Μιλήσαμε με τις τρεις ερευνήτριες που βραβεύτηκαν φέτος από τον θεσμό L’Oréal-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη

To ότι ο κόσμος χρειάζεται την Επιστήμη και η Επιστήμη χρειάζεται τις Γυναίκες είναι μια αλήθεια που αντηχεί στ’ αφτιά μας πιο δυνατά από ποτέ.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της UNESCO σχετικά με τις γυναίκες στην επιστήμη, παρότι ο αριθμός των γυναικών που ακολουθούν επαγγελματική σταδιοδρομία στην επιστήμη αυξάνεται, αγγίζοντας το 33% των παγκόσμιων ερευνητών, η πρόοδος είναι ακόμη πολύ αργή, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις Φυσικές Επιστήμες, τα Μαθηματικά, την Πληροφορική και τη Μηχανολογία, ενώ μόνο το 28% των αποφοίτων μηχανικών και το 40% των αποφοίτων πληροφορικής είναι γυναίκες.

Σε μια εποχή, λοιπόν, όπου οι γυναίκες εξακολουθούν να υπό-εκπροσωπούνται στον τομέα της έρευνας και της επιστήμης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να δημιουργούνται κινήσεις και πρωτοβουλίες που ενθαρρύνουν τις γυναίκες να συνεχίσουν το ερευνητικό τους έργο και που τις καθιστούν εξίσου ανταγωνιστικές με τους άντρες στην επιστημονική κοινότητα και την αγορά εργασίας.

Πριν από περίπου έναν μήνα, τρεις Ελληνίδες ερευνήτριες τιμήθηκαν από το ελληνικό πρόγραμμα L’Oréal – UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη, για το σημαντικό ερευνητικό τους έργο, αλλά και για τη συνεισφορά και την αφοσίωσή τους στην επιστήμη.

Αυτές είναι:

-Η Δρ Μιχαέλα Φίλιου, Επίκουρη καθηγήτρια Βιοχημείας στο τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και συνεργαζόμενη ερευνήτρια στο Τμήμα Βιοϊατρικών Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία βραβεύτηκε για την έρευνα της «Διερευνώντας νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις για νευροψυχιατρικές διαταραχές»,

-Η Δρ Μαρία Πετροπούλου, Επίκουρη καθηγήτρια στον τομέα της Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής, του τμήματος Φυσικής τους Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία βραβεύτηκε για την έρευνα της «Κατανοώντας τους Ισχυρότερους Επιταχυντές του Σύμπαντος»,

και

-Η Δρ Αναστασία-Γεωργία Πίππα, Επίκουρη καθηγήτρια στον τομέα Φαρμακευτικής Τεχνολογίας του τμήματος Φαρμακευτικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία βραβεύτηκε για την έρευνα της στον «Σχεδιασμό και ανάπτυξη συστημάτων μεταφοράς φαρμάκων και νανοφαρμάκων για ελεγχόμενη αποδέσμευση και στόχευση».

Οι τρεις Ελληνίδες ερευνήτριες μιλούν σήμερα στο neolaia.gr για την ερευνητική τους πορεία, για τη βράβευσή τους από το πρόγραμμα L’Oréal – UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη, για όσα τους δίνουν έμπνευση να συνεχίζουν το έργο τους, δίνουν τη δική τους ξεχωριστή συμβουλή στους υποψήφιους μαθητές των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων και στέλνουν ένα σημαντικό μήνυμα προς όλες τις γυναίκες που σκέφτονται να ακολουθήσουν σπουδές και σταδιοδρομία στις Θετικές Επιστήμες.

Τι μας είπε η Δρ Μιχαέλα Φίλιου

-Περιγράψτε μας με δυο λόγια το έργο σας το οποίο βραβεύτηκε από τα βραβεία L’Oréal-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη.

Στην ερευνητική μας ομάδα, στο Εργαστήριο Βιοχημείας του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, μελετάμε τους μοριακούς μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από τις νευροψυχιατρικές διαταραχές.

Πιο συγκεκριμένα, εξετάζουμε πώς τα μιτοχόνδρια, που είναι οργανίδια των κυττάρων που παράγουν ενέργεια, εμπλέκονται στο άγχος και στο στρες. Επιπλέον, προσπαθούμε να βρούμε πώς τροποποιώντας τις λειτουργίες των μιτοχονδρίων μπορούμε να χτίσουμε τις βάσεις για αποτελεσματικότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις στις νευροψυχιατρικές διαταραχές.

