Η σύγκρουση για τον «θρόνο» του πλανητάρχη

Πολλοί θεωρούν την Κίνα μια από τις δυνάμεις, που θα «ποδοπατήσουν» την Αμερική και θα αναλάβουν τα πρωτεία στο Διεθνές Σύστημα. Την βλέπουν ως δύναμη ανατροπής και πολλών αλλαγών παγκοσμίως, ιδιαίτερα στον τεχνολογικό τομέα, κάτι το οποίο ισχύει εύλογα σε μεγάλο βαθμό.

Ας κάνουμε, λοιπόν, μια μικρή αναδρομή στην οικονομία της Κίνας και ας δούμε, τι ισχύει.

Η Κίνα άρχισε να βλέπει άνοδο στην οικονομία της από το 1978 και έπειτα, την στιγμή που ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ), και ξεκινά ένα σχέδιο μεταρρυθμίσεων. Ο Σιαοπίνγκ μετατρέπει την οικονομία σε σοσιαλιστική με την αποκολεκτιβοποίηση των κτημάτων και επιτρέπει την εισροή ξένων κεφαλαίων στη χώρα. Ουσιαστικά, λοιπόν, η οικονομία διαχωρίστηκε από το επίσημο καθεστώς του κράτους, που συνεχίζει μέχρι και σήμερα να είναι κομμουνιστικό κινεζικού τύπου. Πάρα την καπιταλιστική κατεύθυνση που έδωσε ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ στην οικονομία το κομμουνιστικό καθεστώς παρέμεινε στην Κίνα αλλά εξελίχθηκε. Αυτού του είδους ο Κομμουνισμός διαφέρει από τον σοβιετικό, αφού η Κίνα έφερε τον κομμουνισμό στα μετρά της οικονομίας και του πολιτισμού της.

Συγκεκριμένα, έγιναν προσπάθειες στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της χωράς.

Ο Σιαοπίνγκ ιδιωτικοποίησε τα κτήματα, που πλέον δεν ανήκαν στο κράτος και επέτρεψε τις επενδύσεις του εξωτερικού εντός της Κίνας. Αυτά επέτρεψαν σε περίπου είκοσι επαρχίες της Κίνας να σημειώσουν μερικά από τα υψηλοτέρα ποσοστά ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο για περισσότερο από είκοσι χρόνια και κατά αυτόν τον τρόπο να πείσουν τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ότι έως το 2020 το βιοτικό επίπεδο τριακοσίων εκατομμυρίων Κινέζων πολιτών, θα φτάσει το επίπεδο των σημερινών Αμερικανών (2007). Από τότε, έχουμε και την περαιτέρω ανάπτυξη της. Στην πραγματικότητα, όμως, η Κίνα δεν «φανερώνει πλήρως τα χαρτιά της». Είναι μια χώρα μυστικοπαθής, και απρόβλεπτη. Οι ειδήσεις που προβάλει τόσο στον λαό της όσο και στην διεθνή σκηνή είναι αυστηρά ελεγμένες και έτσι, είναι αρκετά δύσκολο να καταλάβουμε τι όντως συμβαίνει στη χωρά.

Για την σημερινή εικόνα της χώρας υπεύθυνοι είναι οι συνεχιστές του Σιαοπίνγκ, Τζου Ρονγκτζί και Τζιανγκ Ντζεμίν. Ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ, στήριξε τον Τζου Ρονγκτζί στα σχέδια του για να εκσυγχρονιστεί η οικονομία. Παρά τις διαφωνίες μέσα στο κόμμα, για το πως θα προχωρούσε η οικονομία, όλοι είχαν στο νου τους την ανάπτυξη της και προχώρησαν δυναμικά. Σημαντικό ρολό στην οικονομική ανάπτυξη, έπαιξαν και οι Ελεύθερες Οικονομικές Αγορές, από το 1978 και έπειτα, που βοήθησαν την Κίνα στις διεθνείς αγορές.

