Η Σύγχρονη Νεοελληνική Ερμηνεία του Όρου «Πελάτης»

 

Ως έλληνας πολίτης, τα τελευταία χρόνια παρατηρώ μια ιδιαίτερα ενοχλητική παρερμηνεία της φράσης «αυτός είναι πελάτης», η οποία τείνει να καθιερωθεί σε όλο και περισσότερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Η ατάκα, που αν δεν με απατά η μνήμη μου πρωτοειπώθηκε από πρόεδρο μεγάλης ποδοσφαιρικής ΑΕ την παραμονή αγώνα με τον αιώνιο αντίπαλό του («καλοδεχούμενοι οι πελάτες μας», στις 20/04/2003*), υπονοούσε ότι η ομάδα του είχε την παράδοση με το μέρος της, ότι η νίκη της ήταν δεδομένη. Δηλαδή, όταν μια ομάδα χάνει επαναλαμβανόμενα από μια άλλη, αυτό την καθιστά «πελάτη» της ομάδας που κερδίζει. «Σε έχω πελάτη» σήμαινε ξαφνικά «σε έχω του χεριού μου».

Η νέα ερμηνεία φαίνεται ότι άρεσε, όχι μόνο στους οπαδούς της ομάδας που εκπροσωπούσε ο πρόεδρος, ούτε καν μόνο στους οπαδούς οποιασδήποτε ομάδας που ήθελε να κάνει πλάκα με φίλους και γνωστούς – οπαδούς άλλων ομάδων, αλλά σε πολύ ευρύτερο φάσμα της ελληνικής κοινωνίας. Ήταν τέτοια η απήχηση της ατάκας που σήμερα, 9,5 χρόνια μετά, είναι πλέον καθιερωμένη: τη χρησιμοποιούν οπαδοί αθλητικών ή άλλων ομάδων, παίκτες του τάβλι, του σκραμπλ και του σκάκι, απλοί πολίτες σε πολιτικές και άλλες συζητήσεις, δημοσιογράφοι, ακόμη και πολιτικοί. Στο μυαλό μου, η ερμηνεία αυτή του πελάτη δύσκολα διακρίνεται από αυτή του «κορόιδου», και, ως τέτοια, είναι διαστρεβλωτικά απατηλή, εξοργιστική και επικίνδυνη. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω το γιατί.

Η αποδοχή της ατάκας υποδηλώνει σαφώς ότι μεγάλο ποσοστό των ελλήνων βλέπουμε τον πελάτη ως κάποιον που μπορούμε να νικήσουμε, και μάλιστα σχετικά εύκολα. Εξομοιώνει τον πελάτη με αντίπαλο σε μια αρένα όπου θα επικρατήσει ο πιο ισχυρός, ο πιο τυχερός, ή ο πιο πονηρός. Ακυρώνει αυτόματα κάθε υπόνοια ενδιαφέροντος για τις ανάγκες του πελάτη, τις οποίες θα προσπαθήσει να ικανοποιήσει προσβλέποντας σε αμοιβαίο όφελος (win – win). Μηδενίζει την προοπτική οποιασδήποτε συνεργασίας μεταξύ πελάτη – προμηθευτή και μας προσβάλλει ως πολίτες, γιατί είμαστε όλοι πελάτες προϊόντων και υπηρεσιών. Δηλαδή τι; Κάθε φορά που αγοράζω ένα προϊόν θα πρέπει να αντιλαμβάνομαι τη θέση μου ως πρόβατο προς σφαγή; Να είμαι έτοιμος για μάχη σώμα με σώμα; Ο συνειρμός είναι αναπόφευκτος.

Επιχειρώντας να απαντήσω στα δύο αυτά ερωτήματα νοιώθω αμήχανα. Το «όχι» δεν φαίνεται καθόλου αυτονόητο ως απάντηση. Η ερμηνεία του «πελάτη ως κορόιδο» ίσως να εξηγεί, σε κάποιο βαθμό, τόσο την εκτός ελέγχου ακρίβεια στη χώρα μας τα τελευταία 10 – 11 χρόνια, όσο και την καθολική έλλειψη ποιότητας σε πάρα πολλούς κλάδους της οικονομίας μας, και ιδιαίτερα στις υπηρεσίες. Οι περισσότεροι μαγαζάτορες, προμηθευτές κάθε είδους και «επαγγελματίες» όλων των κλάδων, εξυπηρετώντας ιδιοτελή συντεχνιακά συμφέροντα ανέβαζαν τις τιμές επανειλημμένα, αδικαιολόγητα, ατεκμηρίωτα και ανεξέλεγκτα, ουσιαστικά υιοθετώντας την παραπάνω ερμηνεία. Και μια λογική επαγωγή της: «τώρα που σε βρήκα (πελάτη – κορόιδο), θα σε εκμεταλλευτώ».

