Απόψεις: Moi aussi Je suis Charlie, mais...

Τα όσα αποτρόπαια συνέβησαν την περασμένη εβδομάδα, στα γραφεία του σατιρικού Charlie Hebdo αλλά και στο εβραϊκό παντοπωλείο, στο Παρίσι, αναμφίβολα σοκάρουν. Όχι μονάχα για λόγους συμβολικούς. Το ότι στη Γαλλία γεννήθηκε ο Διαφωτισμός και αποτινάχθηκαν τα δεσμά που έθεταν τους ανθρώπους ως υποχείρια του θρησκευτικού δογματισμού και της ανασταλτικής της προόδου μεταφυσικής κάποιους αιώνες πριν, έχει σίγουρα την ιστορική του και σημειολογική του βαρύτητα. Πολύ φοβάμαι όμως, ότι παρά το γεγονός πως μετά την ενδεκάτη Σεπτεμβρίου σημειώθηκαν κι άλλες τυφλές και πολύνεκρες επιθέσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Μαδρίτη, Λονδίνο) από τζιχαντιστές, κανείς κάτοικος της δυτικής Ευρώπης δεν μπορούσε να (ξανα)διανοηθεί πως η ελευθερία του τύπου, της έκφρασης και της θρησκευτικής πίστης, μπορεί να απειληθούν από οποιονδήποτε μανιακό τρομοκράτη. Κοινώς, αν και στις δημοσκοπήσεις δηλώνουμε ότι φοβόμαστε την διεθνή τρομοκρατία, η καθημερινή ασφαλής και ευημερούσα σε γενικές γραμμές διαβίωσή μας, μας κάνει να ξεχνιόμαστε και να ξεχνάμε ό, τι ακριβώς μας θύμισε με μια ρητή, απόλυτη και κατηγορηματική φράση ο αμφιλεγόμενος (ως προς τα ειλικρινή σοσιαλιστικά του πιστεύω) Πρωθυπουργός της Γαλλίας, Manuel Valls : «Είμαστε σε πόλεμο…»!

Ο Valls βέβαια συνέχισε, λέγοντας ορθά ότι ο πόλεμος δεν αφορά τον Μουσουλμανισμό αλλά εστιάζεται αποκλειστικά στην τρομοκρατία. Το ίδιο έκανε από την πρώτη στιγμή και ο Πρόεδρος Hollande, που σε μια κρίση υπευθυνότητας, διαχώρισε την μεγάλη πλειοψηφία των φιλήσυχων και νομοταγών ισλαμιστών της διπλανής πόρτας που αποτελούν το 7% του πληθυσμού της Γαλλίας, από μια ισχνή μερίδα φανατικών και επικίνδυνων. Σε ανάλογους τόνους κινήθηκε και η Καγκελάριος Merkel που την Τρίτη παρέλασε με τους εκπροσώπους και τα μέλη των μουσουλμανικών κοινοτήτων της Γερμανίας στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα κατά του ρατσισμού, της ακροδεξιάς και της εκούσιας και εκ του πονηρού γενίκευσης της καχυποψίας και των διακρίσεων απέναντι στις μειονότητες. Μόνο ο Αντώνης Σαμαράς επιχείρησε να κερδοσκοπήσει πάνω στο γαλλικό δράμα δαιμονοποιώντας τους «λαθρομετανάστες» και εξαίροντας το αστυνομικό κράτος μέσω λογυδρίων και προεκλογικών τρομολαγνικών spots…

Τα παραπάνω (εκτός της παραφωνίας της τελευταίας πρότασης φυσικά…) μπορεί να αποτελούν μια ορθή επικοινωνιακή διαχείριση της κρίσης που όψιμα ξέσπασε ξανά, όμως δεν αναιρεί την μάλλον λανθασμένη ιμπεριαλιστική εξωτερική πολιτική που έχει ασκήσει αιώνες τώρα ο δυτικός κόσμος στις χώρες της Μ. Ανατολής και της Αφρικής και στην οποία εν πολλοίς οφείλεται η δίχως ορατό τέλος διαμάχη και αντιπαλότητα με τον ισλαμικό κόσμο. Γιατί πράγματι, οι μουσουλμάνοι μπορεί ποτέ μέχρι τώρα να μην πέρασαν την φάση του Διαφωτισμού ώστε να εξοικειωθούν με τις αξίες της ισότητας, της αδελφότητας, της ελευθερίας και του ορθολογισμού. Κι είναι αλήθεια πως αυτή η πολιτισμική καθήλωση που αναστέλλει την ωρίμανση ανθρωπιστικών ιδεωδών, όπως της κατανόησης και της αποδοχής του διαφορετικού, καθιστά ακόμα πιο δυσχερή την διαφυλετική και διαθρησκευτική επικοινωνία και την αμφίδρομη πολιτισμική αποδοχή, όπως επίσης και την προσαρμογή των μουσουλμάνων στις νέες εκκοσμικευμένες και περιούσιες κοινωνίες στα πλαίσια των οποίων καλούνται ως μειονότητα (και άρα εκ των πραγμάτων βαλλόμενοι) να ζήσουν.

