Η ιστορία του τραγικότερου αγώνα στην ιστορία της Formula 1

Όποιος έχει δει έναν παρόμοιο τίτλο για την Formula 1 ξέρει αμέσως σε ποιον αγώνα θα αναφερθώ σήμερα, χωρίς περαιτέρω αναλύσεις.

Με την ευκαιρία που μου δίνεται λόγω της συγκυρίας, αφού ο επόμενος προγραμματισμένος αγώνας του πρωταθλήματος θα πραγματοποιηθεί στην Imola, στο πλαίσιο του πρώτου από τα δύο ιταλικά Grand Prix, ας κάνουμε μια αναδρομή στο τραγικότερο αγωνιστικό σαββατοκύριακο στην σύγχρονη ιστορία της Formula 1.

Το παρασκήνιο του αγώνα

To Grand Prix του Σαν Μαρίνο ήταν μόλις ο τρίτος αγώνας της σεζόν του 1994, μιας σεζόν που δεν ξεκίνησε ιδανικά για τον Βραζιλιάνο Ayrton Senna. Στους προηγούμενους δύο αγώνες, στην Βραζιλία και την Ιαπωνία, ο Senna δεν είχε καταφέρει να πετύχει πόντους και ακόμα χειρότερα, δεν κατάφερε να φτάσει στη γραμμή τερματισμού λόγω τεχνικών θεμάτων στην Williams, στην οποία μόλις είχε μετακομίσει από την McLaren με την οποία είχε γράψει ιστορία την προηγούμενη εξαετία.

Πλεονέκτημα πηγαίνοντας στην Imola είχε ο νεαρός Michael Schumacher με τη βρετανική Benetton, έχοντας κάνει το 2/2 στους δύο αυτούς αγώνες. Ο Senna, γνωστός για την ταχύτητα του στις κατατακτήριες είχε πάρει pole position και στους δύο αγώνες ενώ ήλπιζε ότι με ένα δυναμικό ξεκίνημα στην Imola θα μπορούσε σιγά-σιγά να ανακτήσει το χαμένο έδαφος και να μπει στο παιχνίδι του τίτλου. Το στοίχημα «Imola» ήταν ένα πολύ μεγάλο για τον Βραζιλιάνο τρις πρωταθλητή.

Το προοίμιο της τραγωδίας

Οι διαδικασίες ξεκίνησαν κανονικά με τα πρώτα δοκιμαστικά να τελούνται την Παρασκευή (29η Απριλίου) με τις ομάδες να κάνουν τους πρώτους αναγνωριστικούς γύρους γύρω από την πίστα «Ezio e Dino Ferrari». Κατά την διάρκεια αυτών των γύρων ο νεαρός Βραζιλιάνος οδηγός Rubens Barrichello, που έτρεχε τότε για την Jordan και που αργότερα θα γινόταν γνωστός ως το δεύτερο μεγάλο γρανάζι της επιτυχημένης «μηχανής» που ήταν η Ferrari του Jean Todt, πίσω από τον Michael Schumacher, «πάτησε» πάνω σε ένα ανυψωμένο κράσπεδο το οποίο τον εκτόξευσε πάνω στις μπαριέρες με ταχύτητα που υπολογίστηκε περί τα 225 χιλιόμετρα την ώρα και με τη δύναμη της σύγκρουσης να φτάνει τα 95G. Για να έχουμε μια ιδεά του μεγέθους αξίζει να αναφέρουμε ότι ένα τυπικό σύγχρονο μαχητικό αεροσκάφος φτάνει περίπου τα 9 με 10G…

O Barrichello επιβίωσε της σύγκρουσης με τη βοήθεια του γνωστού ιατρού της Formula 1, αείμνηστου Sid Watkins, ο οποίος επενέβη ταχύτατα και έσωσε τον Βραζιλιάνο, αφού ο αεραγωγός του είχε αποφραχθεί και είχε υποστεί κακώσεις στο κρανίο του. Το 2012, μετά τον θάνατο του Watkins, ο Barrichello είπε:

«Ήταν ο Watkins αυτός που έσωσε την ζωή μου στην Ίμολα το ’94. Σπουδαίος άνθρωπος για να κάθεσαι μαζί του, πάντοτε χαρούμενος. Ευχαριστώ για όλα όσα έχεις κάνει για τους οδηγούς».

