Έγκλημα (;) στο Περιστέρι...

Τις τελευταίες μέρες, και μετά τις αντιδράσεις που ήγειραν κάποιες εντύπως και διαδικτυακώς εκπεφρασμένες απόψεις των συνήθως υπόπτων μαϊντανών-δημοσιολόγων, φροντίζω να διαβάζω συστηματικά τα κείμενα που -ακόμα- δημοσιεύονται σε εφημερίδες, περιοδικά και blogs και αφορούν τον θάνατο του μικρού που έπεσε υπό αδιευκρίνιστες έως τώρα συνθήκες από το τρόλλεϋ στο Περιστέρι, κατά την διάρκεια ελέγχου εισιτηρίων… Με λύπη μου διαπιστώνω πως στην πλειοψηφία τους, οι απόψεις που εκφράζονται έχουν ως μοναδικό στόχο την «αξιοποίηση» του θλιβερού περιστατικού προς επίτευξη εντυπώσεων, προς άσκηση ιδεολογικής επιρροής και φυσικά προς μίζερη άντληση μικροπολιτικού οφέλους… Θα ‘λεγε κανείς πως αυτό που κάθε φορά αναμένουν οι ταλιμπάν όλων των εκφάνσεων του ιδεολογικού χάρτη-α, ναι ταλιμπάν υπάρχουν πάντα και παντού-, είναι ένα τέτοιο ατύχημα που θα σηματοδοτήσει την αφορμή για το ξέσπασμα ενός πολέμου φθηνής προπαγάνδας… Κι έτσι, οι μεν ξεκινούν έναν ανέντιμο και κυρίως αβάσιμο αγώνα στοχοποίησης επαγγελματικών ομάδων, ισχυροποίησης προκαταλήψεων καλά ριζομένων στο συλλογικό ασυνείδητο, καλλιέργειας του μίσους και της διαρκούς αντιπαράθεσης, δεξιοτεχνικής συντήρησης ενός λανθάνοντος διχασμού βασισμένου στα απομεινάρια του εμφυλίου. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν πάντοτε οι απαθείς, οι δήθεν ψύχραιμοι και ορθολογιστές, οι αναίσθητοι υπερασπιστές της νεοφιλελεύθερης ορθότητας, που από άποψη δεν καταδέχονται ούτε να επηρεαστούν ούτε , βλέποντας (;) το αδιέξοδο, να αναθεωρήσουν -μερικώς ή ολοκληρωτικώς- ούτε φυσικά και να σπαταλήσουν φαιά ουσία για την αναζήτηση των αιτίων ολοένα και συχνότερων –και άρα ίσως και μη τυχαίων-γεγονότων που αν μη τι άλλο προκαλούν αίσθηση… Μα το χειρότερο είναι πως τα παραπάνω λαμβάνουν χώρα πάντοτε με αφορμή το πτώμα ενός ανθρώπου. Και το ακόμη χειρότερο, είναι πως οι συγγενείς και οι φίλοι αυτού του ανθρώπου καθίστανται αναγκασμένοι να υφίστανται την βοή μιας υποτιθέμενης διαμάχης που μέσα στον πόνο τους τούς είναι ξένη… Και τους είναι ξένη γιατί απλούστατα γνωρίζουν ότι δεν τους αφορά. Γιατί αυτοί οι γονείς αντιλαμβάνονται πολύ καλύτερα από τον γράφοντα την υποκρισία, τον αποπροσανατολισμό, την χειραγώγηση που περικλείονται σε μια αντιπαράθεση που στην ουσία εξυπηρετεί ματαιοδοξίες πολλών ειδών, για όλα τα γούστα, κάποιων ζωντανών –ακόμα- δημοσιογράφων, πολιτικών, ίσως και καθηγητών πανεπιστημίου, τραγουδιστών, ηθοποιών… Σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις όλα τα δημόσια πρόσωπα βρίσκουν την ευκαιρία να δηλώσουν αυτάρεσκα παρόν, να κάνουν μια guest εμφάνιση για να υπενθυμίσουν την παρουσία τους, να ικανοποιήσουν την ναρκισιστική τους ανάγκη για δημοσιότητα, να απεμπολήσουν εν τέλει τις φοβίες τους ότι μπορεί κάποτε και να ξεχαστούν από τον κόσμο… Το ίδιο ακριβώς δεν είχε συμβεί άλλωστε –σε άλλη έκταση φυσικά- και μετά από εκείνη την αποφράδα νύχτα του Δεκεμβρίου του ‘08, τότε που ο μικρός Αλέξανδρος έπεφτε νεκρός, χτυπημένος από τις σφαίρες που αναίτια και αδικαιολόγητα του είχε στείλει συστημένες ο διαταραγμένος Κορκονέας; Τότε λοιπόν κάποιοι είχαν σπεύσει άσοφα και ανεύθυνα να στραφούν και να στρέψουν ενάντια σύσσωμης της αστυνομίας την ώρα που το κόμμα της σημερινής αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε την φαεινή –όσο και ανατριχιαστική- ιδέα να κοσμήσει το εξώφυλλο του ημερολογίου της νέας χρονιάς με την φωτογραφία του 15χρονου θύματος. Παράλληλα, κάποιοι άλλοι, το ίδιο άσοφα, ανεύθυνα και υβριστικά, προς υπεράσπιση της καθεστηκυίας τάξης, προτίμησαν να διαβάλουν τον Γρηγορόπουλο αποδίδοντάς του ψευδή χαρακτηριστικά που δεν ήταν δυνατόν να ευσταθούν.