Δεν χρειαζόταν προσπάθεια, δεν ήταν απαραίτητη καμία επιχειρηματική ευφυΐα. Κάθε τόσο, μια αφελής, κυνική ανατίμηση αρκούσε ώστε να αυξήσει την κερδοφορία τους, με τρόπο αισχρό, ανήθικο, αλλά και προσωρινό. Η δεινή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα δεν μπορεί να είναι τελείως άσχετη με αυτή την «επαναστατική μαρκετίστικη πρακτική». Πρόκειται για τη γνωστή «φιλοσοφία» της αρπαχτής. Κι αν στο εσωτερικό της χώρας μας αυτές οι μέθοδοι βρήκαν εφαρμογή (και λόγω ανοχής, τόσο από τους καταναλωτές, όσο και από την Πολιτεία), στο διεθνές παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον ήταν αδύνατο να περάσουν. Στο παγκόσμιο στερέωμα βρεθήκαμε απελπιστικά γυμνοί και θλιβερά ανεπαρκείς. Στο εξωτερικό, ο κυνισμός της κουλτούρας μας απορρίφθηκε και απορρίπτεται ασυζητητί και εξίσου κυνικά.

Δυστυχώς, το «ναι» δείχνει να είναι η πιθανότερη απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα. Οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι για μάχη, τιμωρώντας τους ανήθικους προμηθευτές μη αγοράζοντας. Σε μεγάλο βαθμό, σήμερα αυτό γίνεται αναγκαστικά. Όχι από επιλογή, αλλά γιατί δεν αντέχουμε πια να πληρώνουμε αδικαιολόγητα υπερτιμημένα προϊόντα και υπηρεσίες. Σαν κακόγουστη (αν και επιβεβαιωτική) ειρωνεία, την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές ακούω στις ειδήσεις ότι «η Ελλάδα είναι η ακριβότερη χώρα της Ευρωζώνης σε είδη πρώτης ανάγκης». Αυτή είναι μια από τις αρνητικότερα εντυπωσιακές ειδήσεις που άκουσα τελευταία. Κι ο ανταγωνισμός ήταν μεγάλος.

Ενδεχομένως η δήλωση του τέως προέδρου να ταίριαξε αυθόρμητα με βαθιές ρίζες της ιδιοσυγκρασίας μεγάλου ποσοστού των Ελλήνων. Η υιοθέτηση της παρερμηνείας της φράσης «αυτός είναι πελάτης» σε βαθμό καθιέρωσης σε όλη την κοινωνία είναι ίσως ενδεικτική όχι μόνο της επιχειρηματικής, αλλά και της πολιτικής μας κουλτούρας. Εν μέρει, είναι πιθανό να εξηγεί την κάκιστη ανταγωνιστικότητα της χώρας μας στο διεθνές περιβάλλον, αλλά και την πολιτική κρίση. Για παράδειγμα, ο ισχυρισμός ότι οι περισσότεροι έλληνες πολιτικοί μας έβλεπαν, και εξακολουθούν να μας βλέπουν, ως «πελάτες – κορόιδα» δεν διεκδικεί δάφνες καινοτομίας. Εμείς όμως τι κάναμε; Πάλι όχι συνειδητά, πάλι όχι από πραγματική επιλογή, και σίγουρα πάλι καθυστερημένα, μόλις πριν λίγους μήνες δείξαμε – εν μέρει – ότι τους τιμωρούμε. Έστω.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, όσο βλέπουμε τον πελάτη ως κορόιδο, τα πραγματικά κορόιδα είμαστε εμείς οι ίδιοι. Επιχειρηματικά, πολιτικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, αθλητικά – σε όλα τα επίπεδα. Η παραπάνω «φιλοσοφία» αποτελεί επικίνδυνη πλευρά της κουλτούρας μας και ασφαλή συνταγή για περαιτέρω οπισθοδρόμηση και απομόνωση.

Άρθρο που μας έστειλε ο Μάκης Ιγνατιάδης, μέσω του Νeolaia Eπικοινωνία και τον ευχαριστούμε πολύ!