Διονύσης Σιμόπουλος: «Είμαστε αστρόσκονη»

Το όνομα του Διονύση Σιμόπουλου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον ουρανό, τα άστρα, το σύμπαν. Πράγματα που για τους περισσότερους μοιάζουν δυσνόητα, μακρινά, απρόσιτα και συνάμα εξαιρετικά γοητευτικά.

Η “γνωριμία” μου μαζί του έγινε εντελώς τυχαία μία μέρα που η τηλεόραση ήταν ανοιχτή και μουρμούριζε στο background. Σε κάποια στιγμή έστρεψα το βλέμμα μου προς την οθόνη και είδα έναν κύριο ονόματι Διονύση Σιμόπουλο να μιλάει για τους πλανήτες αλλά και για πράγματα επίγεια που είχαν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον. Έμοιαζε ένας άνθρωπος απλός κι αυτή ήταν η μεγαλύτερη νίκη του. Αυτή ήταν η μεγαλοψυχία του. Όλη αυτή τη γνώση, το ταξίδι στην επιστήμη και τη μεγάλη διαδρομή, μπορούσε να τη μοιραστεί ακόμη και με τον πιο απλό ακροατή, να τον γεμίσει γνώση αλλά και διδάγματα για τη ζωή μέσω του δικού του παραδείγματος.

Πολλές φορές η έννοια της εκλαΐκευσης της επιστήμης συγχέεται με την έννοια του εκχυδαϊσμού της. Όμως ο Διονύσης Σιμόπουλος γνώριζε πώς να κρατάει τις ισορροπίες και παράλληλα να συνεχίζει πιστός στις αξίες του και τα δικά του ιδεώδη.

Όπως είχε πει ο ίδιος:

«Δυστυχώς τα πρώτα χρόνια της επιστροφής μου στην Ελλάδα πολλοί συνάδελφοί μου έλεγαν ότι με την εκλαΐκευση «εκχυδαΐζω την επιστήμη». Αλλά εγώ εκεί, απτόητος, επέμενα. Γιατί ό,τι κι αν έκανα το έκανα επειδή αυτό ήταν η δουλειά μου και γιατί ύστερα από μισό αιώνα ασχολίας με την εκλαΐκευση της επιστήμης θεωρώ φυσικό επακόλουθο να θέλω να είμαι όσο καλύτερος δάσκαλος αυτού που διακονώ. Όλοι μας στο Ευγενίδειο Πλανητάριο έχουμε κάνει πολύ πετυχημένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Είναι καθήκον των ειδικών να μεταδίδουν αυτά που ξέρουν στους μη ειδικούς με έναν απλό και κατανοητό τρόπο σε καθημερινή βάση», εξηγεί και συνεχίζει: «Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που, σήμερα, ακόμη και οι πιο πετυχημένοι επιστήμονες θεωρούν τιμή τους να ασχολούνται με τη διάχυση της επιστήμης. Κι όχι μόνο αυτοί, αλλά και νεότεροι συνάδελφοι έχουν αδράξει τον δαυλό της σύγχρονης εκλαΐκευσης με τεράστια απήχηση στο YouTube αλλά και στο stand up comedy! Το θεωρώ ιδιαίτερη τιμή όταν αυτοί οι άνθρωποι με αποκαλούν «δάσκαλο». Θεωρώ ότι είναι υποχρέωσή μας όχι μόνο να δείχνουμε στον κόσμο ότι μπορεί να κατανοήσει το Σύμπαν, αλλά και να το αγαπήσει. Η μετάδοση της πληροφορίας και της γνώσης δεν αφορά έναν ή δύο ανθρώπους, αλλά όλους μας».

«Αυτό που πρέπει να προβληθεί στον κόσμο σήμερα είναι καινούργια μοντέλα, νέα πρότυπα. Δυστυχώς, όλα σχεδόν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και κυρίως η τηλεόραση που έχει σαφώς μεγαλύτερη δύναμη ιδιαίτερα σε μικρά παιδιά, προβάλλουν ως μοντέλο – πρότυπο το εύκολο χρήμα και το πώς θα μπορούσε κάποιος να γίνει επιτυχημένος μέσα σε ένα βράδυ κερδίζοντας πολλά χρήματα, είτε γίνει τραγουδιστής, είτε ηθοποιός, είτε αθλητής, είτε ό,τι άλλο. Αυτά τα μοντέλα αποτελούν στρέβλωση της πραγματικότητας και των στόχων που θα έπρεπε να έχει μια κοινωνία. Η γνώση και η πληροφορία είναι δύναμη κι αυτό θα πρέπει να προβάλλεται από τα ΜΜΕ».