Κατά τον ίδιο τρόπο, σήμερα, μεγάλη μερίδα αριστεριστών και αναρχικών bloggers βάλλουν ενάντια σύσσωμου του επαγγελματικού κλάδου των εργαζομένων στις δημόσιες συγκοινωνίες τους οποίους αποκαλούν «δολοφόνους- εκτελεστικά όργανα του φονικού αστικού κράτους(!!!!)» γινόμενοι κατήγοροι και δικαστές συγχρόνως. Ταυτόχρονα, με αφορμή το ατύχημα, βρήκαν και πάλι την ευκαιρία να ταχθούν ενάντια στους ελέγχους εισιτηρίων, διεκδικώντας «δημόσια και δωρεάν μεταφορά για όλες και όλους». Οι ιδεολογικοί τους αντίπαλοι απαντούν σφυρίζοντας κλέφτικα, αρνούμενοι εκτενείς και σφαιρικούς σχολιασμούς, αποδίδοντας όμως τις ευθύνες για το περιστατικό είτε στον μικρό θρασύ «τζαμπατζή» είτε στην κακή του μοίρα…

Πίσω όμως από τον παραλογισμό του αέναου πολέμου ανακοινώσεων και εντυπώσεων, την ώρα που στην δημόσια συζήτηση οι ευθύνες μετακυλούνται ανεξέλεγκτα από τον ελεγκτή στον οδηγό και από τον οδηγό στο θύμα, την ώρα που οι αυτόπτες μάρτυρες φοβούνται να ψελλίσουν την αλήθεια στις αρχές και καθώς η αστυνομία και η δικαιοσύνη προσπαθούν –ντριμπλάροντας τις μπανανόφλουδες και υπερβαίνοντας τα επικοινωνιακά εμπόδια της μιντιοκρατίας- να κάνουν την δουλειά τους και να εξιχνιάσουν τις ακριβείς συνθήκες θανάτου, είναι νομίζω σκόπιμο να αναφέρουμε κάποια δεδομένα που στο σύνολό τους δύνανται να μας βοηθήσουν να δούμε τα πράγματα πιο σφαιρικά και να εμπλουτίσουν τα συμπεράσματά μας ως προς την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης περίπτωσης… Γιατί πρέπει όλοι μας να παραδεχτούμε, πως όταν ο θάνατος ενός νέου ανθρώπου –κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες κι αν προήλθε-, επέρχεται με αφορμή το αντίτιμο ενός εισιτηρίου αξίας 1,20 ευρώ που είτε δεν θέλει είτε δεν έχει να πληρώσει, βρισκόμαστε μπροστά σε κοινωνικοοικονομικά, νοοτροπιακά και αξιακά, ουσιαστικά και τυπικά , θέματα που οφείλουν να μας απασχολήσουν, αν θέλουμε κάποτε να τα επιλύσουμε…

Η Ελλάδα λοιπόν εδώ και τέσσερα περίπου χρόνια είναι βυθισμένη στην κρίση. Το κράτος, παρουσιάζοντας τεράστια ελλείμματα –πειραγμένα ή μη – στον προϋπολογισμό του, έχασε την εμπιστοσύνη των αγορών και προσέφυγε για δανεισμό στην τρόικα (Ε.Ε., Ε.Κ.Τ., Δ.Ν.Τ). Η τρόικα δέχτηκε να δανείσει το ελληνικό κράτος υπό όρους αρκετά επαχθείς, που δεν αφορούν το πράγματι χαμηλό επιτόκιο –όπως θα σπεύδατε πολλοί μνημονιακοί να με διορθώσετε-, αλλά το περίφημο σκληρό πρόγραμμα λιτότητας που λανθασμένα μας επέβαλαν. Αυτό, δεν συνίσταται μόνο στις περικοπές των κρατικών δαπανών για μισθούς, συντάξεις, σχολεία, νοσοκομεία, συγκοινωνίες, αλλά και σε κάποια