Με αφορμή μία εκδήλωση...

Ποια τα κοινά των αρχών του 19ου αιώνα και του σήμερα ως προς τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και τις εργατικές διεκδικήσεις; Ποιος ο ρόλος των διανοουμένων στις επαναστάσεις; Γιατί ο Μαρξ διέγραψε τον Μπακούνιν και όχι των Λασσάλ; Οι οικονομικές κρίσεις διαιρούν ή ενδυναμώνουν το εργατικό κίνημα; Είναι η Αριστερά καταδικασμένη στις έριδες και τον διχασμό;

Όλα τα παραπάνω ιδιαιτέρως δύσκολα ερωτήματα για τον χώρο της Αριστεράς, ετέθησαν και συζητήθηκαν την Δευτέρα το βράδυ στα γραφεία της ΕΣΗΕΑ, με αφορμή την παρουσίαση του πρώτου τόμου της σειράς «Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών», του αρθρογράφου της εφημερίδας εποχή και μέλους της κεντρικής επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Τάκη Μαστρογιαννόπουλου. Η εκδήλωση είχε έντονο πολιτικό ενδιαφέρον, όχι μόνο λόγω της θεματολογίας του βιβλίου, αλλά και λόγω της σύνθεσης του πάνελ των ομιλητών, στο οποίο εκτός από τους Μικέλα Χαρτουλάρη (Δημοσιογράφος), Χάρη Γολέμη (Δ/ντης Ινστ. «Νίκος Πουλαντζάς»), Τασία Χριστοδουλοπούλου (νομικός, στέλεχος ΣΥΡΙΖΑ), βρισκόταν και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας.

Η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού στις αρχές της δεκαετίας του 90’ και η συνεπαγόμενη εδραίωση του καπιταλισμού στην κοινή γνώμη ως μοναδικού εφαρμόσιμου οικονομικού μοντέλου , αποτέλεσε την αφορμή για τον συγγραφέα ώστε να προβεί σε μια εκτενή ανασκόπηση της πορείας του εργατικού και συνδικαλιστικού κινήματος. Ο πρώτος τόμος, ο οποίος και παρουσιάστηκε προχθές, πραγματεύεται τα πρώτα δύσκολα βήματα των εργατών για την κατοχύρωση στοιχειωδών δικαιωμάτων τους κατά την περίοδο που ξεκινά από τις αρχές του 19ου αιώνα έως και την διάλυση της Α’ Εργατικής Διεθνούς, το 1876. «Εκείνη την περίοδο όσοι επεδίωκαν και προετοίμαζαν την οργάνωση των κομμουνιστικών εργατικών τάξεων είχαν Ιστορικό Θράσος», ανέφερε η Τασία Χριστοδουλοπούλου, βαθιά γνώστης της ιστορίας του εργατικού κινήματος. Πράγματι, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας τις άθλιες συνθήκες εργασίας κατά τα πρώτα χρόνια της Βιομηχανικής Επανάστασης, σε συνδυασμό με τις πολιτικά αντιδραστικές και κοινωνικά συντηρητικές συγκυρίες της εποχής, αντιλαμβανόμεθα όχι μόνο το γιατί οι μαχητικές διεκδικήσεις των εργατών αποτελούσαν μονόδρομο αλλά και τον λόγο που το κεφάλαιο υπήρξε ανένδοτο και απρόθυμο για την οποιαδήποτε παραχώρηση προς τους εργαζομένους. Κάπως έτσι λοιπόν, ξεκινά ένας διεθνής αγώνας που, ανοργάνωτος στην αρχή και πιο συστηματοποιημένος στην συνέχεια, καταλήγει υπό την πνευματική και ιδεολογική καθοδήγηση των Μαρξ και Ένγκελς στη σύσταση της Α Εργατικής Διεθνούς (1864), που αποτελεί και το αποκορύφωμα αυτής της πρώτης υπερεθνικής συνδικαλιστικής δράσης.