Όσο για το υπόλοιπο Σύμπαν, μπορεί απλώς να βελτιώσει τη ζωή μας στη Γη: «Πάντοτε το Σύμπαν μάς βοηθάει να διαπιστώσουμε πόσο μικροσκοπικά είναι τα καθημερινά μας προβλήματα και πόσο μικροσκοπικοί είμαστε ως άνθρωποι», εξηγεί. «Ταυτόχρονα όμως και πόσο μεγάλοι είμαστε γιατί κατορθώσαμε, παρόλο το απειροελάχιστο μέγεθός μας, να κατανοήσουμε τη μεγαλειότητα αυτού που ονομάζουμε Σύμπαν. Όπως λέει κι ο Ελύτης, να κατανοήσουμε «αυτόν τον κόσμο τον μικρό, τον μέγα»!».

Διονύσης Σιμόπουλος: H ζωή και το έργο του

Ο Διονύσης Σιμόπουλος γεννήθηκε στα Γιάννενα στις 8 Μαρτίου 1943 (καταγωγή Γρύλλος, Ηλείας) αλλά μεγάλωσε στην Πάτρα.

Όπως ο ίδιος δήλωσε κάποτε στην «Κ»:

«Κατάγομαι από το χωριό Γρύλλος της Ηλείας, αλλά μεγάλωσα στην Πάτρα. Οπου και να πάω, φυτεύω ένα γιασεμί για να θυμάμαι το άρωμα του γιασεμιού της Πάτρας.

Μικρός διάβαζα πολύ. Μέχρι και Κερτ Βόνεγκατ είχα διαβάσει! Πήγαινα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Πάτρας, αλλά δεν μας επιτρεπόταν να πηγαίνουμε εμείς στα βιβλία. Έπρεπε να πούμε στον υπάλληλο ποιο βιβλίο θέλαμε. Δεν υπήρχαν βιβλία στα σπίτια τότε, και δεν ξέραμε τι να ζητήσουμε. Υπήρξε όμως ένα «αντίδοτο»: η Αμερικανική Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (USIS) στην πλατεία Όλγας. Είχε ό,τι βιβλίο μπορεί να φανταστεί κανείς: από εκεί βρήκα το Barron’s με πληροφορίες για όλα τα αμερικανικά πανεπιστήμια και έκανα την αίτησή μου. Είχε και μια πολύ ωραία συλλογή περιοδικών. Στο Collier’s διάβασα για πρώτη φορά και για το Διάστημα. Έτσι ξεκίνησα να διαβάζω επιστημονική φαντασία».

«Κατάλαβα ότι με μαγεύει ο νυχτερινός ουρανός όταν, με τους πρoσκόπους, πηγαίναμε εκδρομές. Μία από τις δραστηριότητές μας ήταν η αναγνώριση διαφόρων αστερισμών. Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τον ουρανό. Το 1960, γιορτάζονταν τα 50 χρόνια προσκοπισμού στην Ελλάδα με μια μεγάλη κατασκήνωση στην Αμφίκλεια. Είχαν στείλει αντιπροσωπείες αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ.

 Μπορείτε να φανταστείτε πώς ήταν οι δικές τους σκηνές και ο εξοπλισμός και πώς τα δικά μας… Μαζί με τις σκηνές τους είχαν στήσει και τρία τηλεσκόπια. Εμείς τηλεσκόπιο ούτε σε φωτογραφία δεν είχαμε δει. Θέλαμε να δούμε μέσα από αυτά αλλά ντρεπόμασταν. Τελικά σκέφτηκα:

«Η μισή ντροπή δική μας κι μισή ντροπή δική τους». Αυτή είναι μια φράση που με ακολουθεί εδώ και 76 χρόνια. Πήγα λοιπόν και τους ρώτησα, και το πρώτο πράγμα που είδα ήταν ο Γαλαξίας σε όλο του το μεγαλείο. Εκείνο όμως που με εντυπωσίασε πραγματικά ήταν το Φεγγάρι.

