Πώς οι ασάφειες στο διεθνές περιβάλλον φέρνουν την ανασφάλεια στο εθνικό

Μέχρι τον 21ο αιώνα, η αντίληψη της ασφάλειας, της τρομοκρατίας και των διενέξεων είχαν έναν απλό και παραδοσιακό χαρακτήρα, που αρκούνταν στην ασφάλεια από στην παραδοσιακή έννοια του πολέμου και τις επιθέσεις αυτού. Μετά, όμως, το τραυματικό γεγονός της πτώσης των δίδυμων πύργων στην Αμερική, στις 11 Σεπτέμβριου του 2001, όλα αυτά αλλάξαν.

Τα κράτη έδωσαν περισσότερη σημασία στην ασφάλεια των πολίτων, όπως και οι ίδιοι οι πολίτες στην ασφάλεια των εαυτών τους, στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και στη διεξαγωγή πολέμου, αφού εμφανίστηκαν νέες μέθοδοι πραγματοποίησης και των τριών, αλλά και νέοι τρόποι διευκρίνησης των εννοιών τους, λόγω των διάφορων ρευμάτων στην πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις.

Παρόλα αυτά, έχει δοθεί ένας συνήθης ορισμός για το ευρύ κοινό για την κάθε μια από τις έννοιες, τις οποίες θα συναντήσουμε και θα συζητήσουμε για τα αποτελέσματα τους, παρακάτω.

Η ασφάλεια για τον καθένα, όπως και για τα κράτη είναι διαφορετική, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, τον τρόπο ζωής, την κουλτούρα και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Ο κοινός ορισμός της ασφάλειας συνοψίζεται στο εξής: «Η κατάσταση στην οποία κάποιο άτομο ή κράτος είναι ελεύθερο από κάθε είδους απειλή ή κίνδυνο.» Η ασφάλεια πλαισιώνεται τόσο από τα κράτη ή και τους Διεθνείς οργανισμούς, όταν η κατάσταση απαιτεί ειδικά μέτρα, όσο και από τα ίδια τα άτομα. Όπως και ο ορισμός της ασφάλειας, έτσι και οι ορισμός της τρομοκρατίας και της διένεξης είναι συνήθως υποκειμενικοί και ασαφείς και δημιουργούν πλαίσιο αντιπαράθεσης μεταξύ των επιστημόνων και των κρατών.

Η διένεξη είναι μια καθημερινή συνήθεια. Στην προσωπική ζωή μπορεί να πάρει την μορφή του διλλήματος ή της διαφωνίας, στην κοινωνία την συναντάμε ως εμφύλιο πόλεμο και στην διεθνή κοινότητα ως διακρατικούς πολέμους, για παράδειγμα. Επειδή υπάρχουν πολλές λέξεις για την περιγραφή της κατάστασης αυτής, όπως είδαμε παραπάνω, («σύγκρουση», «διαφωνία», «δίλημμα») αποφασίστηκε ότι θα χρησιμοποιείται η λέξη «διένεξη» («conflict» στα αγγλικά), η οποία καλύπτει όλο το φάσμα των λέξεων και εννοιών.

Η διένεξη, σύμφωνα με των Johan Galtung, προκύπτει όταν υπάρχουν 3 παράγοντες, οι οποίοι τοποθετούνται στις γωνίες ενός ισοσκελούς τρίγωνου, επειδή και οι 3 έχουν την ίδια σημασία και μια διένεξη μπορεί να προκληθεί από οποιονδήποτε από τους 3 παράγοντες.

Αυτοί είναι:

1. Η αντίθεση αναμεσά στους εμπλεκομένους για μια αξία.

2. Η αντίληψη της διαφοράς και οι αρνητικές αντιλήψεις για τον/τους αντίπαλο/αντίπαλους.

3. Η συγκρουσιακή συμπεριφορά, πολιτική, διεκδικητική ή αμυντική, η οποία έχει ως στόχο την απόκτηση της αξίας και την αποστέρηση της από το άλλο μέρος.

Τα κράτη οδηγούνται στην διένεξη κυρίως με οικονομικά κίνητρα και λιγότερο για πολιτικά πλέον.

Η τρομοκρατία, τέλος, είναι μια έννοια η οποία έχει, κατά τη γνώμη μου, αλλά και πολλών ερευνητών, παραμένει ασαφής, έτσι ώστε να μπορούν τα κράτη να εκμεταλλεύονται καταστάσεις παρόμοιες με τρομοκρατικές ενέργειες για την κάλυψη συμφερόντων. Η τρομοκρατία είναι ένα κομμάτι της πολιτικής βίας, η οποία συχνά χρησιμοποιείται από κρατικούς και μη κρατικούς μηχανισμούς, όπως οι βίαιοι εξτρεμιστές ή ριζοσπάστες, που έχουν ως στόχο να αλλάξουν το status quo, σπέρνοντας τον τρόμο στους πολίτες. Η πράξη αυτή είναι παράνομη και τα μέσα είναι εξαιρετικά βίαια.