Αλήθεια όμως, ποιες οι ομοιότητες του τότε και του τώρα; Ακόμα κι αν ο Αλέξης Τσίπρας έκανε λόγο για «καταπίεση, αλλοτρίωση και έλεγχο της κοινής γνώμης» ως κοινά στοιχεία των δύο περιόδων, η μόνη σίγουρη ομοιότητα είναι μία, αφορά τον χώρο της Αριστεράς και ακούει στο όνομα «Διάσπαση». Έτσι άλλωστε είχε συμβεί και τότε, όταν η Α’ Εργατική Διεθνής υπό το βάρος έντονων πολιτικών, ιδεολογικών και προγραμματικών διαφωνιών οδηγήθηκε στην διάλυση το 1876. Ο Χάρης Γολέμης ήταν ξεκάθαρος: «Η διαμάχη μεταξύ αναρχικών και κομμουνιστών για το αν το συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να στηρίξει τις ενέργειές του στην πολιτική και ιδεολογική δράση ή στον έμπρακτο κινηματικό αγώνα απετέλεσαν την ανυπέρβλητη διαφορά που οδήγησε στην πτώση».

Όμως, ακόμα κι αν το τέλος της ήταν άδοξο, η Α’ Εργατική Διεθνής και η όλη διαδρομή που οδήγησε στην σύστασή της (συμπεριλαμβανομένης και της δημοκρατικής επανάστασης του 1848), κατάφερε να επηρεάσει τις εξελίξεις και να παίξει καταλυτικό ρόλο στην εδραίωση σημαντικών εργατικών δικαιωμάτων. Ο ίδιος ο Hobsbawm είχε γράψει στην «Εποχή του Κεφαλαίου»: «Η περίοδος 1848 -1875 συμβολίζει την πραγματοποίηση των ονείρων της Αριστεράς και των εφιαλτών της Δεξιάς». Πράγματι, σ’ αυτό το διάστημα έλαβε ουσιαστικά χώρα η συγκρότηση του συνδικαλιστικού κινήματος, η διεκδίκηση και η απόκτηση των πρώτων εργατικών δικαιωμάτων, μα πάνω απ’ όλα η παρθενική εδραίωση Λαϊκής Εξουσίας, έστω και για την 71 μέρες, με την Παρισινή Κομμούνα.

Και σήμερα; Τι δύναται να κάνει σήμερα η Αριστερά για να φθάσουν οι ιδέες της στην επικράτηση και να αποκαταστήσει –όσο την αποκαταστήσει- την κοινωνική δικαιοσύνη; Στην ερώτηση αυτή ανέλαβε να απαντήσει ο …καθ’ ύλην αρμόδιος κ. Αλέξης Τσίπρας που έθεσε ουσιαστικά τρεις στόχους:

-Ενότητα και διαλλακτικότητα. Άρση του ανταγωνισμού στους κόλπους της αριστεράς.

-Δημιουργία σαφούς και συγκεκριμένου οράματος που θα εμπνεύσει και θα «δημιουργήσει συνειδητοποιημένους επαναστάτες». Όχι έκφραση στείρων διαφωνιών.

-Διεθνοποίηση των αγώνων και των διεκδικήσεων.

Και μιας και ασχοληθήκαμε με το «εδώ και τώρα» (που λέμε κι εμείς οι ψυχολόγοι) , θέλω να αποκαλύψω και δυο ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα σχόλια που ακούστηκαν στην εκδήλωση και αφορούν στην επικαιρότητα. Το πρώτο ήταν η αποστροφή της κ. Χαρτουλάρη για το ότι «η θεωρία του συνταγματικού τόξου ωθεί στην υποταγή και την υπακοή». Το δεύτερο ήταν η προειδοποίηση του Χάρη Γολέμη προς μερίδα της Αριστεράς: «Προσοχή στην Πατριωτική Αριστερά που επιμένει σ’ έναν αδιέξοδο αταξικό Εθνοκεντρισμό», είπε και όλοι μας βάλαμε με τον νου μας τον εθνικό μουσικοσυνθέτη…

Τελικά για όλα συζήτησαν εκείνο το απόγευμα…

Το βιβλίο «Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ – Κύκλος 1ος : Από τους Προδρόμους στην 1η Διεθνή», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ.