Θεοφάνεια 2020: Τα πιο περίεργα και διαφορετικά έθιμα ανά την Ελλάδα

Τα Θεοφάνεια 2020 θα εορταστούν τη Δευτέρα, 6/1/2020 και εμείς στο Neolaia.gr αποφασίσαμε να ψάξουμε και να δρούμε διάφορα περίεργα και μοναδικά έθιμα για την ημέρα αυτή. Βλέπεις τα Θεοφάνεια, Επιφάνεια ή Φώτα είναι μία μεγάλη εορτή του Χριστιανισμού που εορτάζεται ως ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή. Και, όπως, κάθε έθιμο, έτσι και αυτό έχει τις παραλλαγές του από τόπο σε τόπο.

Η ονομασία της γιορτής αυτής του Χριστιανισμού προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού.  Στις Δυτικές Εκκλησίες, τα Θεοφάνεια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την προσέλευση και την προσκύνηση των Τριών Μάγων στη Φάτνη της Γέννησης του Ιησού.

Δεν έχει καθοριστεί με βεβαιότητα πότε καθιερώθηκε να εορτάζονται. Σίγουρα, όμως, αποτελούν μία από τις αρχαιότερες εορτές της Εκκλησίας μας.

Η Ελλάδα, κάθε χρόνο, γιορτάζει την ημέρα αυτή με διάφορα έθιμα και εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Για αρχή, την παραμονή της ημέρας των Θεοφανείων έχουμε τα κάλαντα που τραγουδούν τα παιδιά πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Τα κάλαντα αυτά έχουν διάφορες παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή.

Πέρα από τα κάλαντα, όμως, την παραμονή των Θεοφανείων γίνεται και ο Αγιασμός των οικιών από τους ιερείς. Ο αγιασμός αυτός έχει την ονομασία “Μικρός Αγιασμός” ή “Πρωτάγιαση” ή “Φώτιση”. Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας γυρίζει σε όλα τα σπίτια της συνοικάς ή του χωριού και με το Σταυρό και ένα κλωνάρι βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό.

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα αποτελεί και το “πιάσιμο του Σταυρού” από κολυμβητές. Οι κολυμβηρτές αυτοί ονομάζονται Βουτηχτάδες, κατά την τελετή της Κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού. Συνήθως, γίνεται από νεαρά άτομα που βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχθούν τις τιμές και τις ευχές των συντοπιτών τους.

Όμως, πέρα από αυτά τα συνηθισμένα έθιμα, υπάρχουν και άλλα που, ίσως, να μην τα γνωρίζεις. Πάμε να δούμε ποια είναι αυτά;

1. Θεσσαλία

Ανήμερα των Θεοφανείων αναβιώνουν τα ρουγκάτσια ή ρουγκατσάρια. Αποτελούνταν από ομάδες των 10-15 μεταμφιεσμένων ατόμων οι οποίες περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι παίρνοντας την ανάλογη αμοιβή. Μερικά από τα απαραίτητα μέλη του κάθε ομίλου ήταν ο γαμπρός, η νύφη (που ήταν ένας νέος μεταμφιεσμένος), ο παπάς, ο παππούς, ο γιατρός και οι “αρκουδιάρηδες”. Εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των τραγουδιών με τα οποία οι ρουγκατσάρηδες συνόδευαν το πέρασμά τους.

2. Καστοριά

Στην περιοχή αυτή αναβιώνουν, επίσης, τα ραγκουτσάρια. Με μικρές, όμως, παραλλαγές. Εκεί οι κάτοικοι μεταμφιέζονται με μάσκες που έχουν συμβολικό χαρακτήρα. Η όψη τους είναι τρομακτική και έχουν ως σκοπό να ξορκίσουν το κακό από την πόλη. Επιπλέον, ζητιανεύουν από τον κόσμο την ανταμοιβή τους, επειδή διώχνουν τα κακά πνεύματα.

3. Δράμα

Το ίδιο έθιμο υπάρχει και σε διάφορα χωριά της Δράμας. Εδώ, όμως, είναι γνωστό με την ονομασία ροκατζάρια. Κι εδώ, οι κάτοικοι με τρομακτικές μάσκες και εκκωφαντικούς θορύβους από τα κουδούνια που φέρουν περιφέρονται στους δρόμους για να διώξουν τα κακά πνεύματα.

