Μαρτάκι: Τι συμβολίζει και γιατί το φοράμε;

 Την πρώτη μέρα του Μάρτη αρκετοί φορούν το Μαρτάκι! Τι ακριβώς συμβολίζει και γιατί το φοράμε;

Πρόκειται για ένα πολύ παλιό έθιμο,  άρρηκτα συνδεδεμένο με τη βαλκανική διασπορά.

Πιστεύεται μάλιστα ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον Μάρτη ή Μαρτιά.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Μάρτης προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.

Το Μαρτάκι φτιάχνεται την τελευταία μέρα του Φλεβάρη και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι.

Το Μαρτάκι, το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους.

Ο Μάρτιος εξάλλου είναι ο μήνας της εαρινής μετανάστευσης πτηνών  από την Αφρικανική ήπειρο στην Ελλάδα κυρίως και στα Βαλκάνια κατ’ επέκταση.

Μαζί με τα υγιή χελιδόνια και άλλα πουλιά μεταναστεύουν και ασθενή. Ειδικά το ασθενές χελιδόνι εάν δει κόκκινο χρώμα, το αποφεύγει και δεν πλησιάζει, αντιθέτως το υγιές χελιδόνι μαζεύει την ασπροκόκκινη κλωστίτσα που την βρίσκει στο ψηλό κλαδί του δένδρου και τη μεταφέρει στη φωλιά του για να αποτρέψει την χρήση της από τον ασθενή εισβολέα και να κλωσήσει τα υγιή αυγά του.

Για τον λόγο αυτό της υγείας οι παλαιότεροι είχαν σκαρφιστεί την χρησιμότητα των χελιδονιών, κυρίως, και απέτρεπαν τα παιδιά να παίζουν μαζί τους και να πλησιάζουν τις χελιδονοφωλιές.

Το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο στα Σκόπια με την ονομασία Μάρτινκα και στην Αλβανία ως Βερόρε.

Άλλοι πάλι, δένουν τον Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.

Στη Βουλγαρία , φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται Μαρτενίτσα.

Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» (Μπάμπα Μάρτα, στα βουλγαρικά), που είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη.

Η Μαρτενίτσα λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία.

Στην Ρουμανία σύμφωνα με την μυθολογία ο Θεός-Ηλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άντρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Ένας δράκος όμως τον απήγαγε με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια μέρα ένας νεαρός με τους συντρόφους σκότωσαν τον δράκο και απελευθέρωσαν τον ήλιο φέρνοντας την άνοιξη.

Ο νεαρός έχασε τη ζωή και βάφτηκε κόκκινο το χιόνι από το αίμα του. Από τότε συνηθίζεται όλοι οι νέοι συνηθίζουν να πλέκουν το “Μαρτισόρ” που η κόκκινη κλωστή συμβολίζει το αίμα του νεαρού και την αγάπη προς τη θυσία και η άσπρη κλωστή συμβολίζει την αγνότητα.

Οι κάτοικοι των δυο γειτονικών μας χωρών φορούν βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος, τα οποία και βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι.

Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, το μαρτάκι φοριέται και στο δάκτυλο του ποδιού.