αυξημένη συμμετοχή των πολιτών για την χρήση υπηρεσιών που άλλοτε παρέχονταν στους δικαιούχους είτε δωρεάν είτε με κατά πολύ χαμηλότερο αντίτιμο. Με αυτή τη συλλογιστική, το βάρος θα μετακυλλείτο από το κράτος στον πολίτη, και ως εκ τούτου τα δημοσιονομικά στοιχεία της Ελλάδας θα βελτιώνονταν και η χώρα θα μπορούσε σύντομα να προσφύγει ξανά στις αγορές για δανεισμό. Κάπως έτσι, και μεταξύ άλλων πιο απαράδεκτων αυξήσεων (θεσπίζεται τιμή εισόδου στα δημόσια νοσοκομεία), αυξήθηκε και η τιμή του εισιτηρίου για τα ΜΜΜ, του οποίου η αξία μέσα σε λίγα χρόνια εκτινάχθηκε από 0,50 το 2007 σε 1,20 και 1,40 λεπτά του Ευρώ το 2011. Φυσικά οι υπέρμαχοι αυτής της τεράστιας αύξησης έχουν επιχειρήματα τρανταχτά και λογικοφανή. Πράγματι, τα ΜΜΜ είναι χρεωμένα κάτι εκατομμύρια ευρώ, οι κρατικές επιχορηγήσεις έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ αληθεύει επίσης πως το να πληρώνει κάποιος 0,50 ευρώ για να μπει στο λεωφορείο είναι μια αρκετά φθηνή τιμή σε σχέση με ό, τι ισχύει στις πρωτεύουσες άλλων ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό που δεν υπολόγισαν βέβαια όσοι επέβαλλαν την αύξηση στις τιμές των εισιτηρίων στην Ελλάδα, είναι πως το πραγματικό εισόδημα των πολιτών είχε ήδη μειωθεί σημαντικά και πως η αγοραστική τους δύναμη έχει υποχωρήσει αρκετά για να δύνανται να εξυπηρετούν αυτή την τεράστια διαφορά του κομίστρου. Επίσης, αυτό που λησμόνησαν οι ειδικοί είναι πως οι ελεγκτές είναι πολύ λίγοι (αυξήθηκαν σε 136 το 2013 από 118 το 2012!), για να μπορέσουν να αποφέρουν κάποια έσοδα μέσω των προστίμων που θα επέβαλλαν, και πως αυτοί οι λίγοι δεν κάνουν καλά την δουλειά τους αφού μαστίζονται άλλοτε από διαφθορά (συχνά χρηματίζονται) και άλλοτε από επιεική στάση απέναντι στους λαθρεπιβάτες. Όλα τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της εισιτηριοδιαφυγής αλλά και την μείωση του συνολικού αριθμού των επιβατών στα ΜΜΜ. Έτσι, αν και το κόμιστρο αυξήθηκε αρκετά, τα έσοδα των ΜΜΜ, δεν παρουσίασαν σημαντικές αυξητικές μεταβολές. Ως προς τους ελεγκτές, το κράτος, αντιλαμβανόμενο ότι δεν είναι αποδοτικοί, θέσπισε ειδικό bonus για κάθε πρόστιμο που εκείνοι θα «κόβουν», ενώ έθεσε σε εφαρμογή και το πρόγραμμα των εθελοντών ελεγκτών (οδηγοί που μετά το τέλος της βάρδιας τους κάνουν και το επάγγελμα του ελεγκτή για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους). Έτσι, οι ελεγκτές έγιναν πιο πολλοί, πιο απαιτητικοί, πιο αυστηροί, ίσως και πιο κακότροποι, καθώς γνωρίζουν πολύ καλά πως το κάθε πρόστιμο που καταλογίζουν αντιστοιχεί σ’ ένα καλό συμπλήρωμα του μισθού τους.