Ο λησμονημένος Roland Ratzenberger

Η ταραχή που προκάλεσε το μεγάλο ατύχημα του Rubens Barrichello δεν συγκίνησε τους υπόλοιπους οδηγούς, οι οποίοι συνέχισαν τα δοκιμαστικά κανονικά. Ο μετέπειτα πρωταθλητής του 1996, Damon Hill, είπε χαρακτηριστικά: «Απλά το απαξιώσαμε και συνεχίσαμε για τις κατατακτήριες, βέβαιοι ότι τα μονοθέσιά μας ήταν δυνατά σαν τανκ και ότι θα ταρακουνιόμασταν [εννοώντας σε περίπτωση ατυχήματος] αλλά δεν θα τραυματιζόμασταν». Οι προβλέψεις του Hill φάνηκαν άστοχες, όπως σύντομα έγινε προφανές.

Στο 18ο λεπτό των κατατακτηρίων δοκιμών, ο Αυστριακός Roland Ratzenberger, οδηγός για την άσημη και όχι ιδιαίτερα ανταγωνιστική Simtek, έπεσε με μεγάλη ταχύτητα στον τοίχο της στροφής Villeneuve, με τον ίδιο να δέχεται θανάσιμο κτύπημα στο κρανίο και τελικά να πεθαίνει ακαριαία. Στον προηγούμενο γύρο, σύμφωνα με τα δεδομένα, είχε σπάσει η μπροστινή του αεροτομή μετά από ένα άτσαλο πάτημα σε ένα από τα κράσπεδα, κάτι που από ότι φαίνεται έκανε το αμάξι να μην στρίψει σε αυτή, την τραγική στροφή.

Ο θάνατος του Ratzenberger, ενός rookie στην Formula 1, προκάλεσε σοκ ανάμεσα στους οδηγούς και ειδικά στον Ayrton Senna, ο οποίος σύμφωνα με τον Sid Watkins και τα απομνημονεύματά του «κατέρρευσε και άρχισε να κλαίει». Ήταν η πρώτη φορά που οδηγός σκοτώθηκε μέσα σε πίστα της Formula 1 από το 1982 και τον Riccardo Paletti. Οι οδηγοί αποφάσισαν την επανασύσταση του σωματείου των οδηγών, με σκοπό την αύξηση της ασφάλειας στα μονοθέσια, ώστε να μην επαναληφθεί κάτι σαν αυτό που έγινε με τον Ratzenberger και ως τραγική ειρωνεία, πρόεδρος του εν λόγω σωματείου ονομάστηκε ο Senna…

«Δεν μπορώ να τα παρατήσω. Πρέπει να συνεχίσω…»

Οι διαδικασίες συνεχίστηκαν κανονικά παρά το αρχικό σοκ, με τον Senna να λαμβάνει την τρίτη συνεχόμενη pole position της σεζόν. Πριν τον αγώνα ο Senna, φανερά ψυχικά καταβεβλημένος συζήτησε με τον φίλο του Watkins, ο οποίος τον παρακάλεσε σχεδόν να τα παρατήσει και να πάνε μαζί «για ψάρεμα», με τον Senna να απαντάει: «Sid, υπάρχουν κάποια πράγματα πάνω στα οποία δεν έχουμε τον έλεγχο. Δεν μπορώ να τα παρατήσω. Πρέπει να συνεχίσω».

Σύμφωνα με όσους τον είδαν εκείνη την μέρα κάνουν λόγο για έναν Senna εντελώς διαφορετικό από ότι έδειχνε τα προηγούμενα χρόνια. Η κοπέλα του εκείνη την περίοδο, Adriane Braga, λέει ότι σε μια τηλεφωνική συνομιλία με τον Senna της εκμυστηρεύτηκε ότι είχε ένα κακό προαίσθημα για τον αγώνα και ότι δεν ήθελε να τρέξει, πρωτού την πάρει και δεύτερη φορά, αλλάζοντας άποψη και λέγοντας ότι όχι μόνο θα τρέξει, αλλά θα κερδίσει και όταν κερδίσει να έχει μια αυστριακή σημαία μέσα στο μονοθέσιο για να ανεμίσει μετά την καρό σημαία.

