Νταν Ο'Νίλ: Συνέντευξη με τον παρουσιαστή του ντοκιμαντέρ «Last Eden Guyana» του Viasat Nature

Ακολουθεί η συνέντευξη με τον σκηνοθέτη και βιολόγο Νταν Ο’Νίλ, παρουσιαστή του ντοκιμαντέρ Last Eden Guyana του Viasat Nature, η οποία προβλήθηκε το Σάββατο 7 Ιανουαρίου στις 15.30 και θα προβληθεί και το Σάββατο 21 Ιανουαρίου στις 12.20.

Γουιάνα: ο τελευταίος παράδεισος (Last Eden: Guyana)
Ηνωμένο Βασίλειο, ντοκιμαντέρ, 2021
Τα παρθένα δάση της Γουιάνα απειλούνται.

-Χαίρομαι που μιλάμε και θα κουβεντιάσουμε για τη σειρά, είναι συναρπαστική. Έχω δει μερικές άλλες δουλειές σου επίσης. Μπορείς να μας πεις για τη Γουιάνα;

Nταν: Είναι η πρώτη φορά που βρίσκομαι και στην παραγωγή και στην παρουσίαση, καθώς και στη σκηνοθεσία. Μια εντελώς νέα εμπειρία, δύσκολη, με τον ίδιο εικονολήπτη που χρησιμοποιώ σε κάθε παραγωγή. Βασικά μόλις επιστρέψαμε, ήμασταν στο Κυργιστάν ψάχνοντας για λεοπαρδάλεις του χιονιού.

-Ποια χρονιά κινηματογραφήσατε τα νέα επεισόδια;

Nταν: Το 2021. Η Γουιάνα είναι πολύ σημαντική χώρα για μένα όπως έχετε δει μιας και είναι η πρώτη στην οποία εργάστηκα διεθνώς ως βιολόγος. Και έχω κλείσει αισίως δέκα χρόνια που πηγαίνω εκεί, ήδη. Και μεγάλο μέρος της ζωής μου, της καριέρας μου, το που έχω πάει και με ποιόν συνυπάρχω, είναι εν μέρει εξαιτίας αυτής της χώρας και των ανθρώπων που γνώρισα εκεί. Είναι σαν ένα από τα τελευταία σύνορα του κόσμου.

Είναι η έμπνευση επίσης για το βιβλίο του Arthur Conan Doyle «ο χαμένος κόσμος», και επίσης είναι γνωστή ως η Γη των Γιγάντων, των πολλών νερών και, είναι απλά η πιο συναρπαστική χώρα. Καλυμμένη κατά 85% από αγνά παρθένα δάση, μέσα στα οποία βρίσκουμε πολλούς ιθαγενείς πληθυσμούς οι οποίοι κατά βάση μιλούν Αγγλικά, μιας και ήταν αγγλική αποικία έως το 1966. Δε το θυμούνται πολύ αυτό, μιας και παράλληλα ήταν η χρονιά που η Αγγλία κέρδισε το Παγκόσμιο Κύπελλο. Έτσι όλοι μιλούν Αγγλικά, σπάνιο για χώρα της Νοτίου Αμερικής. Μου επέτρεψε αυτό το γεγονός όταν πρωτοπήγα κάπου στα 25 μου, να αναπτύξω μια αληθινή και βαθιά σχέση με πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους εκεί, και γι’ αυτό και πηγαίνω συνέχεια.

– Ώστε έχεις ιστορική σχέση με τη χώρα;

Νταν: Ναι, πολύ ισχυρή. Πριν 10 χρόνια περίπου, πρώτη φορά ως βιολόγος εργάστηκα σε ένα απομωνομένο δάσος μελετώντας την βιοποικιλότητα και το κατά πόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το δάσος με εναλλακτικό τρόπο με σκοπό τόσο τη συντήρησή του όσο και τη διάσωση της άγριας ζωής. Τεστάραμε λοιπόν την περιοχή να δούμε πόσο αυτό είναι εφικτό. Αυτή ήταν η πρώτη μου δουλειά ως βιολόγος. Όπου μετά έκανα το πρώτο μου φιλμ για τη Γουϊάνα σχετικά με την άρπυια, ένα είδος αετού που συναντάται μόνο στη Νότια Αμερική. Κι έτσι έχω ξαναέρθει για διάφορες περιπέτειες έκτοτε, για μεγάλα διαστήματα.

