Απόψεις | Εξαρτημένοι από την ανάγκη για "επιβίωση"...

Θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος και περιεκτικός. Αιτία για το παρόν topic, αποτέλεσαν δύο περιστατικά.

Το πρώτο είναι μία συζήτηση πριν αρκετούς μήνες, όταν ένας συνομιλητής μου, υποστήριζε σθεναρά πώς δεν έχουμε δικαίωμα να παρεμβαίνουμε στην απόφαση κάποιου, που θέλει να αυτοκτονήσει (είτε με άμεσο τρόπο, είτε αφήνοντας τον εαυτό του σε καταχρήσεις και ουσίες). Μάλιστα για τον ίδιο συνομιλητή, δεν τίθεται θέμα κοινωνικής υποστήριξης, αλλά προσωπικής βούλησης και εμπειριών, αφού κανένας δεν μπορεί να μπει στη θέση του, ούτε καν να προσεγγίσει υποθέτοντας. Θεωρία που προσπάθησα σθεναρά να αντικρούσω.

Το δεύτερο αποτέλεσε ένα άρθρο στους guardians, σύμφωνα με το οποίο η αρθρογράφος υποστήριζε, πως ζούμε σε μία κοινωνία εξαρτήσεων, όχι μόνο άμεσα βλαβερών για την σωματική μας υγεία, όσο κυρίως για τη ψυχική (με προέκταση την εξάρτηση από το διαδίκτυο και τα υλικά αγαθά). Το φαινόμενο αυτό αυξάνεται μάλιστα (συμπλήρωσε), όσο πιο σύνθετη γίνεται η κοινωνία και πιο έντονοι οι ρυθμοί ζωής, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση, στην πληθώρα επιλογών, οι οποίες όμως παραμένουν επιφανειακές.

Μήνες μετά και από τα 2 περιστατικά (που αρχικά φαίνονται άσχετα μεταξύ τους), αποφάσισα να τοποθετώ.

Δεδομένα, οι εξαρτήσεις σίγουρα περιορίζουν την  ελευθερία του ατόμου. Είναι όμως η (κοινώς εννοούμενη) ελευθερία αυτοσκοπός της ανθρωπινής ύπαρξης; Δεν μπορούμε να αρνηθούμε, ότι πολλές φορές, οι εξαρτήσεις περιορίζουν και τη δυστυχία ή ακόμα πιο εύστοχα, μπαλώνουν τις “εσωτερικές τρύπες”, που δημιουργεί η καθημερινότητα, η ρουτίνα ή οι “ιδιαίτερες συνθήκες” που επικρατούν στη ζωή του ατόμου. Σήμερα δηλαδή, τάσσομαι μερικώς, υπέρ της θέσης του συνομιλητή μου, αφού  από το συναίσθημα της ελευθερίας, για πολλούς ανθρώπους προέχει το συναίσθημα της καθημερινής “επιβίωσης”. Αν κάποιος νιώθει νεκρός (ή κενός) και αποζητά ένα νόημα για να αντιμετωπίσει τη ματαιότητα της καθημερινότητάς του, δεν μας πέφτει κανένας απολύτως λόγος πάνω σε αυτό. Δεν δικαιούμαστε να τον κρίνουμε, ούτε να τον βοηθήσουμε επιτακτικά. Μπορούμε να αναλογιστούμε σαν κοινωνία τί κάναμε λάθος, αλλά τί  είναι αυτό, που μας οδηγεί στο συμπέρασμα, πως η ανθρώπινη φύση, εξ ορισμού, δεν διακατέχεται από εξαρτήσεις; (και δεν αναφέρομαι σε ναρκωτικά, αλλά από το τσιγάρο, μέχρι το ίντερνετ).

Όσον αφορά τη διαχρονικότητα των εξαρτήσεων, θα ήταν εσφαλμένη η προσπάθεια να δεχτούμε, πως σήμερα ο άνθρωπος είναι λιγότερο ελεύθερος από ότι ήταν στο παρελθόν. Μπορεί την εξάρτηση στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά, να συμπληρώνουν σήμερα οι εξαρτήσεις προς την τηλεόραση, το διαδίκτυο ή ακόμα και την καριέρα, όμως δε δέχομαι, σε καμία των περιπτώσεων, πως οι άνθρωποι σήμερα, είναι λιγότερο ελεύθεροι από ότι στο παρελθόν.  Για να το πω ακριβώς όπως το σκέφτομαι, “ρομαντισμοί του κώλου”. Αρνούμαι να δεχτώ, πως στην εποχή του πολέμου, της εργασιακής (κυριολεκτικά) σκλαβιάς, όπου οι άνθρωποι έδιναν καθημερινό αγώνα για την εξασφάλιση της τροφής και της στέγης (πρώτο σκαλοπάτι στην πυραμίδα του Maslow), όπου τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα ήταν ελάχιστα, όπου η κοινωνική ανισότητα ήταν ο κανόνας, οι άνθρωποι αισθάνονταν πιο ελεύθεροι.

Αντίθετα σήμερα,  το άτομο έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Την επιλογή. Δέχομαι πως οι άνθρωποι κατευθύνονται από τον καπιταλισμό, αλλά επιτρέπουν τον καπιταλισμό να τους κατευθύνει. Η ανάδειξη των υλικών αξιών σε μοναδική αξία, αφορά μόνο τα άτομα που επιτρέπουν στον εαυτό τους να συμβεί αυτό.

Επίλογος. Υποθέτοντας μία ιδεατή κοινωνία, όπου όλα πραγματοποιούνται για το καλό του ατόμου – μέλους, όπου υπάρχει κοινωνική μέριμνα για όλα τα θέματα που τον απασχολούν, οι εξαρτήσεις θα συνεχίσουν αναπόφευκτα να υπάρχουν. Γιατί θα υπάρχουν πάντα άτομα, που μόνο μέσω των εξαρτήσεών τους θα αισθάνονται ελεύθεροι. Ακόμα και αν ξέρουν πως αυτοκαταστρέφονται. Γιατί σε μερικές περιπτώσεις, ακόμα και η καταστροφή είναι η απελευθέρωση από την αβάσταχτη ευθύνη της καθημερινής ύπαρξής τους…