Φωτογραφία: όταν η ζωή μας αποκρυσταλλώνεται και αποτυπώνεται σε χαρτί

Αυθόρμητες και στημένες, φυσικές και προετοιμασμένες, ατομικές και ομαδικές, ασπρόμαυρες ή έγχρωμες, οι φωτογραφίες απεικονίζουν τη ζωή μας και τις διάφορες πτυχές της. Είναι όταν ο χρόνος παγώνει για χάρη της μνήμης και τα περιστατικά καταγράφονται για να μη “σβηστούν” από τις σελίδες του μυαλού.

Ξεφυλλίζοντας ένα φωτογραφικό άλμπουμ, η μνήμη ζωντανεύει καθώς τα γεγονότα ξεπηδούν μέσα από τις σελίδες και προσπαθούν να σκαρφαλώσουν στον τοίχο της πραγματικότητας, κάτι το οποίο όμως δεν μπορούν να καταφέρουν, αλλά καταφέρνουν να δώσουν την ψευδαίσθηση της ανάστασης μιας συγκεκριμένης κάθε φορά στιγμής της ζωής μας, δίνοντάς μας, έστω και για λίγο, την χαρά της αφύπνισης περασμένων καιρών…

Οι φωτογραφίες έχουν μετατραπεί σε μάρτυρες των γεγονότων, αφού καταγράφουν και δείχνουν, έστω και στατικά, ένα περιστατικό της ζωής των όντων, κάτι το οποίο τις καθιστά ιδιαίτερα σημαντικές. Οι πρώτες φωτογραφίες δεν αποτελούσαν τίποτα περισσότερο από απλές προβολές εικόνων πάνω σε κάποια επιφάνεια. Έτσι, από την camera obscura (που αποτελεί την πρώτη και απλή φωτογραφική μηχανή) και τις περιγραφές του Αριστοτέλη, έχουμε φτάσει σήμερα στην ψηφιακή φωτογραφία, που αποτελεί τη σημαντικότερη τελευταία εξέλιξη, όσον αφορά την φωτογραφική τεχνική.

Δεν είναι λίγες οι φορές μάλιστα, που ο φωτογραφικός φακός αποθανάτισε στιγμές που θα μείνουν για πάντα εντυπωμένες στη μνήμη ενός ανθρώπου που τις αντίκρισε. Παρακάτω θα παραθέσω ορισμένες από τις φωτογραφίες που έγραψαν ιστορία, για να θυμηθούν οι παλιοί και να μάθουν οι νέοι.

1. Η αντίδραση του μικρού Harold Whittles, όταν άκουσε για πρώτη φορά, ύστερα από την τοποθέτηση ενός ακουστικού στο αριστερό του αυτί. Το συναίσθημα της έκπληξης αποτυπώνεται φανερά στα μάτια του.

2. Η φωτογραφία αυτή τραβήχτηκε τις 11 Σεπτεμβρίου 2001 στην Νέα Υόρκη , μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους. Πολλοί άνθρωποι, όντας απελπισμένοι, πήδαγαν από τα παράθυρα, συγκλονίζοντας ολόκληρη την οικουμένη. Πρόκειται για την γνωστή εικόνα του “falling man”.

3. Αθήνα, 1842. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον Γάλλο αριστοκράτη Ζοζέφ Ζιλπέρ Zιρό ντε Πρανί και πιθανολογείται, ότι πρόκειται για την πρώτη φωτογραφία που τραβήχτηκε στην Ελλάδα. Απεικονίζει τον ναό του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. Αποτελεί δε, μια απ’ τις ακριβότερες φωτογραφίες του κόσμου, καθώς πουλήθηκε σε δημοπρασία του Οίκου Kρίστις στον Σεΐχη του Kατάρ, έναντι 789.000 ευρώ!

4. Περού, 1939. Η Lina Medina γίνεται η νεαρότερη μητέρα στον κόσμο που έχει καταγραφεί στα ιατρικά χρονικά, σε ηλικία 5 ετών, 7 μηνών και 21 ημερών. Η ίδια δεν αποκάλυψε ποτέ τον πατέρα του παιδιού. Ο πατέρας της συνελήφθη με την κατηγορία του βιασμού, αλλά αφέθηκε ελεύθερος, λόγω έλλειψης στοιχείων.

5. 14 Αυγούστου, 1945. Ο πόλεμος μόλις έχει τελειώσει και η επιστροφή των στρατιωτών στα σπίτια τους είναι γεγονός. Μέσα στην γενική ευφορία, ένας ναύτης (ονόματι Glenn Edward McDuffie) και μια νοσοκόμα, αν και εντελώς άγνωστοι μεταξύ τους, φιλιούνται αυθόρμητα με πάθος, στην μέση του δρόμου, στην Times Square της Νέας Υόρκης. Η φωτογραφία έμεινε γνωστή με τον τίτλο «Το φιλί του ναύτη» (Sailor’s kiss) και την πήρε ο φωτογράφος Alfred Eisenstaedt.