Το 1985 άνοιξαν οικονομικές ζώνες, έτσι ώστε να γίνουν επενδύσεις στη χωρά. Πρώτοι επενδυτές υπήρξαν οι Ιάπωνες, ακολουθήσαν η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ. Όταν πήρε την εξουσία ο Ρονγκτζί το 1998, έκανε σημαντικές αλλαγές για την οικονομία. Ξεκίνησε με μια φορολογική μεταρρύθμιση και υστέρα ίδρυσε χρηματοοικονομικά ιδρύματα, ώστε να στηρίξει τις τράπεζες για να διεισδύσουν στο εμπόριο, ενώ η χωρά εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ).

Στο κοντινό παρελθόν, το 2002, ο Χου Τζιντάο γίνεται Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας και όντας κάλος γνώστης της κινέζικης πραγματικότητας, προχώρησε σε προγράμματα και μεταρρυθμίσεις οικονομικές και ετοίμασε έδαφος για την «είσοδο» της Κίνας στο εξωτερικό. Ένα χρόνο αργότερα, η Κίνα γίνεται η πέμπτη χώρα παγκοσμίως στις εξαγωγές.

Την ανάπτυξη της οικονομίας της Κίνας βοήθησαν και τα εργοστάσια που χτίστηκαν σε εκείνη, τα οποία παράγουν προϊόντα, που εξάγονται σε όλο τον κόσμο σε πολύ πιο χαμηλές τιμές από ότι τα αντίστοιχα ανταγωνιστικά. Αυτοκίνητα, εξαρτήματα, αξεσουάρ, μοτοσικλέτες, πρώτες ύλες είναι μερικά από τα προϊόντα τα οποία παράγονται στην Κίνα.

Στην σημερινή εποχή ειδικά, τα περισσότερα από τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε έχουν γραμμένο πάνω τους το χαρακτηριστικό “MADE IN CHINA”. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα εκατομμύρια κακοπληρωμένα εργατικά χέρια, συνετέλεσαν στην οικονομική της ανάπτυξη παρά το χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα. Η Κίνα μπορεί να χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο έθνος εμπορικά σε όλο τον κόσμο.

Μελέτες του 2017 έδειξαν ότι η Κίνα εξήγαγε προϊόντα αξίας 4.233 δισεκατομμυρίων δολαρίων έναντι των 3.843 δισεκατομμυρίων των ΗΠΑ.

Ακόμα και η Αμερική εισάγει προϊόντα και πρώτες ύλες από την Κίνα. Η τελευταία μέχρι και σήμερα συνεχίζει να έχει στο νου της τις ΗΠΑ ως «κινεζική απειλή». Προηγείται φυσικά και το ιστορικό των σχέσεων των δυο χωρών, το οποίο είναι γεμάτο καχυποψία και κατασκοπευτικές ενέργειες και από τις δυο πλευρές και ενισχύεται αρκετά με την εμφάνιση του νέου κορωνοιου με τις ρατσιστικές δηλώσεις των ΗΠΑ για τον «κινεζικό ιό», που με τη σειρά τους οδήγηςαν σε δηλώσεις της Κίνας για έναν πιθανό «νέο Ψυχρό Πόλεμο».

Η οικονομία των ΗΠΑ ωστόσο, είναι στενά συνδεδεμένη με εκείνη της Κίνας. Μετά τον Ψυχρό πόλεμο, οι ΗΠΑ ανέπτυξαν την οικονομία τους πάρα πολύ.

Η Κίνα, όμως, το 2010 έφτασε την Αμερική με βάση το ΑΕΠ και ενδέχεται ως το 2030 να την ξεπεράσει. Από εκεί που μέχρι το 2008 η Αμερική σε εξαγωγές ξεπερνούσε την Κίνα, από τότε και έπειτα οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Πλέον η Αμερική από το 2017 και μετά με πρόεδρο τον Ντόναλντ Τράμπ έχει στο «μυαλό» της ένα σχέδιο να μην αφήσει την Κίνα να την ξεπεράσει.

Πιο πρόσφατα, με την εμφάνιση του νέου κορωνοιου και οι δυο οικονομίες επλήγησαν σε μεγάλο βαθμό. Η αλήθεια είναι, όμως, πως στην ανάκαμψη μεγαλύτερη πρόοδο συναντάμε στην οικονομία της Κίνας με τον «οικονομικό αγώνα» να συνεχίζεται, παρα τις αντίξοες συνθήκες. Γενικά, παρατηρείται εναλλαγή στην πρώτη θέση αυτού του αγώνα. Σε αυτόν τον «γύρο», η Κίνα έχει αρκετά πλεονεκτήματα, ούσα μια χώρα με μεγαλύτερη βάση στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας και τις εξουσίες να συγκεντρώνονται στην κυβέρνηση.

