Τηλεθέαση και δημοκρατία… το δέντρο και το δάσος

Ξέσπασε εκ νέου μεγάλη και διακαναλική συζήτηση για το γνωστό θέμα των τηλεμετρήσεων, την αξιοπιστία τους και την επίδρασή τους στον πολιτικό-τηλεοπτικό διάλογο. Τελευταία εκδοχή του ζητήματος είναι πως δεν αποτελεί μόνο θέμα της αγοράς αλλά και της δημοκρατίας…

Υπερβολές, έχω να σχολιάσω…

Καταρχήν, βασική μου αρχή είναι πως η τηλεθέαση δεν ταυτίζεται επ’ ουδενί με την “ψήφο” του τηελεθεατή, με τη θετική αποδοχή δηλαδή αυτού που παρακολουθεί, γεγονός που συστηματικά αγνοούμε. Η τηλεθέαση καταγράφει ενδιαφέρον, είτε θετικό, είτε αρνητικό. Και το ενδιαφέρον είναι πολύ εύκολο να το προκαλέσεις είτε προβάλλοντας τα πιο απλά, όπως η ανθρώπινη βλακεία, οι ανθρώπινες σχέσεις, ένας καβγάς, είτε επιστρατεύοντας τα πιο σύνθετα θεάματα, όπως το ακραίο, το εκκεντρικό, το περίεργο. Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ πόσοι βλέπουν ένα τηλεοπτικό προϊόν γιατί το επιδοκιμάζουν και πόσοι γιατί το κατακρίνουν ;

Οι μετρήσεις είναι θέμα καθαρά της αγοράς και σε καμία περίτπωση της δημοκρατίας. Η διεξαγωγή του πολιτικού διαλόγου από τηλεοράσεως, προκαλεί εκ της φύσεως του μέσου την ανάγκη του εντυπωσιασμού, τον πειρασμό να εντυπωσιάσεις καλύτερα, λόγω της κυριαρχίας της εικόνας, όχι των μετρήσεων.
Η εικόνα μετέβαλλε αποφασιστικά τον πολιτικό διάλογο και μπορεί να ασελγεί στο σώμα της δημοκρατίας, όπως ορισμένοι ισχυρίζονται. Τα μηχανάκια από την άλλη δεν καταγράφουν παρά το αυτονόητο, ότι ο καβγάς, η φασαρία, ο τσαμπουκάς, η ακρότητα προκαλούν ενδιαφέρον, προσοχή ενδιαφέρον όχι επιδοκιμασία.

Πρώτα, λοιπόν, οι πολιτικοί οφείλουν να κάνουν μια γενναία αυτοκριτική για τον τρόπο που διαχειρίζονται την εικόνη-τηλεόραση και να καταλήξουν από κοινού σε έναν κώδικα συμπεριφοράς τους στον δημόσιο τηλεοπτικό διάλογο, που θα διαφυλλάτει και το δικό τους κύρος και το κύρος της δημοκρατίας και της τηλεόρασης.

Έπειτα, οι δημοσιογράφοι έχουν χρέος απέναντι στη δουλειά τους να τη διαφυλλάξουν και να θέσουν όρους και στην έρευνα τους και στην διεύθυνση του διαλόγου και στην επιλογή των καλεσμένων και σε όλα. Και για το ρόλο του δημοσιογράφου, παραθέτω τα λόγια του Έντουαρντ Μόροου, πριν αρκετά χρόνια, όπως παρουσίαζονται την εξαιρετική ταινία “Καληνύχτα και Καλή τύχη”, (από χθεσινό δημοσίευμα της Ελευθεροτυπίας)

«Η ιστορία μας είναι αυτό που κάνουμε. Αν υπάρξουν ιστορικοί σε 50 ή 100 χρόνια κι αν υπάρχουν αρχεία από εκπομπές των τριών δικτύων, θα βρουν καταγραμμένα μαυρόασπρα ή έγχρωμα στοιχεία παρακμής, φυγής και απομόνωσης από τις πραγματικότητες του κόσμου που ζούμε. Είμαστε τώρα εύποροι, παχείς, άνετοι και μακάριοι. Εχουμε έμφυτη αλλεργία σε δυσάρεστα ή ενοχλητικά νέα. Τα μαζικά μέσα μας αυτό αντανακλούν. Κι αν δεν αναγνωρίσουμε ότι η τηλεόραση χρησιμοποιείται κυρίως για να μας εξαπατά και να μας αποπροσανατολίζει, τότε η τηλεόραση, οι παραγωγοί, οι θεατές και οι εργάτες της ίσως δουν, πολύ αργά, μια ολότελα διαφορετική εικόνα…».

Αν θέλουμε κάτι να μας απασχολεί ουσιαστικά για την εποχή μας αυτό μπορεί να είναι η κυριαρχία του marketing, της εικόνας, της διαφήμισης, της αγοράς που διαμορφώνει πρότυπα, που διαπαιδαγωγεί και όχι τα εργαλεία που χρησιμοποιεί για να διερευνά το περιβάλλον στο οποίο απευθύνεται. Αν θες να σταματήσεις τον πόλεμο, δεν καταστρέφεις τα όπλα (γιατί εν τέλει δε μπορείς), βοηθάς για την ειρήνη.

Είναι άδικο να χάνουμε με τόση ευκολία το δέντρο πίσω από το δάσος σε ένα τόσο σημαντικό θέμα.