6. 5 Μαρτίου, 1960. Στα πλαίσια μιας νεκρώσιμης ακολουθίας που λαμβάνει χώρα στην Αβάνα της Κούβας και σε μια ανύποπτη στιγμή, ο φωτογράφος Alberto Korda, παίρνει την πιο διάσημη φωτογραφία του Che Guevara. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε 7 χρόνια αργότερα, με τίτλο «Ο ηρωικός Τσε».

7. 8 Ιουνίου 1972, ένα αμερικανικό αεροπλάνο βομβάρδισε με napalm τον πληθυσμό του Trang Bang. Εκεί βρισκόταν η Kim Phuc με την οικογένειά της. Με τα ρούχα της να καίγονται, το κορίτσι, 9 ετών, έτρεξε έξω με τον κόσμο. O φωτογράφος Nic Ut τράβηξε τη διάσημη φωτογραφία. Αμέσως την πήγε στο νοσοκομείο. Παρέμεινε εκεί για 14 μήνες, και πέρασε από 17 επεμβάσεις δέρματος. Σήμερα η Pham Thi Kim Phuc είναι παντρεμένη, με 2 παιδιά και κατοικεί στον Καναδά. Προεδρεύει στο ίδρυμα «Kim Phuc», αφιερωμένο στη βοήθεια των νέων θυμάτων του πολέμου και είναι πρέσβειρα της ΟΥΝΕΣΚΟ.

8. Πακιστάν, 1984. Ο φωτογράφος Steve McCurry φωτογραφίζει για λογαριασμό του National Geographic, μια ορφανή 12χρονη πρόσφυγα από το Αφγανιστάν, την Sharbat Gula, θύμα της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν. Τα πανέμορφα πράσινα μάτια της, θα την κάνουν γνωστή παγκοσμίως σαν «το κορίτσι από το Αφγανιστάν». Τον Ιανουάριο του 2002, μια ομάδα του National Geographic, αποφασίζει να ξαναβρεί την Sharbat Gula. Την εντοπίζουν στο Αφγανιστάν και την ταυτοποιούν με την μέθοδο της βιομετρικής ανάλυσης της ίριδας των ματιών. Φωτογραφίζουν για δεύτερη φορά, την 30χρονη πλέον Sharbat. Αυτές οι 2 φωτογραφίσεις, είναι και οι μόνες που έκανε στη ζωή της η Sharbat Gula.

9. 9 Νοεμβρίου, 1989. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου είναι πια γεγονός. Το σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου, γκρεμίζεται μετά από ζωή 28 ετών.

10. 14 Αυγούστου 1996, ημέρα μνήμης της κατάληψης της Aμμοχώστου, μία ομάδα από διαδηλωτές κατευθύνθηκαν προς το οδόφραγμα της Δερύνειας για να εναποθέσουν στεφάνια και λουλούδια στο χώρο της δολοφονίας του Tάσου Ισαάκ. Η σκηνή μετατράπηκε σε πεδίο μάχης, όταν εμφανίστηκε μια ομάδα «Γκρίζων Λύκων» και άρχισαν τον πετροπόλεμο. Ξαφνικά ξεπετάχτηκε μπροστά από τους διαδηλωτές ο Σολωμός Σολωμού και ξεφεύγοντας από τους Κυανόκρανους πέρασε στη νεκρή ζώνη και προσπάθησε ν΄ ανέβει σε έναν ιστό για να κατεβάσει την τουρκική σημαία, ενώ άλλοι διαδηλωτές προσπάθησαν να τον αποτρέψουν. Tούρκοι ελεύθεροι σκοπευτές από το απέναντι τουρκικό φυλάκιο τον πυροβόλησαν και ο Σολωμός Σολωμού έπεσε νεκρός από σφαίρα στο λαιμό. Στη συνέχεια, άρχισαν να ρίχνουν προς τους διαδηλωτές. Oι εθνοφρουροί πήραν θέση μάχης. H σορός του Σολωμού απομακρύνθηκε από την περιοχή. Επίσης, αρκετά ακόμα άτομα τραυματίστηκαν από τις σφαίρες των Τούρκων στο χώρο του επεισοδίου.

Όπως και να έχει πάντως, οι φωτογραφίες μέσα από την λειτουργία τους καταφέρνουν να μας μεταδώσουν συναισθήματα, αντιδράσεις, περιστατικά και μέσω της δυναμικής τους, καταφέρνουν να μας συγκλονίσουν, καθώς αντικατοπτρίζουν την ζωή μας, έτσι όπως ακριβώς την δημιουργήσαμε…