Guardian: Πώς ο πλανήτης απέτυχε οικτρά στην Μέση Ανατολή

«Η υψηλού ρίσκου επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή για την αποτροπή ενός ολοκληρωτικού πολέμου εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή» σημειώνει ο διπλωματικός συντάκτης του Guardian, Πάτρικ Γουίντορ, αναλύοντας τις τελευταίες εξελίξεις στον πόλεμο στο Ισραήλ.

«Πριν λίγο καιρό, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν είχε δηλώσει ότι η κατάσταση στη Μέση Ανατολή ήταν η “πιο ήσυχη εδώ και δύο δεκαετίες”.Ορισμένοι διπλωμάτες μπορεί να υποστηρίξουν ότι τα χέρια τους «ήταν δεμένα» από τη στιγμή που η κυριαρχία της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς στη Γάζα συνοδεύτηκε από την εκλογή της πιο δεξιάς κυβέρνησης στην ιστορία του Ισραήλ. Με τους σκληροπυρηνικούς στην Τεχεράνη να κινούν τα νήματα μυριάδων πολιτοφυλακών, ιδίως της Χαμάς, οι διπλωμάτες δεν είχαν έμπιστους εταίρους, εκτός από τον αναποτελεσματικό 87χρονο Μαχμούντ Αμπάς, τον επικεφαλής της αντιδημοφιλούς Παλαιστινιακής Αρχής στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη», προσθέτει.

Κατά τον ίδιο, η κυβέρνηση Μπάιντεν «δεν απέτυχε μόνη της». «Η ΕΕ, ακρωτηριασμένη από τις εσωτερικές διαιρέσεις, είχε επίσης χάσει την έλξη και την εμπιστοσύνη, σε τέτοιο βαθμό που η συνεδρίαση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου την περασμένη εβδομάδα ήταν η πρώτη μετά από οκτώ χρόνια. Εν τω μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η επιρροή του οποίου είχε αποδυναμωθεί μετά την εμπλοκή στο Ιράκ και το Brexit, κατήργησε την θέση του υπουργού Μέσης Ανατολής. Ο Αλιστερ Μπερτ, ο πρώην υπουργός που κατείχε αυτόν τον ρόλο, για παράδειγμα, δήλωσε: “Το παλαιστινιακό ζήτημα άρχισε να διολισθαίνει και το παρατήρησα στις συζητήσεις μου επί 10 χρόνια”».

«H αρχική στάση της κυβέρνησης Μπάιντεν ήταν να υποβαθμίσει στρατηγικά τη Μέση Ανατολή υπέρ της Κίνας» γράφει ο Γουίντορ.

«Μόλις τον Μάρτιο του 2022 άρχισε να διαμορφώνεται ένα σχέδιο, το οποίο βασιζόταν εκπληκτικά στην γραμμή της κυβέρνησης Τραμπ. Ο Μπλίνκεν συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής της Νεγκέβ, μια συνάντηση που έφερε σε επαφή τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών με τους υπουργούς Εξωτερικών των τεσσάρων αραβικών κρατών που είχαν υπογράψει τις «συμφωνίες Αβραάμ» του Τραμπ – τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν.

Οι Παλαιστίνιοι παρέμειναν εκτός της διαδικασίας. Ο Νετανιάχου έλεγε ότι το Ισραήλ συνάπτει συμφωνίες με τα αραβικά κράτη προκειμένου να πιέσει τους Παλαιστίνιους να αποδεχθούν τους όποιους όρους προσφέρονται, όσο δυσάρεστοι κι αν είναι αυτοί.

«Η Ουάσιγκτον πίστευε ότι η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε επίσης να πεισθεί να συνάψει ειρήνη με το Ισραήλ, κάτι που θα αποτελούσε διπλωματική και εσωτερική πολιτική νίκη για τον Μπάιντεν.

Ο Αμερικανός πρόεδρος πείθονταν όλο και περισσότερο από την άποψη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι οι Σαουδάραβες θα μπορούσαν, ίσως πριν από την προεκλογική εκστρατεία του 2024, να υπογράψουν μια συμφωνία.