Τα παραπάνω περιγράφουν με αρκετά παραστατικό τρόπο το πώς και το γιατί το κράτος αποφάσισε να αυξήσει τα έσοδά του (και) μέσω των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Όμως, γιατί ένας νέος άνθρωπος που κάνει χρήση του τρόλεϋ αρνείται να πληρώσει το εισιτήριό του; Στο ερώτημα αυτό οι απαντήσεις που μπορούν να δοθούν είναι πολλές και γι αυτό δεν πρέπει να παύσουν να κινούνται στο επίπεδο της απλής εικασίας… Πράγματι λοιπόν , είναι πιθανό ο άτυχος νέος, εξαιτίας της οικονομικής στενότητας που επικρατεί, να δυσκολευόταν να ανταποκριθεί ακόμα και σ’ αυτό το αμελητέο για πολλούς από εμάς 1,20. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως βάσει επίσημων στατιστικών στοιχείων ένας στους τρεις συμπολίτες μας βρίσκονται κάτω από τα όρια της φτώχειας. Τι συμβαίνει όμως αν το παιδί διέθετε τα χρήματα, αλλά προτίμησε να ρισκάρει, θέτοντας άλλες προτεραιότητες για την δαπάνη τους; Η εικασία αυτή δεν είναι καθόλου απλή, ούτε μας επιτρέπει να προβούμε σε αφοριστικά συμπεράσματα. Αυτό που πρέπει όμως να παραδεχτούμε είναι πως στην χώρα μας ουδείς διδάσκεται το νόημα, την αξία και την χρησιμότητα του όρου κοινωνική συνείδηση. Με λίγα λόγια, κανείς μας δεν διδάσκεται αρκούντως ούτε στο σχολείο ούτε και στις περισσότερες οικογένειες το γιατί πρέπει κανείς να συμβάλλει π.χ. στα έξοδα συντήρησης ενός λεωφορείου που μεταφέρει καθημερινά χιλιάδες συμπολίτες μας στις δουλειές τους. Αντίθετα, μαθαίνει από πολλές πλευρές ότι έχει δικαίωμα να μετακινείται δωρεάν. Δίνεται δηλαδή μια έμφαση στον ατομικό και όχι στον συλλογικό τρόπο σκέψης. Φυσικά, εκτός απ’ την κοινωνική ευθύνη που δεν επικοινωνείται αρκούντως από τους θεσμούς, υπάρχει και η ατομική ευθύνη που σιγά σιγά οφείλει να σχηματίζεται και να βαραίνει αποκλειστικά εμάς τους ίδιους. Αλλά ακόμα κι αν θελήσουμε να εξετάσουμε τα πράγματα από την αυστηρή τους πλευρά (όπως και έχουμε χρέος να πράξουμε), πρέπει να αναγνωρίσουμε πως για να καλλιεργηθεί η κοινωνική ευθύνη και συνείδηση, πρέπει το έδαφος να είναι πρόσφορο. Θέλω να πω, πως για να πείσουμε κάποιον πως οφείλει να συμβάλλει με τον οβολό του στο συλλογικό αγαθό που ονομάζεται δημόσια συγκοινωνία, χρειάζεται πρωτίστως να τον διαβεβαιώσουμε πως αυτό για το οποίο θα κληθεί να πληρώσει εισιτήριο τριπλάσιας αξίας απ’ ότι 5 χρόνια παλαιότερα, αξίζει την συγκεκριμένη αύξηση. Και κάπου εδώ είναι που φοβάμαι πως το κράτος αρχίζει και χάνει το παιχνίδι.

Γιατί είναι αλήθεια πως η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών αντί να βελτιώνεται, φθίνει συνεχώς, λόγω της μείωσης των κονδυλίων στον τομέα των μαζικών μεταφορών. Κι όταν ο στόλος των ΜΜΜ είναι πλέον αρκετά παλιός και τα δρομολόγια συγκριτικά πιο αραιά σε σχέση με κάποια χρόνια πριν, αντιλαμβανόμεθα πως τα ποσά «αύξηση εισιτηρίου» και «ποιότητα υπηρεσιών» είναι αντιστρόφως ανάλογα, κάτι που ασφαλώς είναι άδικο και προσβλητικό για τον κάθε πολίτη.