-Μιλήστε μας για την ερευνητική σας πορεία και για αυτό που σας ενέπνευσε να ακολουθήσετε μία πορεία στην Επιστήμη.

Σπούδασα στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών και ως φοιτήτρια, μέσα από τα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα που κάναμε στη σχολή, με συγκίνησε η βιολογία των ψυχιατρικών διαταραχών.

Θέλοντας να ασχοληθώ ερευνητικά με αυτό το θέμα, έφυγα στο εξωτερικό το 2005, αρχικά για μεταπτυχιακό στο Imperial College στο Λονδίνο και έπειτα για διδακτορικό και μεταδιδακτορικό στο Μόναχο, στο Max Planck Institute of Psychiatry, όπου είχα την ευκαιρία να μελετήσω τη βιοχημεία των ψυχιατρικών διαταραχών από πολλές μεθοδολογικές σκοπιές. Το 2018 επέστρεψα στην Ελλάδα ως επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών, συνεχίζοντας την έρευνα σε αυτό το πεδίο.

Η δουλειά του ερευνητή μου φαινόταν πάντα ελκυστική, λόγω της ελευθερίας που τη χαρακτηρίζει. Ένας ερευνητής μπορεί να επιλέξει με ποιό θέμα θα ασχοληθεί και να το μελετήσει σε βάθος με όποιον τρόπο θέλει. Και στις μέρες μας, ένας ερευνητής έχει τη δυνατότητα να ταξιδεύει και να συνεργάζεται με επιστήμονες σε κάθε γωνιά της γης.

-Τι θα λέγατε στους μαθητές και τις μαθήτριες που δίνουν Πανελλήνιες εξετάσεις;

Ότι και αυτό θα περάσει και να σκέφτονται τη ζωή που τους περιμένει μετά τις Πανελλήνιες. Να διαλέξουν τί θέλουν να σπουδάσουν σύμφωνα με τα πράγματα που τους συγκινούν και όχι σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές ή τις βάσεις των σχολών, κάτι που δυστυχώς μας ταλαιπωρεί ακόμα στην Ελλάδα. Να συζητήσουν με ανθρώπους που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στο αντικείμενο που τους ενδιαφέρει πριν επιλέξουν τις σχολές που θα δηλώσουν.

-Αν μπορούσατε να δώσετε ένα μήνυμα σε όλες τις γυναίκες που σκέφτονται να ακολουθήσουν τις θετικές επιστήμες, ποιο θα ήταν αυτό;

Να κάνουν ό,τι ονειρεύονται και επιθυμούν και να μην αφήσουν τίποτα να τις σταματήσει. Να μην απογοητεύονται από τις αποτυχίες και να μη διστάζουν να επιδιώκουν αυτό που θέλουν. Γιατί εάν δεν το επιδιώξουν καν, δε θα το πετύχουν ποτέ.

-Κυρία Φίλιου, θα θέλατε να μας δώσετε έναν ορισμό της νευροψυχιατρικής διαταραχής; Σχετίζεται με το στρες; Ποιοι παράγοντες συντελούν στην εμφάνισή της σε έναν άνθρωπο και τι επίδραση έχει στην καθημερινότητα και στη ζωή του;

Eίναι δύσκολο να δώσει κανείς έναν ορισμό. Οι νευροψυχιατρικές διαταραχές περιλαμβάνουν ένα ευρύ και δυναμικό σύνολο διαταραχών, μιας και τα διαγνωστικά κριτήρια συνεχώς αλλάζουν και εξελίσσονται. Πολύ γενικά μιλώντας, κοινά χαρακτηριστικά είναι η εμπλοκή του κεντρικού νευρικού συστήματος και αλλαγές στη συμπεριφορά. Το στρες και κυρίως το χρόνιο στρες αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση νευροψυχιατρικών διαταραχών.

Οι ασθένειες αυτές είναι ετερογενείς και πολυπαραγοντικές και αποδίδονται σε αλληλεπιδράσεις γενετικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων. Ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και τις χρησιμοποιούμενες θεραπευτικές επιλογές επηρεάζεται και η καθημερινότητα του ατόμου που νοσεί. Λόγω όλης αυτής της πολυπλοκότητας γνωρίζουμε λίγα πράγματα για τους ακριβείς παθογενετικούς μηχανισμούς των νευροψυχιατρικών διαταραχών σε σύγκριση με άλλες ασθένειες.

Τι μας είπε η Δρ Μαρία Πετροπούλου

-Περιγράψτε μας με δυο λόγια το έργο σας το οποίο βραβεύτηκε από τα βραβεία L’Oréal-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη.