To σχετικά χαλαρό χρονοδιάγραμμα διακόπηκε τον Νοέμβριο του 2022, όταν η Ουάσιγκτον κλήθηκε να σηκώσει το βλέμμα της από την κρίση στην Ουκρανία και να αποδεχθεί ότι το Ισραήλ απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή. Στις αρχές του μήνα, στις τέταρτες εκλογές μέσα σε πέντε χρόνια, οι Ισραηλινοί ψήφισαν την πιο δεξιά κυβέρνηση στην ιστορία του.

Το υπουργείο εθνικής ασφάλειας δόθηκε στον υπερεθνικιστή Ιταμάρ Μπεν – Γβιρ, έναν άνθρωπο με τόσο μεγάλο ποινικό μητρώο που ένας δικαστής είπε στο New Yorker: «Επρεπε να αλλάξουν το μελάνι στον εκτυπωτή».

Ο Νετανιάχου ξεκίνησε αμέσως την κίνησή για περιορισμό των εξουσιών του ανώτατου δικαστηρίου, γνωρίζοντας ότι θα δημιουργούσε διχασμούς που θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους εχθρούς του Ισραήλ, ένα μήνυμα που του μετέφερε προσωπικά ο υπουργός Αμυνας του Γιοάβ Γκαλάντ.

Μέσα σε λίγες ημέρες από τον διορισμό του, ο Μπεν-Γβιρ επισκέφθηκε την πιο ευαίσθητη τοποθεσία για το Παλαιστινιακό – αυτό που οι μουσουλμάνοι αποκαλούν συγκρότημα τζαμιού αλ-Ακσα, γνωστό και ως αλ-Χαράμ αλ-Σαρίφ, στην Ιερουσαλήμ, και αυτό που οι Εβραίοι αποκαλούν Όρος του Ναού, τον ιερότερο τόπο του Ιουδαϊσμού.

Αυτό οδήγησε σε μια καθυστερημένη μίνι αμερικανική διπλωματική αντίδραση. Τις πρώτες εβδομάδες του 2023, ο Σάλιβαν, ο Μπλίνκεν και ο διευθυντής της CIA και πρώην επικεφαλής του γραφείου εγγύς Ανατολής Γουίλιαμ Μπέρνς, ταξίδεψαν όλοι ξεχωριστά στο Ισραήλ.

Λίγες ημέρες πριν από την άφιξη του Μπέρνς στα τέλη Ιανουαρίου 2023, ο ισραηλινός στρατός σκότωσε 10 Παλαιστίνιους, μεταξύ των οποίων και μια ηλικιωμένη γυναίκα, κατά τη διάρκεια επιδρομής στον προσφυγικό καταυλισμό της Τζενίν στη Δυτική Όχθη.

Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα από την επίσκεψη, ο κύκλος της βίας επέστρεψε και στα τέλη Φεβρουαρίου η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδια για χιλιάδες νέες κατοικίες σε εβραϊκούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη.

Μέχρι τότε οι ΗΠΑ ανησυχούσαν λιγότερο για την Χαμάς και περισσότερο για την κατάρρευση της Παλαιστινιακής Αρχής. Εξ’ άλλου είχε ήδη χάσει τον έλεγχο μέσα στη Γάζα το 2007 και τώρα ο φόβος ήταν ότι θα μπορούσε να χάσει τη Δυτική Όχθη.

Με εντολή των ΗΠΑ, οι Ισραηλινοί ήρθαν στο λιμάνι της Ακαμπα στην Ερυθρά Θάλασσα της Ιορδανίας στις 26 Φεβρουαρίου 2023 για να συναντηθούν με Αραβες ηγέτες και να υποσχεθούν τετράμηνο μορατόριουμ για τους οικισμούς. Ηταν η πρώτη διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο πλευρών εδώ και 10 χρόνια.