Είναι δυστυχώς υπαρκτή αυτή η άλλη όψη του νομίσματος στην οποία ξεχάσαμε να δώσουμε επαρκή έμφαση, λόγου του ειλικρινούς μας θρήνους για όσους αθώους πλήρωσαν με τίμημα την ζωή τους την ανοιχτομυαλιά και την πίστη τους. Μα, πολύ φοβάμαι, πως αν δεν φωτίσουμε την αθέατη πλευρά των αιτιών που φέρνουν ως θύτη πια κι όχι ως θύμα την Δύση, ίσως να μην καταφέρουμε ποτέ να ξεμπερδέψουμε από την μάστιγα του ισλαμικού φονταμενταλισμού, όπως αρεσκόμεθα να αποκαλούμε τον επεκτατισμό, τον αταβισμό και τον δογματισμό των αλλόδοξων συνανθρώπων μας. Αν δηλαδή η Δύση δεν προβεί σε μια ειλικρινή αυτοκριτική και μια έμπρακτη αλλαγή στάσης, ο φαύλος κύκλος του αίματος και του τρόμου θα συνεχίσει μοιραία να υφίσταται με καταστροφικά αποτελέσματα και για τους δύο αυτούς κόσμους.

Σίγουρα λοιπόν, η μουσουλμανική κουλτούρα δεν βοηθά για μια προσέγγιση με την Δύση, όμως την ίδια στιγμή, ούτε ο δυτικός κόσμος στάθηκε αντάξιος της προοδευτικότητάς του που φέρει στον πολιτικό, θρησκευτικό και κοινωνικό του πολιτισμό και που μάλλον ήταν ανέκαθεν ένα προϊόν αξιοθαύμαστο μεν, εσωτερικής κατανάλωσης δε, μα και συνάμα κάτι που στηρίχθηκε ακριβώς σε περιφερειακές δυνάμεις τις οποίες και ήλεγχε πολιτικά και εκμεταλλευόταν οικονομικά. Η εξουσιαστική και καταπιεστική στάση που τηρούσε η Ευρώπη απέναντι στις αποικίες της, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι και τις δεκαετίες του 50 και του 60 του 20ου , αποτελούν οπωσδήποτε μια κατάσταση που πρέπει να μνημονεύεται και να συνυπολογίζεται στις αναλύσεις για την γένεση και διατήρηση της ανυπολόγιστης εχθρότητας που νιώθει ένα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων του Ιράκ, του Μπαγκλαντές, του Πακιστάν, της Υεμένης, του Λιβάνου, της Παλαιστίνης και των χωρών του Μαγκρέμπ για την Δύση. Γιατί, κακά τα ψέματα, η Ευρώπη στήριξε την πνευματική και πολιτισμική της ανάπτυξη, όπως επίσης και την υλική της ευημερία, πάνω στην απομύζηση των αποικιών της (και άρα και των κατοίκων τους). Επίσης, πρέπει να συνυπολογίζονται οι απόλυτα ελεγχόμενες δικτατορίες με τους ηγέτες-μαριονέτες που εγκαθιδρύθηκαν σ’ αυτά τα κράτη στην μετααποικιακή τους φάση. Οι –άλλοτε δικαιολογημένοι κι άλλοτε αναίτιοι- πόλεμοι της ύστερης περιόδου του 20ου αλλά και των αρχών του 21ου αιώνα και η περαιτέρω αποσταθεροποίηση που προκάλεσαν, δεν πρέπει να διαφεύγουν της προσοχής μας ούτε να αποσιωπούνται, όταν προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τα φαινόμενα του ISIS και της γενικότερης αναζωπύρωσης της εξωστρεφούς (αποκεφαλισμοί δυτικών, τρομοκρατικές επιθέσεις) ή εσωστρεφούς (σουνίτες VS σιίτες, εμφύλιος στην Λιβύη και την Συρία) επιθετικότητας που αναπτύσσεται από μέρους τους. Κι ακόμα, όταν δικαιολογημένα μιλάμε κι απόλυτα ειλικρινά πενθούμε για τους δικούς μας αθώους νεκρούς της τρομοκρατίας που αναμφίβολα πρέπει να εξαρθρωθεί και να πάψει, πρέπει να θυμόμαστε τους άμαχους νεκρούς από τα αμερικανικά drones που σκίζουν την τελευταία δεκαετία τους ουρανούς της Μ. Ανατολής και σκοτώνουν γυναικόπαιδα σε Ιράκ και Αφγανιστάν, όπως κι αυτούς στην Παλαιστίνη που σκοτώνονται σχεδόν κάθε μέρα από τους ανήθικους και κατάπτυστους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Τέλος, και αφού μιλήσουμε για το αναμφισβήτητο δικαίωμα των ευρωπαίων, των αμερικανών και των ισραηλινών να ζουν με ασφάλεια στις χώρες τους, ας θυμηθούμε και την ταξικότητα της ανάλυσης στην οποία οφείλουμε να προβούμε κι ας εξετάσουμε το επίπεδο ζωής και ενσωμάτωσης των ανθρώπων που διαβιούν στην Γάζα, την Ν. Ορλεάνη και τα παρισινά προάστια. Θα διαπιστώσουμε ότι η μετανάστευση, η θρησκεία, το εισοδηματικό επίπεδο, η ταμπέλα της μειονότητας, το χρώμα, τα διαφορετικά ήθη και έθιμα, το μέγεθος της αποδοχής από τους γηγενείς, η επιθυμία ενσωμάτωσης της μειοψηφίας, όλα έρχονται και δένουν και δημιουργούν ένα μείγμα, πολυπαραγοντικό και σίγουρα προβληματικό και εκρηκτικό…