4. Καλή Βρύση, Δράμα

Σε ένα από τα χωριά της Δράμας, όμως, υπάρχει ένα διαφορετικό έθιμο. Αυτό των μπαμπούγερων! Από το πρωί της παραμονής, οι γυναίκες σκορπίζουν με το δεξί χέρι στάχτη γύρω από το σπίτι προφέροντας ξορκιστικές λέξεις για να φύγουν οι καλικάντζαροι και να μην έχει φίδια το καλοκαίρι. Μετά το τέλος της τελετής του αγιασμού των υδάτων τα μπαμπούγερα συγκεντρώνονται έξω από την εκκλησία. Η αμφίεσή τους είναι ζωόμορφη και κατά ομάδες ή χωριστά γυρίζουν τους δρόμους του χωριού κυνηγώντας όσους συναντούν και ζητώντας συμβολικά κάποιο φιλοδώρημα.

5. Μέρη όπου κατοικούν Πόντιοι

Άλλο ένα πολύ παλιό έθιμο είναι οι μωμόγεροι. Πρόκειται για ένα ποντιακό έθιμο από τα αρχαία χρόνια μέχρι και τις ημέρες μας. Είναι σατιρικό και αναβιώνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου, αλλά μερικές φορές και έως τα μέσα του Φεβρουαρίου. Λόγω του τόπου όπου διαβίωναν οι Πόντιοι, το έθιμο ήταν μια μορφή αναγνώρισης της ελληνικής προέλευσής τους και ένας τρόπος να ξεχαστούν από την τουρκική δουλεία και τις βίαιες εξισλαμίσεις. Το έθιμο παραμένει ζωντανό ακόμα και σήμερα, ιδιαίτερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας όπου κατοικούν Πόντιοι. Χαρακτηριστικό του εθίμου είναι το εξής, στην εβδομάδα πριν από το νέο έτος, τα άτομα θα ντυθούν με διάφορα κοστούμια- σύμβολα του πολιτισμού και της λαογραφίας των Ποντίων. Μερικά από αυτά είναι τα εξής:

• Η αρκούδα συμβολίζει τη δύναμη,
• η ηλικιωμένη γυναίκα το παρελθόν,
• η νύφη το μέλλον,
• το άλογο την ανάπτυξη,
• ο γιατρός την υγεία,
• ο στρατιώτης την υπεράσπιση,
• η αίγα (κατσίκα) τα τρόφιμα και
• ο Άγιος Βασίλης το νέο έτος που θα φτάσει σε μερικές μέρες.

6. Χαλκιδική

Στη Χαλκιδική τα διάφορα χωριά έχουν και δικά τους μοναδικά έθιμα!

• Στο Παλαιόκαστρο υπάρχει το έθιμο των φωταράδων. Εκεί, ο “βασιλιάς” φορώντας το ταλαγάνι και φορτωμένος με κουδούνια ανοίγει το χορό, ενώ ακολουθούν οι φωταράδες κρατώντας ξύλινα σπαθιά για να ξυλοφορτώσουν εκείνους που θα επιδιώξουν να πάρουν το λουκάνικο που στήνεται στη μέση του χωριού.
• Στον Άγιο Πρόδρομο υπάρχουν οι φούταροι. Την παραμονή των Θεοφανείων, νεαροί άντρες λένε τα κάλαντα μαζεύοντας κρέας, λουκάνικα και χρήματα. Την ημέρα του Άη Γιαννιού χορεύουν στην πλατεία του χωριού. Όταν κάνουν διάλειμμα, τρέχουν να πάρουν από ένα ρόπαλο και όταν ξαναμπαίνουν στο χορό πετούν τα ρόπαλα ψηλά σφυρίζοντας με όλη τους τη δύναμη για να σηματοδοτήσουν το τέλος του Δωδεκαημέρου.
• Στη Γαλιτσά υπάρχει το έθιμο του στολισμού της καμήλας μετά τον αγιασμό των υδάτων. Συνήθως έξι άντρες μπαίνουν κάτω από το ομοίωμα μιας καμήλας βαδίζοντας ρυθμικά ή χορεύοντας, κουνώντας κουδούνια και τραγουδώντας. Πρόκειται για την αναπαράσταση ενός πραγματικού γεγονότος, την απαγωγής μιας όμορφης κοπέλας από το γιο του Τούρκου επιτρόπου στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο αγαπημένος της για να την ξαναπάρει πίσω έστησε γλέντι και για να μπει στο τουρκικό σπίτι έφτιαξε ομοίωμα καμήλας κάτω από το οποίο κρύφτηκαν οι φίλοι του. Αφού έκρυψαν την κοπέλα κάτω από την καμήλα, την έβγαλαν έξω και την επομένη τη στεφάνωσαν με τον αγαπημένο της πριν προλάβουν να την ξαναπάρουν οι Τούρκοι.

Δες ακόμα: Θεοφάνεια 2020: Νέο κύμα κακοκαιρίας – Χιόνια στο κέντρο της Αθήνας