17 Νοέμβρη: Τραγούδια και ποιήματα που γράφτηκαν για την εξέγερση του Πολυτεχνείου

Στις 17 Νοεμβρίου του 1973 πραγματοποιήθηκε η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Με την εξέγερση των φοιτητών και των φοιτητριών του Πολυτεχνείου εκφράστηκε η μαζική και δυναμική εκδήλωση λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της στρατιωτικής δικτατορίας ή αλλιώς της Χούντας των Συνταγματαρχών, που έλαβε χώρα στην ελληνική επικράτεια από τον Απρίλιο του 1967 μέχρι τον Ιούλιο του 1974.

Η λεγόμενη εξέγερση του Πολυτεχνείου ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου με την κατάληψη του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών από φοιτητές και σπουδαστές. Ωστόσο, εξελίχθηκε σε κάτι σημαντικότερο και σαφώς μεγαλύτερο, και γι’ αυτό τον λόγο τιμάται κάθε χρόνο σε πανελλήνιο επίπεδο, αφού η εξέγερση του Πολυτεχνείου κατέληξε να εξελιχθεί σε αντιχουντική εξέγερση!

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Neolaia.gr (@neolaia.gr)

Στις 3 το πρωί της 17ης Νοεμβρίου και εν μέσω διαπραγματεύσεων για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από το χώρο του Πολυτεχνείου αποφασίστηκε από τη μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού. Έτσι ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη. Κατά την είσοδο του άρματος, υποστηρίζεται ότι συνεθλίβησαν 3 φοιτητές που βρίσκονταν πίσω από την πύλη. Επίσης, από τα συντρίμμια τραυματίστηκε σοβαρά, με συντριπτικά κατάγματα στα πόδια, η φοιτήτρια Πέπη Ρηγοπούλου.

Παράλληλα, ο σταθμός του Πολυτεχνείου έκανε διαρκείς εκκλήσεις στους στρατιώτες προκειμένου να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και στη συνέχεια ο εκφωνητής απήγγειλε τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο. Η μετάδοση συνεχίστηκε ακόμα και μετά την είσοδο του άρματος στον χώρο της σχολής. Παράλληλα, οι φοιτητές που είχαν παραμείνει στο Πολυτεχνείο, μαζεύτηκαν στο κεντρικό προαύλιο, ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο. Η πτώση της πύλης ακολουθήθηκε από την είσοδο μιας μονάδας ενόπλων στρατιωτών των ΛΟΚ που οδήγησαν τους φοιτητές, χωρίς βία, έξω από το Πολυτεχνείο, μέσω της πύλης της οδού Στουρνάρη.

Οι αστυνομικές δυνάμεις που περίμεναν στα δυο πεζοδρόμια της Στουρνάρη επιτέθηκαν στους φοιτητές, την έξοδο των οποίων αποφασίζουν (σύμφωνα και με το πόρισμα του εισαγγελέα Τσεβά) να περιφρουρήσουν κάποιοι από τους στρατιώτες, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις επενέβησαν και εναντίον των αστυνομικών που βιαιοπραγούσαν στους φοιτητές. Πολλοί φοιτητές βρήκαν καταφύγιο σε γειτονικές πολυκατοικίες. Ελεύθεροι σκοπευτές της αστυνομίας άνοιξαν πυρ από γειτονικές ταράτσες, ενώ άνδρες της ΚΥΠ καταδίωξαν τους εξεγερθέντες. Οι εκφωνητές του σταθμού του Πολυτεχνείου παρέμειναν στη θέση τους και συνέχισαν να εκπέμπουν για 40 λεπτά μετά την έξοδο, οπότε και συνελήφθησαν.

Ο επίσημος εορτασμός της επετείου της εξέγερσης κάθε 17η Νοεμβρίου καθιερώθηκε το 1981, από την τότε νεοεκλεγείσα κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Έτσι, σήμερα Πέμπτη 17 Νοέμβρη και κάθε χρόνο στις 17 Νοέμβρη πραγματοποιούνται πορείες στη μνήμη όσων έδωσαν τη ζωή τους και υπήρξαν μέρος της εξέγερσης κατά του φασισμού και της χούντας στην Ελλάδα, ενώ στα σχολεία πραγματοποιούνται εορτασμοί προς τιμήν της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, η οποία διήρκεσε από την 21η Απριλίου 1967 ως την 10η Φεβρουαρίου 1974, πολλοί άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών αντιστάθηκαν στο απολυταρχικό καθεστώς, με αποτέλεσμα να διωχθούν. Έτσι η εξέγερση του Πολυτεχνείου υπήρξε ένα καθοριστικό γεγονός για την ελληνική ιστορία, που ενέπνευσε τη δημιουργία σπουδαίων ποιημάτων και τραγουδιών.

Χαρακτηριστική κίνηση ήταν η έκδοση μίας ανθολογίας με τίτλο «Δεκαοχτώ Κείμενα» την οποία υπέγραφαν 18 έγκριτοι άνθρωποι του πνεύματος και τάσσονταν κατά της δικτατορίας. Ειδικότερα, επρόκειτο για έναν συλλογικό τόμο δεκαοκτώ λογοτεχνών που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 1970, από τις εκδόσεις Κέδρος, με έντονο αντιδικτατορικό περιεχόμενο. Μάλιστα, το πρώτο κείμενο ανήκει στον Έλληνα νομπελίστα, Γιώργο Σεφέρη, ενώ μεταξύ άλλων συγκαταλέγεται και κείμενο του Μανόλη Αναγνωστάκη, ο οποίος ανέλαβε και την επιμέλεια του βιβλίου.

Παρακάτω ακολοθούν μερικά ποιήματα και τραγούδια, τα οποία αναφέρονται στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου, ενώ παράλληλα έχουν έντονο αντιδικτατορικό πνεύμα.

Ποιήματα για τη 49η επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου

Φοβάμαι – Μανώλης Αναγνωστάκης

Φοβάμαι
τους ανθρώπους που εφτά χρόνια
έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι

και μια ωραία πρωία –μεσούντος κάποιου Ιουλίου–
βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας
«Δώστε τη χούντα στο λαό».

Φοβάμαι τους ανθρώπους
που με καταλερωμένη τη φωλιά
πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου.

Φοβάμαι τους ανθρώπους
που σου ‘κλειναν την πόρτα
μην τυχόν και τους δώσεις κουπόνια
και τώρα τους βλέπεις στο Πολυτεχνείο
να καταθέτουν γαρίφαλα και να δακρύζουν.

Φοβάμαι τους ανθρώπους
που γέμιζαν τις ταβέρνες
και τα ‘σπαζαν στα μπουζούκια
κάθε βράδυ
και τώρα τα ξανασπάζουν
όταν τους πιάνει το μεράκι της Φαραντούρη
και έχουν και «απόψεις».

Φοβάμαι τους ανθρώπους
που άλλαζαν πεζοδρόμιο όταν σε συναντούσαν
και τώρα σε λοιδορούν
γιατί, λέει, δεν βαδίζεις στον ίσιο δρόμο.

Φοβάμαι, φοβάμαι πολλούς ανθρώπους.

Φέτος φοβήθηκα ακόμα περισσότερο.”

 

Το αγόρι και η πόρτα, Γιάννης Ρίτσος

Εκεί που έπεσε
είναι μια κόκκινη λίμνη,
ένα κόκκινο δέντρο,
ένα κόκκινο πουλί.

Σηκώθηκε όρθια
η πεσμένη καγκελόπορτα-
χιλιάδες άλογα.
Λαός καβαλίκεψε.
Κομνηνέ! – φωνάξαμε.
Γύρισε και μας κοίταξε
δε φορούσε επίδεσμο
ούτε στεφάνι.
Άσπρα άλογα, κόκκινα άλογα
και μαύρα, πιο μαύρα-
καλπασμός, – η ιστορία
Να προφτάσουμε.

