Επιλογή σημαίνει ευθύνη. Ποιος έχει τα κότσια;

Όταν σε κάποια εργασία τους δίνεις την επιλογή να επιλέξουν οι ίδιοι το θέμα, να το κάνουν όπως το επιθυμούν, να βάλουν ό,τι θέλουν και όπως το θέλουν τότε κυριολεκτικά βραχυκυκλώνει το μυαλό τους. Δεν μπορούν να το διαχειριστούν καθόλου, δυσκολεύονται να βάλουν το μυαλό τους σε μια τάξη και να κάνουν αυτό που θέλουν. Αυτό είναι όμως; Δυσκολεύονται να καταλήξουν; Ή απλά δεν θέλουν;

Το να διορθώσουμε εργασίες εμείς οι διδάσκοντες είναι πολύ πιο δύσκολο από το να διορθώσουμε μια δομημένη, συγκεκριμένη εξέταση. Και όμως, θέλουμε να τους δώσουμε την ευκαιρία να αναπτύξουν ένα θέμα το οποίο επιθυμούν, να πάνε σε βάθος και να δείξουν και τις ικανότητές τους. Αν δεν το κάνουν στο πανεπιστήμιο, πότε θα το κάνουν; Παρόλα αυτά υπάρχει γκρίνια, δυσκολία και αντίσταση.

Μιλώντας κάθε χρονιά μαζί τους, κατά την αξιολόγηση αλλά και σε πιο χαλαρές στιγμές, διαπιστώνω ότι τους δυσκολεύει να μην υπάρχει καθοδήγηση σε κάθε τους βήμα καθώς έτσι έχουν συνηθίσει. Έχουν συνηθίσει να έχουν συγκεκριμένες σελίδες ύλη, να έχουν συγκεκριμένες ερωτήσεις να απαντήσουν, να έχουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Αυτό κανονικά θα έπρεπε να τους καταπιέζει, ειδικά μετά από 12 χρόνια στο σχολείο που είναι ΜΟΝΟ έτσι. Αλλά έχει εντυπωθεί τόσο πολύ αυτή η πρακτική στο μυαλό τους που δεν ξέρουν να λειτουργήσουν αλλιώς, δεν ξέρουν να πάρουν πρωτοβουλία, δεν έχουν το θάρρος να πάρουν πρωτοβουλία.

Αν πάω πιο βαθιά στις συζητήσεις αυτές, και κάποιοι το έχουν παραδεχτεί κιόλας, διαπιστώνω πως θεωρούν ότι αν έχουν τόσο σαφείς οδηγίες, ασφυκτικές, δεν μπορούν να πάρουν την ευθύνη για τυχόν λάθη. Αν δεν τους βγει κάτι, αν αποτύχουν, θα ρίξουν την ευθύνη σε κάποιον άλλον που έκανε την τάδε επιλογή εκφώνησης, επιλογή του θέματος, της βιβλιογραφίας, της δομής κοκ. Αν όμως κάνουν αυτοί τις επιλογές, τότε η ευθύνη είναι μόνο στους δικούς τους ώμους. Και δεν το γουστάρουν, δεν το θέλουν.

Έχουν περάσει κατά καιρούς φοιτητές από τα χέρια μας, ειδικά στα μεταπτυχιακά που είναι και πιο μεγάλοι, που ειλικρινά απορούμε όλοι οι διδάσκοντες πώς μπορούν να λειτουργούν στην πραγματική τους ζωή, πώς μπορούν και ολοκληρώνουν μια δουλειά, πώς μπορούν και εργάζονται. Δεν παίρνουν ευθύνη για τίποτα, δεν αποφασίζουν, είναι σαν να μην «υπάρχουν» σε ομάδες που σχηματίζονται για κάποιες εργασίες. Αυτά φανερώνονται φυσικά όταν έρχεται η ώρα της διπλωματικής, που είναι καθαρά μοναχικός δρόμος, αλλά γίνεται πλέον ξεκάθαρο πώς μερικοί άνθρωποι απλά δεν έχουν τα κότσια να πάρουν μια ευθύνη.

Το πανεπιστήμιο είναι μια μικρή κοινωνία. Φέρτε αυτούς τους ανθρώπους στο μυαλό σας την ώρα που πρέπει να πάρουν ευθύνες, να κάνουν επιλογές για τη ζωή τους (μερικές φορές και για τις ζωές άλλων). Παταγώδης αποτυχία, απογοήτευση και απορία. Απορία, γιατί μια ζωή αποζητάμε την ελευθερία επιλογών και τώρα ερχόμαστε να αναλογιστούμε πόσοι τελικά τη θέλουν πραγματικά και δεν είναι βολεμένοι σε μία κατάσταση που μπορούν πάντα να ρίχνουν το φταίξιμο αλλού.

Οι «μεγάλες ιδέες» όπως η ελευθερία, η δημοκρατία και άλλες, έχουν μέσα τους την προϋπόθεση να είμαστε ώριμοι και συνειδητοποιημένοι, να έχουμε τη δύναμη να πάρουμε ευθύνες και πρωτοβουλίες. Αν και έχουμε μεγαλώσει με την «καραμέλα στο στόμα» να τις αποζητούμε, μάλλον δεν συνειδητοποιούμε τι ακριβώς ζητάμε με πάθος, τι περιλαμβάνει και τι περιμένουν από εμάς. Και πιανόμαστε στον ύπνο.