Οι ΗΠΑ, είναι μια προηγμένη οικονομία, που στηρίζεται αρκετά στις υπηρεσίες της, ενώ ο Πρόεδρος δεν συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες σε εκείνον. Με λίγα λόγια οι άνθρωποι λόγω φόβου της νόσου δεν θα επισκεφθούν μια υπηρεσία, δεν θα ταξιδέψουν, δεν θα πάνε στο γυμναστήριο, ούτε θα μπορέσουν να ακολουθήσουν τα καταναλωτικά πρότυπα που ακολουθούσαν πριν, όχι μόνο λόγω καραντίνας, αλλά και λόγω της μείωσης των μισθών τους. Επιπλέον ο Τραμπ δεν έχει την δυνατότητα να θέσει όλες τις Πολιτείες σε καραντίνα και, όπως συζητείται κιόλας, δεν θέλει να το κάνει. Όλα αυτά δημιουργούν προβλήματα στην προσφορά και την ζήτηση.

Στην Κίνα τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι. Ο κυβερνήτης περιόρισε πολύ αποτελεσματικά την διάδοση του ιού θέτοντας καραντίνα σε ολόκληρη την χώρα, η δομή της οποίας βοήθησε εξίσου. Το 41% του πληθυσμού της Κίνας ζει μακριά από τις αστικές περιοχές, όπου εξαπλώνεται πολύ πιο εύκολα ο ιός λόγω του μεγάλου αριθμού ατόμων που κατοικούν εκεί. Ένα άλλο πλεονέκτημα της χώρας είναι ότι το ενεργό εργατικό δυναμικό πλέον περιορίζεται στον αγροτικό τομέα, όπου οι αποστάσεις είναι έτσι και αλλιώς μεγάλες ανάμεσα στους εργαζομένους και οι περισσότερες περιοχές δεν έχουν πληγεί από τη νόσο. Επίσης οι άνθρωποι δεν έχουν τον ίδιο τρόπο ζωής με τον μέσο Αμερικανό, ώστε να χρειάζονται πολλές υπηρεσίες, αλλά προτιμούν έναν πιο λιτό τρόπο, κάτι που δεν δημιουργεί τόσο μεγάλα προβλήματα στην προσφορά και τη ζήτηση όπως στην περιπτωση των ΗΠΑ.

Η ιδέα βέβαια, ότι η Κίνα είναι η μόνη χωρά που μπορεί να «πατήσει» τις ΗΠΑ, και ότι αυτό θα συμβεί κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, είναι αμφίβολη. Παρα την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη που εμφανίζει στο παγκόσμιο προσκήνιο, δεν φαίνεται σύμφωνα με πολλούς μελετητές, ανάμεσά τους και ο Zbigniew Brzezinski, όπως και κατά τη γνώμη μου, να απειλεί την Αμερική.

Η Κίνα έχει πολλά εσωτερικά προβλήματα, τα οποία την εμποδίζουν από το να μετατραπεί σε υπερδύναμη. Υπάρχουν πολλές διαφορές στο εσωτερικό της χωράς, καθώς το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος της Κίνας έχει αυξηθεί δραματικά προκαλώντας έτσι εκνευρισμό στους πολίτες μεν, στους επενδυτές δε, οι οποίοι το 2015 επέλεξαν να βγάλουν ποσό 675 δις. δολαρίων εκτός χώρας κυρίως αγοράζοντας ακίνητα στο εξωτερικό. Αυτά συντελούν όχι μόνο στο ξέσπασμα κρίσεων στο εσωτερικό της Κίνας αλλά και σε ενδεχόμενη χρηματοπιστωτική κρίση που επιβραδύνει την χώρα. Το κατά κεφαλήν εισόδημά της ετησίως, είναι παρα πολύ χαμηλό –μόλις 15.175$ το 2017- και οι πολίτες της είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους φτωχοί. Παρα την οικονομική ανάπτυξη που παρουσιάζει, όσο οι πολίτες της παραμένουν φτωχοί είναι πολύ δύσκολο να ξεπεράσει ή να φτάσει την Αμερική και το βιοτικό της επίπεδο στην πραγματικότητα, παρα τις φιλόδοξες μελέτες.