Ένα χρόνο προτού πετάξει ο Γκαγκάριν, εγώ είχα γίνει κυβερνήτης του Διαστήματος. Ωστόσο, οι περισσότεροι καθηγητές μου πίστευαν ότι θα ακολουθούσα κλασικές σπουδές. Όταν ήμουν μαθητής στο γυμνάσιο, ο πατέρας μου με είχε ρωτήσει τι «με τρώει», τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Ήθελα να γίνω μηχανολόγος. Τελικά πέτυχα στο Φυσικό· από τα 600 άτομα είχα το μοναδικό 10 στην Έκθεση. Όμως ένα σύγγραμμα Φυσικής κόστιζε όσο δύο μισθοί του πατέρα μου (δασονόμος ήταν).

Τότε άρχισα να σκέφτομαι το ενδεχόμενο να φύγω στην Αμερική. Μετέφρασα μόνος μου τα χαρτιά του απολυτηρίου μου και τους βαθμούς μου. Το φθηνότερο πανεπιστήμιο ήταν εκείνο της Λουιζιάνα. Επίσης, το είχα ταυτίσει με το «Όσα παίρνει ο άνεμος», το οποίο είχα διαβάσει τέσσερις φορές.

Τελικά, έφυγα με 250 δολάρια στην τσέπη μου. Ο πατέρας μου μάζεψε ό,τι μπορούσε για το εισιτήριο του πλοίου, το οποίο έφευγε από την Πάτρα. Σχεδόν ένα ετήσιο εισόδημα της οικογένειάς μου πήγε στο ταξίδι μου. Τότε δεν είχα καταλάβει το μέγεθος της θυσίας εκείνης…

Αρχικά, πέρασα ένα εξάμηνο σε θείους της μητέρας μου στο Πίτσμπουργκ της Πενσιλβάνια. Ήμουν άφραγκος. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος. Τελικά γράφτηκα στο πανεπιστήμιο καθυστερώντας την αποπληρωμή της εγγραφής. Κάποιος μακρινός συγγενής κατάφερε και συγκέντρωσε 250 δολάρια, τα οποία του επέστρεψα το 1968. Από την ανιψιά του, που ήταν μπροστά όταν άνοιγε τον φάκελο με το ευχαριστήριο γράμμα και τα χρήματα, έμαθα ότι συγκινήθηκε και δάκρυσε – ήμουν ο πρώτος που του επέστρεφε δανεικά χρήματα».

Πηγή Φωτογραφίας: Wikimedia Commons

Από τον Ιανουάριο του 1963 έως τον Δεκέμβριο 1972 σπούδασε Πολιτική Επικοινωνία στο Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα των ΗΠΑ στο Μπατόν Ρουζ. Την ίδια περίοδο του απενεμήθησαν διάφορα βραβεία και τιμητικές διακρίσεις σε θέματα ομιλιών και επικοινωνίας, ενώ μεταξύ 1968-1973, εργάστηκε σε διάφορες θέσεις, μεταξύ άλλων, ως διευθυντής του Πλανηταρίου της πολιτείας.

Έπειτα από πρόσκληση του Ιδρύματος Ευγενίδου ανέλαβε τη διεύθυνση του Πλανηταρίου στην Αθήνα (1973-2014) και στη συνέχεια ονομάστηκε επίτιμος διευθυντής του, ενώ βραβεύτηκε για τη συνεισφορά του στην αστρονομική εκπαίδευση, με σημαντική συγγραφική και δημοσιογραφική δραστηριότητα στον Τύπο, στην τηλεόραση και σε θεάματα πολυμέσων και ως σεναριογράφος σε ενημερωτικές εκπομπές.

