Πού (δεν) πέτυχε η πρόληψη στα δάση

Τις προηγούμενες δεκαετίες, οι δασικές υπηρεσίες «αποψιλώθηκαν» από προσωπικό –καθώς δεν αντικαθίσταντο όσοι έβγαιναν σε σύνταξη– ενώ οι πιστώσεις που δίνονταν για την υλοποίηση αντιπυρικών μελετών ή μελετών διαχείρισης δασών ήταν σχεδόν μηδαμινές. Το πρόγραμμα «Antinero» του υπουργείου Περιβάλλοντος έδωσε για πρώτη φορά από το 2022 σημαντικούς πόρους για έργα πρόληψης πυρκαγιάς και μάλιστα κατά κύριο λόγο με βάση μελέτες των δασαρχείων. Πώς αποτιμάται όμως η εφαρμογή του; Έπιασαν τόπο οι πόροι ή υπήρξαν αστοχίες; Και τι θα γίνει όταν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης τελειώσουν;

Ο κ. Βαγγέλης Γκουντούφας, γενικός διευθυντής Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος, εκτιμά:

«Είναι αλήθεια ότι τα προηγούμενα χρόνια οι πόροι που δίνονταν στις δασικές υπηρεσίες ήταν ελάχιστοι σε σχέση με τις ανάγκες.

Με άλλα λόγια δίνονταν κατά μέσον όρο 20.000-30.000 ευρώ ετησίως για καθεμία από τις 103 δασικές υπηρεσίες, ένα ποσό πολύ μικρό σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες»

Μετά την καταστροφική πυρκαγιά στη βόρεια Εύβοια, η κυβέρνηση ξεκίνησε την υλοποίηση ενός προγράμματος που ονομάστηκε «Antinero» και χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί τρία προγράμματα: το πρώτο περιλάμβανε 20 συμβάσεις με προϋπολογισμό 31,8 εκατ. ευρώ, ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς. Το δεύτερο αφορούσε 11 συμβάσεις με προϋπολογισμό 17,1 εκατ. ευρώ, ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2022 και ολοκληρώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του τον φετινό Απρίλιο (εκτός από κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις που ολοκληρώνονται αυτή την περίοδο). Τέλος, η τρίτη φάση του προγράμματος περιλαμβάνει 45 συμβάσεις με προϋπολογισμό 83,2 εκατ. ευρώ, ξεκίνησε τον φετινό Ιούνιο και θα ολοκληρωθεί στο τέλος του έτους.

Ποια είναι τα θετικά του προγράμματος αυτού και ποιοι στόχοι του δεν επιτεύχθηκαν; Όπως εξηγεί ο κ. Γκουντούφας:

«Με τα έργα του «Antinero» απομακρύνθηκε κρίσιμη δασική ύλη, αυτό που ονομάζουμε “υπόροφος” των δασών, ώστε να μειώσουμε τις πιθανότητες μια έρπουσα πυρκαγιά να μετατραπεί σε επικόρυφη και να εξελιχθεί σε μεγα-πυρκαγιά.

Υπάρχουν περιπτώσεις που τα έργα αυτά έσωσαν την κατάσταση: για παράδειγμα, πέρυσι στα Μέγαρα και φέτος στη Μάνδρα και στη Νέα Ερυθραία ξεκίνησε πυρκαγιά αλλά χάρη στον καθαρισμό περιορίστηκε στο έδαφος, την πρόλαβε η Πυροσβεστική και την έσβησε. Μια άλλη ωφέλεια του «Antinero» ήταν ότι συντηρήθηκε το δασικό οδικό δίκτυο ώστε να μπορούν να το χρησιμοποιούν οι επίγειες δυνάμεις και καθαρίστηκαν 3.000 χλμ. αντιπυρικών ζωνών. Εδώ πρέπει όμως να καταρρίψουμε μερικούς μύθους», λέει ο κ. Γκουντούφας. «Κατά πρώτον, έχουμε από τα πιο πυκνά δασικά οδικά δίκτυα, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο (περίπου 80.000 χλμ.). Κατά δεύτερον, οι αντιπυρικές ζώνες δεν σταματούν τις φωτιές. Θυμίζω ότι το 2021 η φωτιά στη Βαρυμπόμπη διέσχισε την εθνική οδό με έναν ασθενή άνεμο, ενώ φέτος στη Ρόδο πέρασε πάνω από ένα ρέμα, με κοίτη έως και 430 μέτρα. Ο ρόλος τους είναι να μειώσουν την ένταση της εξάπλωσης, να “κατεβάσουν” τη φλόγα ώστε να δώσουν χρόνο στα επίγεια και εναέρια μέσα να δράσουν»

Εκεί όπου το «Antinero» απέτυχε ήταν στην προσπάθειά του να κάνει τους καθαρισμούς δασών αυτοχρηματοδοτούμενους (σύμφωνα με τις εξαγγελίες του υπουργείου Περιβάλλοντος, είχε ζητηθεί από τους αναδόχους να βρουν τρόπους οικονομικής αξιοποίησης της βιομάζας). Όπως λέει:

«Δεν υπήρχε ενδιαφέρον και οι αποστάσεις (σ.σ. στις οποίες πρέπει να μεταφερθεί η βιομάζα, μέχρι κάποια μονάδα) είναι αποτρεπτικές οικονομικά, ιδίως στη Νότια Ελλάδα. Τι θα μπορούσε να γίνει; Μια ιδέα θα μπορούσε να είναι να διατίθεται σε εταιρείες που παράγουν προϊόντα ξύλου ή άλλα προϊόντα από βιομάζα, με την υποχρέωση να μειωθεί η τελική τιμή του προϊόντος και να αναγράφεται ότι η πρώτη ύλη προήλθε από καθαρισμούς. Η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος αναζητάει τρόπους αξιοποίησης της βιομάζας και θα υπάρξουν σχετικές ανακοινώσεις το φθινόπωρο»