Ακόμη, η επιρροή που ασκεί στην παγκόσμια σκηνή είναι πολύ μικρότερη από ότι αυτή που ασκούν οι ΗΠΑ. Παρά τα πολλά κινεζικά προϊόντα που υπάρχουν ανά την υφήλιο, την κινεζική μόδα, τη συμβολή της γενικότερα στους περισσοτέρους τομείς και τον διάσημο πολιτισμό της, η Κίνα δυσκολεύεται να ασκήσει μεγάλη επιρροή στον κόσμο.

Το γεγονός αυτό οφείλεται τόσο στο καθεστώς της, όσο και στον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής των πολίτων της, ο οποίος μπορεί τη συγκεκριμένη στιγμή να αποτελεί πλεονέκτημα, αλλά εν γένει δεν την βοηθάει να προχωρήσει. Είναι μια χώρα, όπου οι πολίτες της είναι αυστηρά πειθαρχημένοι, συντηρητικοί και δίνουν μεγάλη βάση στις αρχές τους. Ο πολιτισμός τους και η ζωή τους δεν ταυτίζεται με τον δυτικό τρόπο ζωής όπως εκείνος της Αμερικής, που μπορεί ακόμη και να διαμορφώσει τον τρόπο σκέψης των πολίτων σχεδόν σε όλο τον κόσμο.

Τέλος, δεν είναι σίγουρο ότι η Κίνα θα αναπτυχθεί τόσο πολύ τον 21ο αιώνα με τόσα εμπόδια που βρίσκονται στον δρόμο της και όσο η ανάπτυξή της οφείλεται και στηρίζεται στους χαμηλούς μισθούς των εργατών και στις φθηνές εξαγωγές. Η κοινωνία της μετατρέπεται σε κοινωνία γερόντων με την απαγόρευση γέννησης δευτέρου παιδιού, ενώ υπάρχουν και εσωτερικές συγκρούσεις με το Θιβέτ και άλλες μειονότητες. Αυτά δεν σημαίνουν ,ωστόσο, ότι η Αμερική θα πρέπει να επαναπαυθεί στον «θρόνο» της και να αδιαφορήσει για την Κίνα.

Ο κίνδυνος μπορεί να μην φαντάζει άμεσος και εφικτός στο κοντινό μέλλον, στο μακρινό όμως με καινοτόμες και δραστικές αλλαγές δεν είναι άπιαστος.

Οι ΗΠΑ οφείλουν να είναι μονίμως σε εγρήγορση.

Από τη Μαρία Παπαγιάννη, Φοιτήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Πηγές και Χρήσιμα links:

Andrew Heywood, Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτική Στην Παγκόσμια Εποχή, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2013

Ted C. Fishman, Κίνα Α.Ε. Η Πρόκληση της Νέας Υπερδύναμης για την Αμερική και τον Κόσμο, εκδ. Κλειδάριθμος, Αθήνα 2006

Stephanie Bessiere, Η Κίνα στην Αυγή του 21ου Αιώνα, η επιστροφή μιας δύναμης; εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2007

Zbigniew Brzezinski, Η Γεωστρατηγική Τριάδα, η συμβίωση με την Κίνα την Νέα Ευρώπη και τη Ρωσία, εκδ Ευρασία, Αθήνα 2006

Περιοδικό China & World Economy, China and the United States: The Contest for Global Economic Leadership C. Fred Bergsten* Vol. 26, No. 5, 201812

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html

https://www.bloomberg.com/graphics/2016-us-vs-china-economy/

https://time.com/5824599/china-coronavirus-covid19-economy/

https://www.dw.com/en/coronavirus-pandemic-further-strains-us-china-relations/a-53650763

https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/why-the-coronavirus-could-threaten-the-us-economy-even-more-than-chinas/articleshow/74535695.cms