Πηγή Φωτογραφίας: Wikimedia Commons

Είχε στο ενεργητικό του πολλές εγχώριες και διεθνείς διακρίσεις, έχοντας χρηματίσει, μεταξύ άλλων, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αστρονομική Εκπαίδευση (1994-2002), μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων (1978-2008), γενικός γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πλανηταρίων (1976-2008), εταίρος (Fellow) της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Αγγλίας και της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων. Το 1996 έλαβε την ανώτατη τιμητική διάκριση της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων για τη συνεισφορά του στη διεθνή αστρονομική εκπαίδευση, το 2006 τιμήθηκε με τον «Ακαδημαϊκό Φοίνικα» του υπουργείου Παιδείας της Γαλλίας και το 2015 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Είχε πολυσχιδές έργο, έχοντας διδάξει σε πολλά επιμορφωτικά σεμινάρια αποφοίτων πανεπιστημίου και στελεχών επιχειρήσεων, καθώς επίσης ως ομιλητής σε πολυάριθμα συνέδρια και σεμινάρια, στα οποία παρουσίασε εργασίες του. Είχε γράψει πολλά σενάρια για τηλεοπτικές εκπομπές, σειρές και ντοκιμαντέρ στο πεδίο της επιστήμης. Είχε, επίσης, διατελέσει επιστημονικός συνεργάτης αρκετών εφημερίδων και περιοδικών. Είχε δημοσιεύσει εκατοντάδες άρθρα και μελέτες σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και εφημερίδες, ενώ είχε γράψει και αρκετά βιβλία, μεταξύ άλλων, για τις παραστάσεις του Ευγενίδειου Πλανηταρίου.

Το συγγραφικό έργο του Διονύση Σιμόπουλου

Ανάμεσα στα βιβλία του είναι τα: «Είμαστε Αστρόσκονη», (Μεταίχμιο, 2017), «Από τα Ψηλαλώνια στο Φεγγάρι: Η περιπέτεια της κατάκτησης του διαστήματος» (Μεταίχμιο, 2019), «Ο Ουρανός της Ελλάδας: Οδηγός για τα άστρα και τους αστερισμούς» (Μεταίχμιο, 2020). «Η μεγάλη περιπέτεια στο διάστημα» (Οξύ, 2021).

Η μάχη του αστροφυσικού με την επάρατη νόσο

«Εγώ είμαι Επικούρειος. Ο Επίκουρος έλεγε ότι ο θάνατος είναι εκεί που βρίσκεται. Όσο είναι μακριά μας, δεν μας ενδιαφέρει. Αν επέλθει ο θάνατος, πάλι δεν μας ενδιαφέρει, γιατί εμείς θα έχουμε φύγει. Δεν υπάρχει πρόβλημα με μια τέτοια φιλοσοφία», τόνισε ο αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, Διονύσης Σιμόπουλος, ο οποίος έδωσε μια συγκλονιστική δίωρη και εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στο Πρώτο Πρόγραμμα.

Μεταξύ άλλων, έδωσε απαντήσεις σε ερωτήματα για το σύμπαν και αν υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες και γαλαξίες, μίλησε για το «ιερό δισκοπότηρο» της Αστροφυσικής, μίλησε για την πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη της επιστήμης του στην οποία ο ίδιος δίνει το «χρυσό μετάλλιο» και εξήγησε τους λόγους για τους οποίους γνωστοποίησε τη μάχη που δίνει με τον καρκίνο.

«Δεν το ανακοίνωσα για να με λυπηθεί κανείς – εδώ δεν λυπάμαι εγώ τον εαυτό μου – αλλά βοηθήθηκε κόσμος. Δεν ξέρω που είναι ο φόβος», είπε, σημειώνοντας ότι ακολούθησε τις πιεστικές παροτρύνσεις δυο φίλων του γιατρών, οι οποίοι του ζήτησαν να δημοσιοποιήσει την περιπέτειά του, προκειμένου – επειδή είναι γνωστός – να βοηθήσει ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα. «Σε αυτά τα 3 χρόνια που έχουν περάσει, έχω πάρει μηνύματα από ανθρώπους από όλη Ελλάδα που έχουν βοηθηθεί. Οπότε για αυτό και μόνο άξιζε», ανέφερε. «Ο καρκίνος στο πάγκρεας είναι πάρα πολύ δύσκολος. Όταν μου ανακοινώθηκε από τους γιατρούς, σκέφτηκα ότι θα έχω 2-3 μήνες ζωής, το πολύ. Ο γιατρός μου είπε αν δεν κάνω τίποτα θα ζήσω 6 μήνες, και αν κάνω αυτά που πρέπει θα ζήσω παραπάνω. Έχουν περάσει 3 χρόνια από τότε, κι εγώ ακόμα ζω και βασιλεύω και πιστεύω ότι θα δω και την τέλεια ανακαίνιση του πλανηταρίου το 2023», επεσήμανε.