Μια δεύτερη σοβαρή κριτική που υπήρξε για το «Antinero» (και το ΤΑΙΠΕΔ, που ανέλαβε να αναθέσει τις μελέτες) είναι ότι δεν προχώρησε με ανοιχτούς διαγωνισμούς αλλά με μια κλειστή διαδικασία. Οκ κ. Γκουντούφας εκτιμά:

«Τα έργα αντιπυρικής προστασίας έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Αν προχωρούσαμε με ανοιχτό διαγωνισμό, μπορεί να καταλήγαμε σε έναν κύκλο ατέρμονων δικαστικών προσφυγών. Το ΤΑΙΠΕΔ καλεί σε κάθε πρόσκληση 8-12 εταιρείες – έχει κληθεί το σύνολο των εταιρειών και φορέων που είναι εγγεγραμμένα στο μητρώο έργων πρασίνου, αντίστοιχης τάξης πτυχίου. Δεν υπάρχει θέμα διαφάνειας – αποδεικνύεται από το γεγονός ότι δεν είχαμε καμία διοικητική ή δικαστική προσφυγή»

Το «Antinero» επισήμως λήγει σε ένα έτος. Τι θα γίνει μετά; Ο ίδιος απαντά:

«Η κυβέρνηση αποφάσισε να διαθέσει ανάλογες πιστώσεις έως και το 2025, ώστε να δώσει χρόνο να προετοιμαστεί μια άλλη λύση. Hδη ζητήσαμε από τις δασικές υπηρεσίες να στείλουν έως τα τέλη Σεπτεμβρίου τον σχεδιασμό τους για την αντιπυρική περίοδο του 2024, για να δούμε τι θα δρομολογηθεί. Επίσης, εντάξαμε στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 έργα 60 εκατ. για πρόληψη δασικών πυρκαγιών»

Οι πυρκαγιές των τελευταίων ετών, με τραγικότερο παράδειγμα το Μάτι, ανέδειξαν την ανάγκη για μια διαφορετική προσέγγιση στις περιοχές όπου υπάρχει «μείξη» δάσους και άλλων χρήσεων (κατοικίες, τουριστικές εγκαταστάσεις κ.λπ.). Ο κ. Γκουντούφας λέει:

«Πλέον έχουμε τα εργαλεία να τις εντοπίσουμε. Έχει κυρωθεί το 90% των δασικών χαρτών όλης της χώρας (το υπόλοιπο είναι αντιρρήσεις επί του χαρακτήρα ή οι λεγόμενες οικιστικές πυκνώσεις). Επιπλέον, χάρη στο «Antinero» έχουμε οριστικούς αναδόχους για αντιπυρικά σχέδια για τις 39 πιο επικίνδυνες περιοχές (προϋπολογισμού 8 εκατ. ευρώ). Οι περιοχές επελέγησαν με βάση τα στοιχεία της Πυροσβεστικής – οι μελέτες θα αφορούν το σύνολο μιας περιοχής και θα εντοπίσουν τα έργα που πρέπει να υλοποιηθούν και τις πιο κρίσιμες ζώνες. Μέσω του «Antinero» δοκιμάζουμε και καινούργια πράγματα, για παράδειγμα στο Σέιχ Σου θα γίνει εμπλουτισμός του δάσους και αντικατάσταση κωνοφόρων με πλατύφυλλα (όπως πλατάνια, βελανιδιές, κουτσουπιές, χαρουπιές) για να έχουμε καλύτερη συμπεριφορά του οικοσυστήματος σε περίπτωση πυρκαγιάς»

Ως προερχόμενος και ο ίδιος από τη «μάχιμη» δασική υπηρεσία, ο κ. Γκουντούφας ζητάει να κλείσει η συζήτησή μας με μια αναφορά στη στελέχωση των δασαρχείων. Όπως λέει:

«Όλα όσα λέμε προϋποθέτουν μια ισχυρή δασική υπηρεσία. Ήδη έγινε ο διαγωνισμός ΑΣΕΠ για την πρόσληψη 200 δασολόγων και 200 δασοπόνων και ο στόχος μας είναι να βρίσκονται στις θέσεις τους στις αρχές του 2024. Προβλέπονται ακόμη 50 θέσεις δασοφυλάκων και 50 διοικητικών υπαλλήλων, όπου στόχος μας είναι να βγει η προκήρυξη τον Οκτώβριο. Θα είναι ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα»

Οι αριθμοί

32.500 χλμ. δασικoύ οδικού δικτύου συντηρήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Antinero»,
ώστε να μπορούν να το χρησιμοποιούν οι επίγειες δυνάμεις.

Καθαρίστηκαν 3.000 χλμ. αντιπυρικών ζωνών.

39 επικίνδυνες περιοχές έχουν καθοριστεί και γι’ αυτές έχουν προκηρυχθεί ειδικά αντιπυρικά σχέδια προϋπολογισμού 8 εκατ. ευρώ. Οι περιοχές επελέγησαν με βάση τα στοιχεία της Πυροσβεστικής.

Πηγή: kathimerini.gr
Πηγή cover photo: Αρχείο Intime

Διάβασε ακόμα:

• Φωτιές: Οριοθετήθηκε το μέτωπο στη Ροδόπη – Μάχη στην Ελασσόνα
• Αμαζόνιος: Στο χαμηλότερο επίπεδο η αποψίλωση από το 2017