Τα κράτη, συχνά, φανερά ή κρυφά εμπλέκονται σε τρομοκρατικές επιθέσεις. Αν το ίδιο το κράτος εφαρμόζει τέτοιες τακτικές στην κοινωνία, δεν παύουν να είναι τρομοκρατικές. Αντιθέτως, κάνουμε λόγο για ένα καθεστώς τρομοκρατίας, πράγμα πολύ χειρότερο από μια τρομοκρατική επίθεση από ένα διαφορετικό κράτος, καθώς στη χωρά του ο πολίτης υποτίθεται πως πρέπει να βρίσκει την ασφάλεια.

Είναι διαφορετικό να νιώθεις ανασφαλής, επειδή το ίδιο το κράτος είναι επικίνδυνο και αλλιώς να έχουν παρθεί αντιτρομοκρατικά μετρά και να υπάρχει μια υποτυπώδης ανασφάλεια, λόγω ενός άλλου εχθρικού κράτους. Αυτό που ξεχωρίζει μια τρομοκρατική ενέργεια από μια εγκληματική και από άλλες μορφές πολιτικής βίας, είναι το μέγεθος του χτυπήματος, τα κίνητρα, οι τακτικές και τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Τα χτυπήματα είναι μεγάλα σε σημεία με πολύ κόσμο, με σκοπό την διασπορά του τρόμου για την αλλαγή ή εδραίωση μιας κατάστασης ή την γνωστοποίηση ενός μηνύματος, γίνονται ξαφνικά και μπορεί να έχει την μορφή ενός μαζικού πυροβολισμού έως μια ρίψη βόμβας.

Όλες αυτές οι αλλαγές ανά τους αιώνες και οι ασάφειες των πολύ σημαντικών εννοιών, έχουν οδηγήσει τα κράτη σε μια διαρκή ανασφάλεια και ένταση και ως εκ τούτου σε πολλές διενέξεις, αλλά και αλλαγές στην κανονικότητα των κοινωνιών. Η πρόοδος της τεχνολογίας, έχει συμβάλει, μεταξύ άλλων, σε όλα αυτά.

Πλέον, με ένα απλό κινητό και πρόσβαση στο ιντερνέτ μπορεί κανείς εύκολα να μάθει τα υλικά και τον τρόπο δημιουργίας μιας ατομικής βομβάς, να μπει σε ομάδες φανατικών εξτρεμιστών, να παραπληροφορηθεί για ιδεολογίες, να αγοράσει όπλα.

Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να τον βοηθήσει να βρεθεί όπου θέλει και να κάνει ότι θέλει αν κινηθεί σωστά. Τα καινούρια όπλα κάνουν τις μάχες πιο εύκολες και λιγότερο επώδυνες, αφού πλέον αρκεί μόνο το πάτημα ενός κουμπιού από οποιαδήποτε τοποθεσία. Η κοινωνία έχει γίνει πιο απρόσωπη και αφιλόξενη. Κράτη και πολίτες φτάνουν συχνά στα άκρα για να πάρουν αυτό που θέλουν. Η κανονικότητα πέρασε σε μια άλλη εποχή με πολλαπλούς ελέγχους σε αεροδρόμια, λιμάνια, σύνορα, ταχυδρομεία, κινητές συσκευές, δεδομένα, οι άνθρωποι χρειάζονται πολλά χαρτιά για να ταξιδέψουν ή να στείλουν δέματα σε σημείο που κάποιος θα μπορούσε να κατηγορήσει τα κράτη για παραβίαση των προσωπικών του δεδομένων.

Αυτό που θα έπρεπε να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση είναι η συνεργασία των κρατών, η πιο αυστηρή τήρηση του διεθνούς δίκαιου και η λήψη αποτελεσματικότερων μέτρων κατά της τρομοκρατίας.

Οι διεθνείς οργανισμοί θα έπρεπε να παίζουν σημαντικότερο ρολό, έστω και ως «διαιτητές» σε συγκρούσεις και να είναι πιο ουδέτεροι μεταξύ των κρατών. Το διεθνές δίκαιο και οι κανόνες του οφείλουν να τηρούνται εκάστη των περιπτώσεων, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να προβλέπουν πιο αυστηρές τιμωρίες, γιατί οι κανόνες κάνουν το παιχνίδι και όχι ο διαιτητής.

Τέλος, πλείστα των κρατών, αν όχι όλα, θα πρέπει να συμφωνήσουν σε έναν ξεκάθαρο ορισμό των παραπάνω εννοιών, ώστε να αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις και κατάχρησή τους στο όνομα του συμφέροντος.

✍️Της αναγνώστριας του Neolaia.gr, Μαρίας Παπαγιάννη, φοιτήτριας Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Πηγές και χρήσιμες πληροφορίες:

-https://www.futurelearn.com/courses/security-terrorism

-Μαίρη Μπόση, Η Διεθνής Ασφάλεια Στον Μεταψυχροπολεμικό Κόσμο, Οι Αραβικές Εξεγέρσεις και η Περίπτωση της Συρίας, εκδ. Ποιότητα, Αθήνα 2014

-Αλέξης Ηρακλείδης, Ανάλυση και Επίλυση Συγκρούσεων Μια Εισαγωγή, εκδ. Ι. Σιδέρης Αθήνα 2011

-Andrew Heywood, Επιμέλεια και Μετάφραση Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, Φίλιππος Προέδρου, Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτική στην Παγκόσμια Εποχή, εκδ. Κριτική, 2013

Κεντρική φωτογραφία: Unsplash