Όταν ο Διονύσης Σιμόπουλος μίλησε για το σύμπαν

Όταν ο ίδιος ρωτήθηκε για το πού θα έδινε ο ίδιος το «χρυσό μετάλλιο» της πιο εντυπωσιακής ανακάλυψης στην επιστήμη της Αστροφυσικής, ο κ. Σιμόπουλος είπε ότι θα το έδινε στην απρόσμενη ανακάλυψη του 1998, ότι το σύμπαν διαστέλλεται επιταχυνόμενο, δηλαδή, αντί να επιβραδύνεται, επί 6-7 δισεκατομμύρια χρόνια έχει πατήσει «γκάζι» και αυτό έχει πολλές επιπτώσεις και για το μέλλον, για το πού πάει το σύμπαν.

«Το σύμπαν έχει ηλικία 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, και βρισκόμαστε ακόμη στα πρώτα βήματα, στην άνοιξη. Αν παίρναμε τη ζωή ενός ανθρώπου και τη μεταφέραμε στη διάρκεια της ζωής ενός σύμπαντος, βρισκόμαστε στο πρώτο μικροδευτερόλεπτο της ύπαρξης του σύμπαντος, παρά το ότι έχουν περάσει σχεδόν 14 δισεκατομμύρια χρόνια. Έχουμε ακούσει το πρώτο κλάμα του μωρού», είπε και υπογράμμισε ότι «από το 1965 μέχρι σήμερα, οι γνώσεις μας για το σύμπαν έχουν αυξηθεί κατά 1,2 δισεκατομμύρια φορές».

«Οι γνώσεις που έχουμε για το σύμπαν, είναι απειροελάχιστες. Γνωρίζουμε ότι αποτελείται από περίπου από 1 τρισεκατομμύριο γαλαξίες και κάθε ένας αποτελείται από 100 – 200 δισεκατομμύρια αστρικά συστήματα, και όλα αυτά που βλέπουμε, αποτελούν το 5% των συστατικών του σύμπαντος. Γιατί το 26% είναι από υλικά που βλέπουμε ότι υπάρχουν, αλλά δεν ξέρουμε από τι αποτελείται. Επίσης, η επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος οφείλεται σε μια ενέργεια που δεν ξέρουμε τι στο καλό είναι, το ονομάσαμε «σκοτεινή ενέργεια» και αποτελεί το 69% των συστατικών του σύμπαντος. Δηλαδή το 95% των συστατικών του σύμπαντος μας είναι άγνωστο. Οπότε δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα για το σύμπαν».

Αναφορικά με το ποιο θεωρεί ως «ιερό δισκοπότηρο» της Αστροφυσικής, επεσήμανε ότι «θα ήθελα πριν φύγω από το μάταιο τούτο κόσμο, να έχω μια απάντηση για το τι είναι αυτό που ονομάζουμε «Σκοτεινή ύλη» ή «Σκοτεινή Ενέργεια», να μάθουμε δηλαδή το 95% του σύμπαντος».

Ήταν παντρεμένος με την Κάρεν-Λουϊζα Πίτερσον και μαζί είχαν αποκτήσει τρία παιδιά.

Το χιούμορ του μεγάλου επιστήμονα και η τελευταία του επιθυμία

Ο επιφανής αστροφυσικός και διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, Διονύσης Σιμόπουλος έφυγε από τη ζωή την Κυριακή (7/8), σε ηλικία 79 ετών.

Το πρωί της Δευτέρας στο προφίλ του στο facebook, ένα από τα παιδιά του αντικατέστησε την προηγούμενη φωτογραφία εξωφύλλου του, με τους γνωστούς τίτλους τέλους των Looney Tunes και την φράση “That’s all Folks!“, δηλαδή “Αυτό ήταν, φίλοι!”

“Ο μπαμπάς μας πριν 2 ημέρες μου ζήτησε να αλλάξω αυτό το cover photo. Κράτησε το χιούμορ του μέχρι τέλους. Έφυγε με χαμόγελο στα χείλη“.

Στα σχόλια της δημοσίευσης, εκατοντάδες άνθρωποι εξέφρασαν τα συλλυπητήριά τους επισημαίνοντας πως επρόκειτο για έναν υπέροχο και πάντα χαμογελαστό άνθρωπο.

Διαβάστε ακόμη:

• Ματθαίος Γιωσαφάτ: «Μεγαλώνοντας, μαθαίνεις να συμβιβάζεσαι με το φυσικό τέλος»
• Έξι ποιήματα για τον Αύγουστο