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, θέλω να καταστήσω ξεκάθαρο πως δεν έχω καμία διάθεση δικαιολόγησης όσων προβαίνουν συστηματικά στο σπορ της εισιτηριοδιαφυγής. Το ατύχημα μ’ ένα παιδί 19 ετών μας θλίβει και μας λυπεί όλους, ίσως και να μας θυμώνει, δεν μπορεί όμως να επιτρέπουμε σε κάποιους να το χρησιμοποιούν για να ζητούν κατάργηση των εισιτηρίων ή να απειλούν σύσσωμες επαγγελματικές ομάδες. Η εισιτηριοδιαφυγή πρέπει να παταχθεί, με όποιον τρόπο θεωρείται προσφορότερος για την μείωση των ελλειμμάτων και την αναβάθμιση των συγκοινωνιών. Όμως, καλό θα ήταν, παράλληλα με την πάταξή της, να ασχοληθούμε και με αίτια που την προκαλούν. Μόνο όταν αρχίσουμε να εξαλείφουμε την πηγή του προβλήματος, θα μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι το έχουμε –έστω και μερικώς- λύσει. Διαφορετικά, οι μπάρες στο μετρό και τα λεωφορεία θα χρησιμεύσουν μόνο για την αύξηση των εσόδων, ίσως και την σωτηρία δημόσιου χαρακτήρα των συγκοινωνιών. Θα μου πείτε: είναι λίγο; Θα σας απαντήσω όχι, αλλά η νίκη θα είναι μεγαλύτερη αν αυτός που μέχρι σήμερα δεν πλήρωνε, αρχίζει να πληρώνει, όχι μόνο επειδή υπάρχει αυστηρότερος έλεγχος, αλλά επίσης γιατί μπορεί και γιατί το πιστεύει.

Ως προς το ατύχημα στο Περιστέρι, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το ποια ήταν τα αίτια της συμπλοκής θύματος και ελεγκτή και κατ’ επέκταση της πτώσης του πρώτου από το τρόλεϋ. Ο πανικός που καταλαμβάνει έναν νέο άνθρωπο που παρανομεί στην θέα του ελεγκτή, μπορεί να πηγάζει από διάφορα αίτια που μπορούν να κυμαίνονται από απλή ανησυχία για την αδυναμία αποπληρωμής του προστίμου, μέχρι την ανωριμότητα λεκτικής αναμέτρησης με το πρόσωπο που βρίσκεται σε ισχύ(εν προκειμένω με τον ελεγκτή), μέχρι την ντροπή που μπορεί να αισθάνθηκε επειδή αποτέλεσε το επίκεντρο ανάμεσα στους συνεπιβάτες του, μέχρι την συμπτωματολογία μιας έντονα αντικοινωνικής προσωπικότητας. Κανείς ποτέ δεν θα μάθει τα αίτια της βεβιασμένης αντίδρασης του νέου που δεν κάθισε ψύχραιμα να δεχθεί το πρόστιμο και να φύγει. Αντίστοιχα, το γεγονός ότι ο ελεγκτής καταπάτησε όλους τους κανόνες που διέπουν το καταστατικό του κλάδου του, φερόμενος αγενώς και επιθετικώς (έσκισε μέχρι και την μπλούζα του θύματος, ενώ πιθανολογείται ότι το έσπρωξε), δύναται να έχει άλλα τόσα αίτια, μεταξύ των οποίων η πρεμούρα του να καταλογίσει το πρόστιμο για να πάρει το bonus ή ακόμα και το να είχε προηγούμενα με τον άτυχο νεαρό (ακούστηκε και αυτό ως σενάριο) ή και να είχε εξαιρετικά κακή ανατροφή από το σπίτι του. Η ουσία είναι πως στις μέρες μας δύο άνθρωποι που –ταξικά τουλάχιστον- δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν τσακώνονται με αφορμή λίγα λεπτά του Ευρώ. Είναι τουλάχιστον κρίμα. Τα υπόλοιπα θα διαλευκανθούν από την δικαιοσύνη.