Δεκαπενταύγουστος 2023: Πώς βγήκε η φράση «Καλή Παναγιά» & γιατί επικράτησε

Μία από τις πιο viral (θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε) φράσεις του Δεκαπενταύγστου είναι το «Καλή Παναγιά». Μια φράση που λέγεται ως ευχή για την ημέρα αυτή και έχει προκαλέσει πλήθος συζητήσεων.

Είναι σωστή, συνάδει με τον Χριστιανισμό ή απλώς είναι μία cult αγαπημένη φράση;

Ο Δεκαπενταύγουστος, η γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, που είναι γνωστή και ως «το Πάσχα του καλοκαιριού», αποτελεί την κορύφωση του καλοκαιριού με τους εορτασμούς να είναι λαμπροί σε όλη την Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει να ακούγεται η φράση «Καλή Παναγιά», με πολύ κόσμο να σχολιάζει αν είναι σωστή ή όχι, άλλοι να τη χρησιμοποιούν περιπαιχτικά και άλλοι να τη λένε επειδή, απλά, τους… βγαίνει!

Γενικά είναι γνωστό πως φράσεις που επικρατούν στην αργκό ή στη ντοπιολαλιά δεν είναι απαραίτητο και σωστές γραμματικά. Μπορεί να περιέχουν λάθη και πλεονασμούς. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η φράση «καλή επιτυχία».

Ωστόσο, η απάντηση για το από πού προήλθε η φράση «Καλή Παναγιά» και αν είναι σωστή έρχεται από την Ομότιμη Καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Πηνελόπη Καμπάκη. Η καθηγήτρια εξηγεί μέσα από ανάρτησή της στο Facebook τι ισχύει με τη φράση. Στην ανάρτησή της υποστηρίζει τα εξής:

«Καταρχήν δεν υπάρχει πλεονασμός στις ευχές που έχουν το καλό/καλή/καλά στην αρχή τους και που, εκ πρώτης όψεως, μοιάζουν ταυτολογικές ή υπερβολικές. Αλλά και πλεονασμό να το θεωρήσουμε, πού το κακό; Ο πλεονασμός είναι πολύ συνήθης στην γλώσσα αρχαιόθεν.

Αίφνης πλεονασμός υπάρχει και στην λέξη λυκόφως αφού η λέξη δεν προέρχεται από τον λύκο, όπως μάς δίνεται η εντύπωση, αλλά από κάποια λέξη λύκη που σήμαινε “πρωινό φως”, ομόρριζη με το το λατινικό lux = φως!

Για να επανέλθω στο θέμα, στην ευχή μας έχουμε δύο συνθετικά που σημαίνουν… φως! Είτε, λοπόν, λέμε «καλή επιτυχία», είτε «καλή λευτεριά», δεν εννοούμε πως θα μπορούσε κάποια επιτυχία να ήταν κακή, δηλαδή… αποτυχημένη, ή ότι μια γέννα θα μπορούσε, πόσο δε μάλλον ότι θα θέλαμε, να μην ήταν ανακουφιστική. Το «καλός», στις περιπτώσεις αυτές, σημαίνει «με το καλό να έρθει», «με το καλό να φτάσει» [η επιτυχία, η ημέρα της γέννας κ.ο.κ.]», «μακάρι να πάνε όλα κατ’ ευχήν», «γεροί να ’μαστε», «άμποτε».

Θα το καταλάβει ακόμη πιο εύκολα κάποιος με το εξής παράδειγμα: «Καλή πατρίδα, σύντροφε», ήτοι: «Με το καλό να επιστρέψεις [ή να επιστρέψουμε] στην πατρίδα μας [στην Ελλάδα], σύντροφε». Τα ίδια και με το (ακόμη πολύ παλιό: ο Παπαδιαμάντης το αντιγράφει κοντά ενάμιση αιώνα πίσω) «Καλό Παράδεισο», κουβέντα όμως που είναι στ’ αλήθεια παμπάλαια: ο θάνατος νοείται σαν η αρχή ενός ταξιδιού προς τον άλλο κόσμο, και οι ζωντανοί εύχονταν πάντα να ήταν εύδρομο το ταξίδι αυτό, και ο προορισμός του ο καλύτερος δυνατός: ο Παράδεισος.

Κατ’ αυτά, και το «Καλή Παναγιά» δεν έχει να κάνει με το καλός-κακός, ή με την καλή ή την… κακιά Παναγία. Δεν σημαίνει καν την ίδια την Παρθένο Μαρία — αλλά τη γιορτή της, την εορτή της Κοιμήσεως: «της Παναγιάς». Σημαίνει απλούστατα, «Με το καλό να φτάσει η μέρα του Δεκαπενταύγουστου, η γιορτή της Παναγίας, το πανηγύρι, το κατακαλόκαιρο».
Είναι μια απλή, κατανοητότατη, επίσης πολύ παλιά ευχή, που, πιθανόν, δεν την έλεγαν στο δικό μας τόπο αλλά σε κάμποσους άλλους κυρίως νησιωτικούς τόπους!

Μη διστάζετε λοιπόν να την πείτε, αν σας βγαίνει!»

Πηγή cover photo: Intime

Δες επίσης:

• Δεκαπενταύγουστος 2023: Τι γιορτάζουμε την ημέρα αυτή – Σε ποιους λέμε «χρόνια πολλά»
• Δεκαπενταύγουστος 2023: Πόσες «Μαρίες» υπάρχουν στην Ελλάδα; – Τι σημαίνει το όνομα