Κι αυτό τώρα ήταν ένα ξεχωριστό πρότζεκτ μιας και ο ποταμός Rewa είναι ένα από τα πλέον άγνωστα μα και συναρπαστικά μέρη του κόσμου. Το ίδιο το ποτάμι είναι ξεχωριστό ακόμα και στο πως διαμορφώνεται. Έχει λίγους μόνο παραπόταμους με λίγο νερό έξω από την κύρια περιοχή, καθιστώντας το μια φλέβα νερού μέσα στη ζούγκλα στην οποία πρέπει να έρθουν όλα τα ζώα να πιουν κατά την περίοδο της ξηρασίας. Γι’ αυτό και στο φιλμ «Γουιάνα: ο τελευταίος παράδεισος», καθώς ανεβαίνουμε τον ποταμό βλέπουμε πάρα πολλή άγρια ζωή, βραδύποδες, τάπιρους. Είναι ένα ιδιαίτερα ξεχωριστό μέρος.

– Έχεις χρειαστεί ντόπιους στις ταινίες σου εκεί; Εννοώ, σε συνοδεύουν ντόπιοι, χρειάζεσαι ειδικό εξοπλισμό, εμβόλια, μπορείς να μας μιλήσεις σχετικα;

Nταν: Ω ναι, σίγουρα. Πολλά εμβόλια. Πρέπει εννοώ να είμαι ο πιο άτρωτος άνθρωπος απέναντι στη λύσσα. Δούλευα με νυχτερίδες, τις έπιανα και μελετούσα πόσο διαφερουν, πόση ποικιλομορφία υπάρχει. Οπότε είχα κάνει αναρίθμητα εμβόλια κατά της λύσσας, αλλά και γενικά, πολλά εμβόλια. Υπάρχουν πολλά άσχημα πράγματα τα οποία μπορείς να κολλήσεις εκεί έξω. Υπάρχει ας πούμε ένα είδος μύγας που είναι ουσιαστικά σαν σκουλίκι, μπαίνει κάτω από το δέρμα σου και μεγαλώνει εκεί, και είναι πραγματικά κακό, όσο και σύνηθες. Ή η δερματική λεϊσμανίαση, ένα πρωτοζοϊκό παράσιτο που σου τρώει δέρμα και σάρκα, επίσης πολύ κακό. Πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός.

Αλλά ναι, για να απαντήσω και στην ερώτησή σου, πάντα μα πάντα όχι μόνο δουλεύω με ντόπιους, αλλά θεωρώ πως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ακούγεται η φωνή τους στις ταινίες. Έτσι όλοι μου οι φίλοι με τους οποίους δουλεύω στο «Γουιάνα: ο τελευταίος παράδεισος», είναι γηγενείς.

Ακόμη ένα πράγμα για το οποίο είμαι ενθουσιώδης και ως κινηματογραφιστής και ως άνθρωπος που επισκέπτεται μια διαφορετική κοινότητα, είναι η σημασία του να φέρνεις νέες δεξιότητες σε αυτούς μιας και μαθαίνεις με τη σειρά σου από αυτούς, λες την ιστορία τους, συνεπώς κάτι πρέπει να δίνεις ως ας πούμε αντάλλαγμα. Ένας νεαρός για παράδειγμα στο «Γουιάνα: ο τελευταίος παράδεισος», αναφέρεται ως βοηθός κάμεραμαν μιας και του μάθαμε να επεξεργάζεται υλικό και να κάνει διάφορα άλλα πράγματα παράλληλα. Και έχει πλέον γίνει ένας ικανός κινηματογραφιστής, μαθαίνοντας από αυτά τα πρότζεκτ. Και πιστεύω είναι πολύ σημαντικό όλο αυτό.

