη και προβληματισμό”.