Δικαίωμα στην (επιστημονική) γνώση

Η πανδημία έφερε ένα κύμα επιστημόνων, ακαδημαϊκών και μη, που προσπάθησαν σε 10 (το πολύ) λεπτά να εξηγήσουν πράγματα που τους πήρε δεκαετίες να μάθουν. Δεκαετίες και πολύ διάβασμα, πρακτική εξάσκηση, λάθη και διορθώσεις. Τα αποτελέσματα ήταν και είναι καταστροφικά.

Γιατί; Γιατί πολύ απλά το κοινό από κάτω, που τους ακούει, χωρίς την αντίστοιχη γνώση και το αντίστοιχο υπόβαθρο, προσπαθεί να κατανοήσει κάτι για το οποίο δεν καταλαβαίνει Χριστό. Είναι πρακτικά μια ξένη γλώσσα στα αυτιά του και όμως αρπάζεται από λέξεις που μπορεί να ξέρει και, με το να τις κουμπώνει σε βιώματα και πιστεύω του, φτιάχνει μια άλλη διαφορετική πραγματικότητα, την οποία και παραμορφώνει όπως αυτό (το κοινό) επιθυμεί.

Το παραπάνω έρχεται να συνδυαστεί με την «ανακάλυψη» ότι πολλές μελέτες, ερευνητικά άρθρα κοκ. βρίσκονται σε ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αυτό οδηγεί σε μία ξέφρενη πορεία που όλοι ξεκινούν να διαβάζουν ιατρικά/χημικά/βιολογικά κοκ. papers χωρίς να κατανοούν τι ακριβώς διαβάζουν. Απλά σκανάρουν για λέξεις που γνωρίζουν τις οποίες «επεξηγούν» εκτός πλαισίου στο οποίο αυτές ανήκουν. Έτσι πάμε σε ένα ανεξέλεγκτο σπιράλ που δεν μπορεί να μαζευτεί. Και φυσικά, δεν σταματά μόνο σε ιατρικά θέματα. Γινόμαστε ειδικοί σε κάθε επιστήμη, σε οτιδήποτε, με ένα απλό google search.

Είναι μεγάλη η συζήτηση για την ανοιχτή πρόσβαση στην επιστημονική γνώση. Είναι ακόμα μεγαλύτερη η συζήτηση για το άνοιγμα μικρών ή μεγαλύτερων δεδομένων και κατά πόσο είναι δικαίωμά μας να έχουμε πρόσβαση σε πράγματα που μας αφορούν, με τη στενή ή με την πολύ ευρύτερη έννοια.

Μια ακόμα συζήτηση όμως που πρέπει να μπει στην ατζέντα μας είναι η διαφοροποίηση των δεδομένων, των στοιχείων, από τις πληροφορίες. Αυτή είναι μία διαφορά που δεν λαμβάνουμε υπόψιν όταν ΖΗΤΑΜΕ, στο όνομα της δημοκρατίας και της συμμετοχής, να μας δίνουν τα στοιχεία που μας αφορούν, πχ. τα στοιχεία της πανδημίας ή των εμβολίων. Αν μας έδιναν τα απλά στοιχεία, αριθμάκια σε ατελείωτα εξέλ δεν θα καταλαβαίναμε τίποτα γιατί δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να καταλάβουμε. Θα μας δώσουν πληροφορίες. Δηλαδή θα έχει μπει ο προσωπικός και υποκειμενικός παράγοντας στο ξεδιάλεγμα των στοιχείων, με υποκειμενική χροιά βάσει της οπτικής του καθενός. Αν παρακάμψει πχ. κάποιος ένα αριθμάκι, δεν θα σου έχει πει ψέματα, αλλά θα έχει κάνει επιλογή του τι θα σου πει και μπορεί κάλλιστα να δώσει ημιτελή εικόνα της κατάστασης. Γι’ αυτό και ακούμε πολλούς επιστήμονες να διαφωνούν μεταξύ τους.

Αυτός ακριβώς ο υποκειμενικός παράγοντας είναι πχ. ο λόγος που επιστημονικές δημοσιεύσεις περνάνε από το λεγόμενο peer-review, τις βλέπουν πολλά μάτια, τυφλά και αντικειμενικά για να βεβαιώσουν ότι δίνουν τη σωστή εικόνα.

Πού θέλω να καταλήξω; Το άνοιγμα των δεδομένων και της γνώσης γίνεται πολιτικό εργαλείο και θέλει μικρό καλάθι. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και εξαιρετική προετοιμασία της κοινωνίας όταν πας να ανοίξεις τις πόρτες σε επιστημονική γνώση και δεδομένα. Δεν μπορείς και δεν πρέπει να την απαγορεύσεις, προφανώς, αλλά δεν μπορείς να κλείσεις τα μάτια στο ότι μπορεί να προκαλέσεις εξαιρετικά μεγάλο κακό και αντίδραση (και επανάσταση) αν πας να πετάξεις κάποιον που δεν ξέρει κολύμπι στον ωκεανό. Γιατί πρακτικά αυτό κάνεις.

Τι και αν η κορεκτίλα της εποχής μιλάει για δικαίωμα στην πρόσβαση; Για να είναι αποτελεσματικό και με θετικό αποτύπωμα στην κοινωνία αυτό το άνοιγμα θα πρέπει να έχεις φροντίσει για την ολοκληρωμένη εκπαίδευση των πολιτών σου, για να ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας και για την προστασία από τη χρήση αυτών των δεδομένων για άλλους σκοπούς (προπαγάνδα, εκβιασμούς κοκ). Πράγματα που σε καμιά κοινωνία, σε καμιά χώρα, δεν έχουν γίνει.

Περίπλοκο; Προφανώς. Ποτέ μην πιστεύετε κανέναν που σας λέει ότι μπορείτε να αποκτήσετε γνώση ΚΑΙ κατανόηση, που άλλοι απέκτησαν σε δεκαετίες, σε μισή ώρα. Αν το πιστεύετε, τότε πρέπει να πατήσετε φρένο πρώτα εσείς στις «επιδιώξεις» σας και να αναλογιστείτε πρώτα από όλα για την κοινή σας λογική και μετά για τo IQ σας.