Αλλά πριν στεγνώσει το μελάνι του ανακοινωθέντος, τα πράγματα άλλαξαν. Ο Νετανιάχου αρνήθηκε απλώς ότι το Ισραήλ είχε δεσμευτεί να σταματήσει τα νέα οικιστικά έργα κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής.

Εν τω μεταξύ, τόσο στο Κογκρέσο όσο και στην κυβέρνηση η προσοχή είχε στραφεί στην συμφωνία εξομάλυνσης του Ισραήλ με την Σαουδική Αραβία. Εάν η Σαουδική Αραβία, το άλλοτε κράτος -παρίας, μπορούσε να συμμετάσχει στις ειρηνευτικές συμφωνίες, το Ιράν θα μπορούσε να απομονωθεί.

Για το Ισραήλ, η εξομάλυνση των σχέσεων με τον φύλακα των δύο ιερών τζαμιών θα προμήνυε ένα άνοιγμα με όλον τον μουσουλμανικό κόσμο. Αυτή η φιλοδοξία από την πλευρά του Λευκού Οίκου έγινε ακόμη πιο επιτακτική όταν η Κίνα έπαιξε τόσο ορατό ρόλο στην ανακοίνωση του Μαρτίου ότι το Ιράν και η Σαουδική Αραβία αποκαθιστούσαν τις διπλωματικές σχέσεις.

Ο Σάλιβαν έσπευσε στο Ριάντ τον Μάιο, ενώ ο Μπλίνκεν ταξίδεψε τον Ιούνιο.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, Φαιζάλ Μπιν Φαρχάντ Αλ Σαουντ, ήταν σαφής: “Οποιαδήποτε ειρήνη με το Ισραήλ πρέπει να περιλαμβάνει τους Παλαιστίνιους, διότι χωρίς την αντιμετώπιση του ζητήματος του παλαιστινιακού κράτους, δεν θα έχουμε πραγματική και αληθινή ειρήνη στην περιοχή”.

Η δυσκολία ήταν ότι ο Νετανιάχου είχε μια εντελώς διαφορετική άποψη για την εξομάλυνση και τον ρόλο της Παλαιστίνης, όπως τον εξέθεσε στην ομιλία του στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο. “Οι Παλαιστίνιοι θα μπορούσαν να επωφεληθούν σημαντικά από μια ευρύτερη ειρήνη. Θα πρέπει να είναι μέρος αυτής της διαδικασίας, αλλά δεν θα πρέπει να έχουν δικαίωμα βέτο στη διαδικασία”.

Αλλά καθώς οι ισραηλινές βόμβες πέφτουν στη Γάζα, η κριτική της Σαουδικής Αραβίας στο Ισραήλ και η υπεράσπιση του παλαιστινιακού αγώνα γίνεται αναπόφευκτα πιο έντονη. Οι Σαουδάραβες αναγνωρίζουν ότι οποιαδήποτε συμφωνία εξομάλυνσης βρίσκεται προς το παρόν στον πάγο.

Στις διπλωματικές τους συνομιλίες, οι Σαουδάραβες δεν υπερασπίζονται την Χαμάς, αλλά έχει γίνει σαφές ότι οι συνομιλίες για το μέλλον της Παλαιστίνης και όχι η εξομάλυνση με το Ισραήλ είναι η προτεραιότητα τους. Υπό αυτή την έννοια, η Χαμάς κατάφερε να σκοτώσει τη νέα Μέση Ανατολή εν τη γενέσει της».

Διαβάστε ακόμη:

• Νοσοκομείο Γάζας: «Προσπαθούσαμε να σώσουμε όποιον μπορούσε να σωθεί»
• Χαμάς κατά ΗΠΑ: «Τυφλή προκατάληψη» υπέρ του Ισραήλ
• Ισραήλ: Καλεί τους πολίτες του να φύγουν από την Τουρκία το «συντομότερο δυνατόν»
• Τζο Μπάιντεν: Οι πρώτες δηλώσεις από το Ισραήλ – «Το χτύπημα στο νοσοκομείο προκλήθηκε από την άλλη πλευρά»