Ψυχική υγεία και σχολείο: Τι γίνεται τελικά;

Σχολικοί ψυχολόγοι οι οποίοι αγνοούν το ιατρικό απόρρητο, εκπαιδευτικοί ανίκανοι να διαχειριστούν οποιοδήποτε ζήτημα που δεν εμπίπτει στα προκαθορισμένα τους καθήκοντα, μαθητές που χλευάζουν οτιδήποτε τους είναι ξένο, μηδενική κατανόηση και ανοχή. Για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπου είναι προτιμότερο να έρθει κάποιος ιερέας για εξομολόγηση παρά ένας καταρτισμένος ειδικός ψυχικής υγείας, λέξεις όπως κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή, κρίση πανικού, εθισμός, αυτοτραυματισμός κ.α. αποτελούν όροι-φάντασμα τους οποίους συνειδητά ολόκληρες σχολικές κοινότητες αγνοούν λόγω αμάθειας, ημιμάθειας ή αδιαφορίας. Σε κάθε περίπτωση ένας μαθητής καλείται να διαχειριστεί μία κατάσταση για την οποία δεν ευθύνεται ολοκληρωτικά ο ίδιος με το επιπρόσθετο βάρος της ντροπής, των τύψεων και της πίεσης από τον κοινωνικό περίγυρο.

Το πρόβλημα ξεκινάει και τελειώνει με το σχολικό περιβάλλον. Στον 21ο αιώνα είναι αδιανόητο να μην δίνεται η ίδια σημασία τόσο στην σωματική όσο και στην ψυχική υγεία από έναν φορέα που ισχυρίζεται πως πασχίζει για την ευημερία αλλά και την ακαδημαϊκή πρόοδο κάθε μαθητή. Πώς είναι δυνατόν κανείς να σημειώσει οποιαδήποτε πρόοδο και να εξελιχθεί σε οποιονδήποτε τομέα εάν παλεύει καθημερινά με τους εσωτερικούς του δαίμονες χωρίς την κατάλληλη γνώση και στήριξη;

Μία τεράστια έλλειψη του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος αποτελούν οι σχολικοί ψυχολόγοι. Με μία επίσκεψη την εβδομάδα, στην περίπτωση που το εκάστοτε σχολείο διαθέτει ψυχολόγο, προβλήματα τέτοιας φύσης δεν λύνονται. Όταν δε το πρόβλημα υποβιβάζεται από το ίδιο το σχολείο τότε όχι μόνο δεν λύνεται αλλά μεγεθύνεται μέχρι οι συνέπειες να γίνουν εμφανείς. Και τότε, ξαφνικά όλοι ενδιαφέρονται. «Δεν το περιμέναμε αυτό από την Μαρία, φαινόταν τόσο χαρούμενη». «Δεν είχε λόγο να το κάνει». «Έπρεπε να είχε μιλήσει σε κάποιον νωρίτερα». «Αν ξέραμε σίγουρα θα βοηθάγαμε». Αυτές είναι λίγες από τις φράσεις που ακούγονται κατά κόρων όταν πλέον δεν έχουν καμία σημασία. Αλλά βέβαια, είναι πολύ πιο εύκολο να λέει κανείς τι θα μπορούσε να κάνει και να ενοχοποιεί έμμεσα το θύμα που δεν μίλησε παρά να αναλάβει την ευθηνή του να βοηθήσει όταν πραγματικά υπάρχει ανάγκη.

Επιπλέον, δεν νοείται κάποιος που θεωρείται εκπαιδευτικός και συνεπώς δουλεύει με παιδιά και εφήβους να μην έχει τουλάχιστον βασικές γνώσεις πάνω στο θέμα αλλά και την απαραίτητη ψυχραιμία ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστεί μια κρίσιμη κατάσταση. Όταν ένας καθηγητής δεν μπορεί να αναγνωρίσει πότε κάποιος μαθητής ζητάει άδεια για να πάει στο μπάνιο με σκοπό να χάσει μάθημα και πότε επειδή δεν μπορεί να αναπνεύσει λόγω άγχους, όταν δεν μπορεί να κατανοήσει πως ο ‘αμελής’ μαθητής που δεν παρέδωσε την εργασία του στην ώρα του στην πραγματικότητα δεν βαριόταν αλλά το προηγούμενο βράδι αμφέβαλε για το αν θα ξυπνήσει το πρωί και όταν αναγκάζει ένα παιδί να βγάλει την ζακέτα που για κάποιο λόγο φοράει τον Ιούνιο, τότε ίσως θα έπρεπε να επανεξεταστεί το κατά πόσο αυτός ο άνθρωπος μπορεί να συνεργαστεί επιτυχώς με παιδία.

Όταν μιλάμε για ένα τόσο λεπτό θέμα όσο αυτό της ψυχικής υγείας σε συνδυασμό με έναν τόσο προβληματικό τομέα όπως αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα, πολλά είναι τα ζητήματα που χρήζουν διόρθωσης. Οι 114 αδικαιολόγητές απουσίες, τα απροειδοποίητα τεστ και τερταμηνιαια διαγωνίσματα, τα deadlines , η προετοιμασία για τις πανελλήνιες κ.α. Αλλά αναγνωρίζοντας πως δεν ζούμε σε μία ουτοπική πραγματικότητα και πως το εκπαιδευτικό μας σύστημα ουδεμία σχέση έχει με αυτό των σκανδιναβικών χωρών, καλό είναι να εστιάσουμε στα πιο σημαντικά, σε αυτά που μπορούν και πρέπει να αλλάξουν, στην ιδεολογία και την συμπεριφορά των ανθρώπων που καλούνται να έρθουν σε επαφή, να καταρτήσουν και να συντελέσουν στην διαμόρφωση του χαρακτήρα τόσων χιλιάδων ατόμων εκ των οποίων, όσο αν κάποιοι αρνούνται να παραδεχτούν, καθώς δεν είναι ιδιαιτέρα βολικό για τους ίδιους, αρκετοί πάσχουν από ψυχικές ασθένειες.