-Θεωρείς πραγματικά πως είναι ένας από τους τελεταίους παράδεισους επί γης, όπως την αποκαλείς;

Nταν: 100%. Πιστεύω είναι από τα τελευταία πραγματικά σύνορα του κόσμου. Ελάχιστα μέρη υπάρχουν στον κόσμο όπου γνωρίζουμε πως υπάρχουν άνθρωποι χωρίς κανείς να έχει πάει εκεί από τη δεκαετία του 1930. Είναι για παράδειγμα ένας καταρράκτης στη Γουϊάνα που κανείς δε γνωρίζει το ακριβές του ύψος. Ίσως να είναι ο ψηλότερος της χώρας όλης, ωστόσο η τελευταία καταγεγραμμένη επίσκεψη εκεί είναι το 1936 και αναφέρεται στον «χαμένο κόσμο» του Arthur Conan Doyle.

Κι έτσι η Γουϊάνα σε κάνει πραγματικά να νιώθεις σα να κάνεις ταξίδι στο χρόνο. Μια ανέγγιχτη χώρα. Υπάρχει μόνο ένας χωματόδρομος που πηγαίνει από την πρωτεύουσα μέχρι και τη Βραζιλία. Είναι αρκετά επικίνδυνη αλλά και συναρπαστική χώρα. Και η τόση άγρια ζωή εξηγείται από το ότι δεν έχουν πολύ τουρισμό, κάνουν ορθή διαχείριση στους τομείς της υλοτομείας και των εξορύξεων, και προσέχουν γενικά το περιβάλλον.

-Καλά διατηρημένη..

Nταν: Απίστευτα καλά διατηρημένη.

-Υπάρχουν είδη αντιμέτωπα με τον αφανισμό;

Nταν: Σαφώς, ωστόσο, ολόκληρος ο Αμαζόνιος είναι αντιμέτωπος με αφανισμό. Αλλά συνήθως κοιτάμε τον πιθανό αφανισμό ανά είδος. Οι άγριοι ιαγουάροι ας πούμε είναι σε σχετικά καλούς αριθμούς, ποσοτικά. Οι άρπυιες (αετοί) επίσης. Ο Αμαζόνιος ως σύνολο είναι σε μεγάλο κίνδυνο, από την κλιματική αλλαγή, τις εξορύξεις, την αλόγιστη υλοτομεία και από το γεγονός ότι κατά βάση, είναι αυτάρκης. Όσο λοιπόν τον μικραίνουμε, μειώνεται η ποσότητα νερού που τον διατηρεί αυτάρκη, συνεπώς αργά αλλά σταθερά αποδασοποιείται.

Έτσι αν τον μικρύνουμε σε ένα συγκεκριμένο βαθμό, κάποια στιγμή δε θα υπάρχει επιστροφή και θα αρχίσει ουσιαστικά να αυτοκαταστρέφεται. Αυτή είναι και η πραγαμτική μας έννοια για τον Αμαζόνιο. Και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν ταινίες που να αναδεικνύουν την συγκλονιστική ομορφιά του. Όχι μόνο όσα καταστρέφουμε από αυτόν, αλλά και όσα έχουν απομείνει να σωθούν.

Στη Γουϊάνα έχει επίσης μόλις ανακαλυφθεί το μεγαλύτερο θαλάσσιο κοίτασμα πετρελαίου στη μοντέρνα ιστορία. Κάτι που την κατέστησε από μια από τις πιο φτωχές χώρες της Νοτίου Αμερικής σε μια από τις πλέον ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες παγκοσμίως. Αν διοχετεύσουν με λάθος τρόπο αυτά τα χρήματα, θα καταστρέψουν το φυσικό πλούτο της χώρας. Αν χρησιμοποιηθούν σωστά, όπως έχει κάνει η Κόστα Ρίκα, θα μπορούσαν να γίνουν ένα hot spot οικολογικού τουρισμού. Κάνοντας λοιπόν ταινίες σαν αυτή είναι πολύ σημαντικό, μιας και αναδεικνύουν τη σημαασία και την ομορφιά του φυσικού της πλούτου.