Θα σημάνουν οι καμπάνες, Γιάννης Ρίτσος

Το συγκεκριμένο ποίημα απήγγειλε ο Γιάννης Ρίτσος στην πρώτη επέτειο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου μπροστά σε μία λαοθάλασσα που βρισκόταν ενώπιόν του και γεμάτη ρίγη συγκίνησης τον άκουγε να απαγγέλει. Το ποίημα μελοποιήθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη και το Γιάννη Μπιθικώτση.

Με τόσα φύλλα σού γνέφει ο ήλιος καλημέρα,
με τόσα φλάμπουρα λάμπει, λάμπει ο ουρανός
και τούτοι μες στα σίδερα και κείνοι μες στο χώμα.

Σώπα, όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας.

Κάτω απ’ το χώμα,
μες στα σταυρωμένα χέρια τους
κρατάνε της καμπάνας το σκοινί-
προσμένουνε την ώρα,
προσμένουν να σημάνουν την ανάσταση.

Τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας
δεν μπορεί κανείς να μας το πάρει.

Σώπα, όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας

1050 Χιλιόκυκλοι, της Κωστούλας Μητροπούλου

“Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!”
Αυτή η φωνή που τρέμει στον αέρα,
δεν σούστειλε ένα μήνυμα μητέρα,
αυτή η φωνή δεν ήτανε του γιού σου,
ήταν φωνές χιλιάδες του λαού σου.
“Εδώ Πολυτεχνείο ,εδώ Πολυτεχνείο!”

Μιλάει ένα κορίτσι κι ένα αγόρι,
εκπέμπουνε τραγούδι μοιρολόι,
χίλιες πενήντα αντένες η λαχτάρα,
σε στόματα μανάδων η κατάρα.
Και τα κορίτσια και τ’ αγόρια που μιλούσαν,
τρεις μέρες και τρεις νύχτες δεν μετρούσαν,
δοκίμαζαν τις λέξεις με αγωνία,
κι αλλάζανε ρυθμό στην ιστορία.

“Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!”
Γραμμένα μένουν τα ονόματα στο αρχείο,
δεν αναφέρονται οι νεκροί που είναι στο ψυγείο,
λένε πως είναι τέσσερις κι είναι εκατό οι μανάδες,
πρώτα σκοτώθηκε η φωνή και σώπασαν χιλιάδες.

Εδώ Πολυτεχνείο – Γιώργος Σαραντής

“Τρείς νύχτες καίγανε οι φωτιές
την τελευταία ακούστηκαν καμπάνες
Κάπου αλλού θα παίζεται η ζωή μας σκέφτηκα
και τότε τον είδα
λαμπαδιασμένο απ’ τις ζητωκρυαγές
να τρέχει προς το θάνατο
Αλέξανδρε του φώναξα
Αλέξανδρε
κι ύστερα πιο σπαραχτικά Αλέξανδρεεε,
πάλι και πάλι

Καθώς έσκυψα να τον σηκώσω από την άσφαλτο
δε βρήκα παρά στάχτη

Σ’ όλους τους δρόμους
οι στρατιώτες πυροβολούσαν το φόβο τους.”

Τραγούδια για τη 49η επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου

Είμαστε δυο
Στίχοι: Μίκης Θεοδωράκης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Μίκης Θεοδωράκης

Ένα το χελιδόνι
Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Το γελαστό παιδί
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Στίχοι: Brendan Behan

Ο δρόμος
Μουσική: Μάνος Λοΐζος
Στίχοι: Μητροπούλου Κωστούλα

Ο Στρατιώτης
Μουσική: Μάνος Λοΐζος
Στίχοι: Μητροπούλου Κωστούλα

Το μεγάλο μας τσίρκο
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Τραγούδι: Νίκος Ξυλούρης
Στίχοι: Ι. Καμπανέλλης

Πηγή κεντρικής εικόνας: Wikimedia Commons

Διαβάστε ακόμη:

• 17 Νοέμβρη: Το νεαρότερο θύμα του Πολυτεχνείου ήταν ένα παιδί 5 ετών (BINTEO)