Το πρωί της Κυριακής, 1η του Μαΐου, ο Senna αποφάσισε να κάνει κάτι που μάλλον έκανε εντύπωση σε όσους όσοι βρίσκονταν εκεί. Μέσα από το ράδιο του μονοθεσίου του, έστειλε τους χαιρετισμούς του στον πάλαι τε ομόσταβλό του, αλλά περισσότερο γνωστό ως τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή του, Alain Prost λέγοντας: «χαιρετίσματα στον αγαπητό μου φίλο Alain, λείπεις σε όλους μας Alain», αφού ο Prost μόλις λίγους μήνες πριν είχε αποχαιρετήσει την ενεργό δράση της Formula 1 και πλέον ως… ιδιαίτερος θεατής παρακολουθούσε τον αγώνα από το box της Williams. Φτάνει να ξέρει κάποιος λίγο από το παρελθόν των δύο οδηγών για να ξέρει ότι αυτός ο χαιρετισμός ήταν κάτι πολύ παραπάνω από μια φιλική χειραψία εκ μέρους του Senna, αφού η σχέση των δύο μόνο εγκάρδια δεν ήταν μέχρι τότε.

Στο grid πριν από την εκκίνηση ο Senna ήταν σοβαρός και αμίλητος, είχε βγάλει το κράνος του και απλά καθόταν στη Williams του, στην pole position δίχως να δίνει σημασία στους μηχανικούς που εντατικά προσπαθούσαν να ετοιμάσουν το μονοθέσιό του.

Adeus, campeão

Ο αγώνας ξεκίνησε και κατευθείαν τα σημάδια ότι κάτι κακό θα συνέβαινε πάλι στη πίστα της Imola έκαναν την εμφάνισή τους. Τα μονοθέσια των Lehto και Lamy συγκρούστηκαν αφού ο πρώτος είχε κολλήσει στην θέση του στο grid με την περιορισμένη ορατότητα του Lamy να μην του επιτρέπει να δει τον πρώτο, μέχρι την τελευταία στιγμή. Κανένας από τους οδηγούς δεν τραυματίστηκε αλλά το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί και για οκτώ θεατές, οι οποίοι τραυματίστηκαν (ευτυχώς ελαφρά) από τα θραύσματα τα οποία εκτοξεύτηκαν στις κερκίδες. Χρειάστηκε το safety car ώστε οι οδηγοί να περάσουν με ασφάλεια από το σημείο μέχρι να καθαριστούν τα θραύσματα.

Στον 2ο γύρο μετά το τέλος του safety car, τον 7ο γύρο του Grand Prix, το προπορευόμενο μονοθέσιο του Senna έχασε τον έλεγχο στην «κούρβα» Tamburello, με τον οδηγό να χτυπάει τον κοντινό τοίχο με ταχύτητα 330 χιλιομέτρων την ώρα και τον Senna να δέχεται ένα θανάσιμο κτύπημα που τον σκότωσε ακαριαία. Ο θρύλος της Formula 1 έσβησε μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Η κόκκινη σημαία βγήκε και ο αγώνας διεκόπη. Ο Ayrton Senna μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στο νοσοκομείο Maggiore, στο οποίο μεταφέρθηκαν τις τελευταίες μέρες και οι Barrichello και Ratzenberger. Παραπάνω από μισή ώρα αργότερα, ο αγώνας συνεχίστηκε.

RIP Roland Ratzenberger 1960-1994 #F1

Killed at Imola for Simtek in a horrifying smash during the closing minutes of qualifying pic.twitter.com/sO745rzLlE

— F1 Icons That Go Hard (@CrystalRacing) April 30, 2023

The show must go on…

Ο αγώνας όμως δεν σταμάτησε να είναι επικίνδυνος, ακόμα και μετά από όλα όσα είδανε οι υπεύθυνοι. Λίγους γύρους αργότερα ο Michele Alboreto της Minardi μπήκε στα πιτ για το καθιερωμένο pit-stop, με τον έναν από τους τέσσερις τροχούς του να μην «κουμπώνει» καλά, με αποτέλεσμα να ξεκολλήσει από το μονοθέσιό και να τραυματίζει δύο μηχανικούς της Ferrari και άλλους δύο της Lotus. Το διοικητικό στέλεχος -τότε- της Formula 1, Bernie Ecclestone μαζί με τον πρώην πρωταθλητή και τότε σύμβουλο για την ομάδα της Ferrari, Niki Lauda, προσπάθησαν να διακόψουν οριστικά τον αγώνα με τους υπευθύνους να αρνούνται.