– Πώς είναι η καθημερινότητα στη Γουϊάνα για ένα συνηθισμένο άνθρωπο;

Nταν: Πρόκειται για μια χώρα με τρομερή ποικιλoμορφία. Υπάρχουν 13 κύριες κουλτούρες και εθνικότητες, όλοι ζώντας αρμονικά. Κάποιες φορές λιγότερο αρμονικά. Η καθημερινότητα λοιπόν διαφέρει πολύ ανάλογα με το που και με ποιόν βρίσκεσαι μαζί. Το 95% του πληθυσμού ζει στη μικρή ακτογραμμή και στην πρωτεύουσα της Τζόρτζταουν. Και εννοείται υπαρχουν πολλοί και διάφοροι γηγενείς πληθυσμοί που μένουν στο εσωτερικό.

Οπότε είτε είσαι κάποιος που δείχνει τα μέρη στους τουρίστες, είτε κάποιος που απολαμβάνει κουζίνα Καραϊβικής στην πρωτεύουσα. Και υπάρχει και σημαντικός κινεζικός πληθυσμός. Και πολύ κινέζικη κουζίνα επίσης. Μια μεγάλη μίξη κόσμων, γι΄αυτό και είναι τόσο όμορφα. Η Καραϊβική δίνει τον τόνο. Βασικά αυτοαποκαλούνται ως έθνος που ανήκει στην Καραϊβική.

– Πηγαίνοντας στον Αμαζόνιο, ποιό είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχεις μαζί σου; Είναι εννοώ κάποιο μαχαίρι, ένα σπρέι για τα κουνούπια;

Nταν: Ενδιαφέρουσα ερώτηση, με αρκετές απαντήσεις. Αν ας πούμε χανόσουν εκεί για κάποιο διάστημα, θα χρειαζόσουν φάρμακα κατά της μαλάριας, ωστόσο μπορείς να πάρεις τέτοια φάρμακα μόνο για 2-3 μήνες πριν αρχίσουν να σου κάνουν ζημιά στο συκώτι.

Οπότε το πιο βασικό θα έλεγα πως θα ήταν ένα πολύ καλό βιβλίο που καταγράφει τα φυτά του Αμαζονίου, και ένα μαχαίρι. Το μαχαίρι μοιάζει πιο σημαντικό, ωστόσο υπάρχουν άπειρα φυτά που μπορούν να σε κρατήσουν στη ζωή ή και να σε σκοτώσουν, αν δε τα γνωρίζεις.

– Μπορείς να μας πεις και για τη νέα σου δουλειά, τους «γίγαντες»; Την ετοιμάζετε αυτή την περίοδο;

Nταν: Έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, το μοντάζ έστω. Έχω δει μερικά επεισόδια και είμαι ενθουσιασμένος για το τι θα δει ο κόσμος. Είναι κάτι διαφορετικό, πολύ, πολύ συναρπαστικό. Είναι μια μίξη ανάμεσα σε μια αναζήτηση για τα μεγαλύτερα ζώα του πλανήτη, και μια συζήτηση σχετικά με το πώς οι προϊστορικοί τους πρόγονοι εξαφανίστηκαν και το τι μπορούμε να μάθουμε από την εξαφάνισή τους ώστε να σώσουμε τους γίγαντες που ζουν ακόμη σήμερα. Κάτι μεταξύ Ιντιάνα Τζόουνς και Τομπ Ράιντερ, μέσα σε περιπέτειες στην άγρια φύση. Ναι, πραγματικά καλό.

-Έχεις κάποιο δικό σου τρόπο να επικοινωνείς με τα ζώα, κάποιου είδους γλώσσα ή νοηματική γλώσσα που χρησιμοποιείς; Ή ήχους;

Nταν: Nομίζω πως ναι. Λατρεύω τις μεγάλες γάτες και πάντα είχα πάθος να τις ανακαλύπτω. Έχω βρεθεί με λιοντάρια, ιαγουάρους, χιονολεοπαρδάλεις και τίγρεις. Νομίζω ξεκινά από το να έχεις γάτες μεγαλώνοντας. Και πιστεύω πως όλοι όσοι έχουν ζώα στο σπίτι θεωρούν πως κατά κάποιο τρόπο μπορούν να μιλούν με τα ζώα. Το πώς ας πούμε κοιτάς τη γάτα σου και της κλείνεις σιγά σιγά το μάτι, σα να της δείχνεις κάποιο σεβασμό. Προσωπικά νιώθω πως μπορώ να επικοινωνώ σαφώς καλύτερα με γάτες παρά με οποιοδήποτε άλλο ζώο.