Αφού «θωρακιστούμε» λοιπόν, κι αφού εξασφαλιστούμε έναντι του παρανοϊκού και φονικού στοιχείου της ισλαμικής τρομοκρατίας, ας παραδεχτούμε αρχικά κι ας διορθώσουμε στη συνέχεια έμπρακτα όσα εμείς ως Δύση έχουμε κάνει και εξακολουθούμε να κάνουμε λάθος. Μαζί με την κατασταλτική απάντηση ας ανοίξουμε τη δημόσια συζήτηση κι ας προβούμε σε μια γενναία ανασκόπηση της εξωτερικής πολιτικής της Δυτική Ευρώπης τους δύο τελευταίους αιώνες, ώστε ψύχραιμα να εντοπίσουμε λάθη και παραλείψεις…

Η μεγαλειώδης πορεία για την ελευθερία της έκφρασης την Κυριακή, τα πλακάτ με το “Je suis Charlie”, ο αποτροπιασμός για τις συνέπειες της τρομοκρατίας και η αποφυγή της δαιμονοποίησης σύσσωμης της μουσουλμανικής κοινότητας είναι αντιδράσεις υγιείς και παραδειγματικές από τους ευρωπαίους ηγέτες αλλά και τους ευρωπαϊκούς λαούς. Όμως εκτός από το επίπεδο του συμβολισμού, υπάρχουν ακόμη αποφασιστικές πράξεις και ορθολογικές αναλύσεις που πρέπει να γίνουν σύμφυτες με την πολιτισμική και πνευματική μας παράδοση…

Θαρρώ πως η σταδιακή μας έξοδος (όσο αυτό είναι δυνατόν) από τον πόλεμο στον οποίο παραδέχθηκε ότι βρισκόμαστε ο κ. Valls, θα πρέπει να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα ώστε να πέσουν οι τόνοι… Γιατί, είναι γνωστό, πως όποιος βρίσκεται σε πόλεμο, όση υπεροπλία κι αν διαθέτει, έχει και θύματα… Κι αυτό ισχύει και για τις δύο πλευρές… Δυστυχώς…