Ο αγώνας τελικά τερμάτισε με τον Michael Schumacher να διατηρεί την πρώτη θέση, με τον Larini της Ferrari και τον Mika Hakkinen να συμπληρώνουν το ίσως λιγότερο ενθουσιώδες podium όλων των εποχών. Για τον δύστυχο Larini αυτό θα ήταν το ένα και μοναδικό του. Δεν υπήρξε η καθιερωμένη σαμπάνια των νικητών από σεβασμό για τον αδικοχαμένο Ratzenberger, αφού η τύχη του Ayrton Senna δεν ήταν ακόμα γνωστή στους οδηγούς. Η επίσημη ώρα θανάτου του ανακοινώθηκε ως η στιγμή της σύγκρουσής του, αλλά η ανακοίνωση έγινε 20 λεπτά μετά την νίκη του Schumacher, ο οποίος είπε λίγα χρόνια αργότερα:

«Ακόμα δεν το πίστευα ότι ήταν νεκρός, δεν μπορούσα καν να το σκεφτώ. Σε εκείνο το σημείο ήμουν κάπως σαν να σκεφτόμουν: “Όχι, αυτός θα είναι ο πρωταθλητής φέτος. Μπορεί να χάσει έναν ή δύο αγώνες και τότε θα επιστρέψει”. Το χειρότερο πραγματικά ήταν μετά από δύο εβδομάδες [εννοώντας το Grand Prix του Monaco, που ακολούθησε αυτό της Imola), καθώς έπρεπε να αποδεχθώ ότι ήταν νεκρός».

The Senna statue at Imola is one of the most moving monuments in sport 💛 pic.twitter.com/eCWsHK0O1R

— ESPN F1 (@ESPNF1) April 23, 2022

Τα επακόλουθα και οι συνωμοσίες

Με σκοπό την ασφάλεια των οδηγών στους επόμενους αγώνες υπήρξαν ριζικές αλλαγές στους επόμενους αγώνες του πρωταθλήματος με πολλές από τις πιο επικίνδυνες στροφές (όπως η διάσημη Eau Rouge του Βελγίου ή οι αλλαγές στο Silverstone, στη Βαρκελώνη ακόμα και στο Monaco), ενώ τα μονοθέσια δέχθηκαν πολλές αλλαγές. Το νεοσύστατο σωματείο ανέλαβε να παρακολουθεί όλες αυτές τις αλλαγές και με τη γνώμη των οδηγών να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές, οι οποίες σε μια σταθερή πορεία έφτασαν σήμερα να προστατεύουν τους οδηγούς, ειδικά μετά τον θάνατο του Jules Bianchi το 2015 και τις σημαντικές προσθήκες για την ασφάλεια των «πιλότων».

Φυσικά για τα όσα συνέβησαν στην Imola υπήρξαν έρευνες και ολόκληρες δικαστικές διαμάχες. Ειδικότερα, η Williams κατηγορήθηκε ότι λόγω δικού της σφάλματος το μονοθέσιο του Senna βγήκε εκτός πορείας και ότι το μονοθέσιο δεν βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Senna στην κορυφή της στροφής, από την οποία σε λιγότερο από δύο δεύτερα βρέθηκε στον τοίχο. Η Williams αθωώθηκε, αλλά ποτέ από την κοινή γνώμη και από τις κοινότητες των οπαδών του Senna δεν έφυγε η ιδέα ότι πίσω από τον θάνατο του ταχύτερου οδηγού όλων των εποχών κρυβόταν η αστοχία της ομάδας, εξού και διάφορες συνωμοσίες που έχουν βγει στην επιφάνεια από τους «ζηλωτές» του Βραζιλιάνου θρύλου.

Από την Imola του ’94 στην αντίληψη του σήμερα

Το Grand Prix του Σαν Μαρίνο του 1994 έχει μείνει στην ιστορία ως ο πιο τραγικός αγώνας της σύγχρονης ιστορίας της Formula 1, παρά το γεγονός ότι μπορεί να μην είχε τόσα θύματα όσο παλαιότεροι αγώνες. Είχε όμως δύο θύματα, ένα από τα οποία ήταν από τους οδηγούς οι οποίοι έχουν καθιερωθεί στο κοινό συναίσθημα ως ένας θρύλος του αθλήματος. Δεν πρέπει όμως η απώλεια του Ayrton Senna da Silva να μας αποπροσανατολίσει, ξεχνώντας τον θάνατο του Roland Ratzenberger. Και οι δύο είναι άξιοι στην μνήμη μας και για αυτό κάθε χρόνο αξίζει μια στιγμή από την καθημερινότητά μας για να μην ξεχνάμε ότι και οι σπουδαιότεροι οδηγοί είναι θνητοί.

One of the very rare photos where both Ayrton Senna & Roland Ratzenberger were on track together 📸

Taken at Imola in 1994 – the very weekend where both tragically lost their lives #F1 #ImolaGP pic.twitter.com/YKBwesHHOQ

— Paddock Passion (@PaddockPassion) April 20, 2022

Εικόνα από WikiMedia Commons