-Έχεις ένα συναρπαστικό επάγγελμα. Τι θα έλεγες σε νέους ανθρώπους που σκέπτονται να ακολουθήσουν καριέρα βιολόγου ή περιβαλλοντολόγου; Η κόρη μου είναι 11 και θέλει να γίνει ζωολόγος, αν και δεν έχει ιδέα περί του ακριβώς πρόκειται να κάνει. Τι θα συμβούλευες όσους ξεκινούν;

Nταν: Ήμουν κι εγώ ακριβώς έτσι. Όταν ήμουν 11 παρακολουθούσα συνεχώς ντοκιμαντέρ για τη φύση. Αλλά έρχομαι από μια οικογένεια χωρίς κάποια σχέση με την τηλεόραση. Ο μπαμπάς μου ήταν φυσικός και η μητέρα μου καλλιτέχνης. Δεν ήξερα πώς να το κάνω αλλά ήξερα ότι θέλω να προσπαθήσω και δούλεψα πολύ σκληρά για αυτό. Δεν ήμουν ο καλύτερος μαθητής, δεν με τραβούσαν ιδιαίτερα τα γράμματα. Αλλά δούλεψα πολύ σκληρά στον τομέα της βιολογίας επειδή το αγαπούσα πολύ, και έτσι σπούδασα βιολογία στο πανεπιστήμιο.

Πιστεύω πάντως ότι πολύ σημαντικό για μένα απεδείχθη το γεγονός πως πήγα σε ένα πανεπιστήμιο που είχε δικό του τηλεπτικό σταθμό που τον διαχειρίζονταν φοιτητές, έτσι παράλληλα με τις σπουδές μου πήρα δωρεάν γνώσεις και σε αυτόν τον τομέα. Για εμένα ήταν από τα πιο σημαντικά όπως απεδείχθη πράγματα.

Το να παίρνεις όσες ευκαιρίες μπορείς κατά την ανώτερη μόρφωσή σου είναι πολύ πιο σημαντικό από το να βγαίνεις συνεχώς ή να πηγαίνεις σε πάρτι. Ψάξτε να βρείτε μικρές συλλογικότητες ή ομάδες μέσα στις σχολές σας που μπορούν να σας παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες και θα αρχίσετε έτσι να έχετε αυτοπεποίθηση μαθαίνοντας διάφορα πράγματα. Εγώ σπούδασα βιολογία και παράλληλα έκανα ένα θαυμάσιο μεταπτυχιακό γύρω από την κινηματογραφία.

Ένα στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, με θέμα την κινηματογράφηση άγριας ζωής, το έκανα και ήταν εξαιρετικά σημαντικό για εμένα. Με βοήθησε πάρα πολύ και είναι εκπληκτικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Συνεργάζονται και με το τμήμα φυσικής ιστορίας του BBC και μαθαίνεις πάρα πολλά πράγματα ανεξάρτητα από που προέρχεσαι ακαδημαϊκά. Δεν είμαστε όλοι βιολόγοι, προφανώς, άλλοι είναι φωτογράφοι, άλλοι δημοσιογράφοι. Μέχρι και έναν αγρότη είχαμε που έκανε το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό.

Σκέφτομαι συχνά πως συζητάμε για αυτές τις καριέρες που ακούγονται κάπως περίεργα στον κόσμο, και τους μοιάζουν τόσο δύσκολες και ανταγωνιστικές. Δεν είναι ακριβώς έτσι, απλά ο κόσμος τις φοβάται και φοβάται να δοκιμάσει. Εγώ πιστεύω πως όποιος προσπαθήσει πραγματικά θα τα καταφέρει, και αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να το δει κανείς. Πρέπει να αρπάξεις αυτό που θες, να το κατακτήσεις.

-Ευχαριστούμε πολύ για αυτή τη συνέντευξη και για το χρόνο σου και καλή τύχη σε όλα σου τα πρότζεκτ.

Nταν: Σε ευχαριστώ κι εγώ πολύ.