Έλαβα ένα από τα φετινά βραβεία L’Oréal-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη για το ερευνητικό μου έργο στην Αστροφυσική. Πιο συγκεκριμένα, διενεργώ θεωρητική έρευνα με σκοπό την κατανόηση των πιο ισχυρών πηγών ηλεκτρομαγνητικής ακτινβολίας στο Σύμπαν. Πρόκειται για πολύ μακρινούς γαλαξίες που εκτοξεύουν πίδακες ύλης και ενέργειας από τα κέντρα τους στα οποία βρίσκονται μελανές οπές με μάζα δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου. Λόγω των τεράστιων αποστάσεων τους από τη Γη, δεν μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει στο εσωτερικό αυτών των ενεργών γαλαξιών ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα των φυσικών φαινομένων που λαμβάνουν χώρα εκεί. Το έργο μου λοιπόν είναι να αναπτύσσω θεωρητικά μοντέλα και να πραγματοποιώ εικονικά “πειράματα” σε υπολογιστές τα αποτελέσματα των οποίων συγκρίνω με δεδομένα που συλλέγονται με επίγεια και διαστημικά τηλεσκοπία. Συνδυάζοντας όλες αυτές τις πληροφορίες προπσαθώ να συνθέσω την γενική εικόνα, εν είδει ενός “κοσμικού detective”. Το έργο μου έγκειται στα πλαίσια της λεγόμενης βασικής έρευνας καθώς τα αποτελέσματα της έρευνάς μου δεν έχουν άμεση εφαρμογή στην καθημερινή ζωή.

-Μιλήστε μας για την ερευνητική σας πορεία και για αυτό που σας ενέπνευσε να ακολουθήσετε μία πορεία στην Επιστήμη.

Η ερευνητική μου πορεία άρχισε να διαμορφώνεται κατά την διάρκεια των διδακτορικών μου σπουδών στο τμήμα Φυσικής του ΕΚΠΑ, αλλά ουσιαστικά ξεκίνησε με τη λήψη του διδακτορικού μου διπλώματος το 2013. Την ίδια χρονιά επιλέχθηκα από τη NASA ως μια από τους 12 Μεταδιδακτορικούς Συνεργάτες Einstein. Αυτή η διάκριση αποτέλεσε μια εξαιρετική ευκαιρία καθώς μου επέτρεψε να διεξάγω ανεξάρτητη έρευνα στην Αστροφυσική και να αναπτύξω συνεργασίες με διακεκριμένους επιστήμονες στο χώρο. Έχοντας δουλέψει μέχρι το 2017 ως μεταδιδακτορική συνεργάτιδα Einstein στο Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Purdue, West Lafayette, Indiana (USA), στη συνέχεια μετακόμισα στο Τμήμα Αστροφυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Princeton, New Jersey (USA), όπου εργάστηκα ως μεταδιδακτορική συνεργάτιδα Lyman Jr. Spitzer (2017-2020). Η καθημερινή επαφή με ερευνητές από διάφορους τομείς αστροφυσικής και το συναδελφικό περιβάλλον με βοήθησαν να διευρύνω τις γνώσεις μου και να αναπτύξω την έρευνά μου. Η ερευνητική μου καριέρα μου επέτρεψε να ταξιδέψω πολύ, να γνωρίσω πολύ διαφορετικές κουλτούρες, και να αναπτύξω συνεργασίες με ερευνητές σε πανεπιστήμια και ινστιτούτα σε όλο τον κόσμο.

Ανέκαθεν με ενδιέφεραν πράγματα που χαρακτηρίζονταν από ένα τόνο μυστηρίου, ενώ στο σχολείο μου άρεσαν τα μαθηματικά και η φυσική. Τι καλύτερο λοιπόν να ασχοληθώ με κάτι που συνδυάζει όλα τα παραπάνω; Αυτό μου ενέπνευσε να ακολουθήσω μια ερευνητική πορεία στην Αστροφυσική ήταν το ότι υπάρχουν πολλά εντυπωσιακά φαινόμενα που συμβαίνουν σε κλίμακες και συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές που συναντάμε στη Γη. Επίσης με την πρόοδο της τεχνολογίας (πχ ανάπτυξη πιο ισχυρών τηλεσκοπίων) μαθαίνουμε για νέα φαινόμενα που πριν μερικές δεκαετίες δεν γνωρίζαμε ότι υπήρχαν!

-Τι θα λέγατε στους μαθητές που δίνουν αυτή τη στιγμή Πανελλήνιες εξετάσεις;

Ψυχραιμία, καθαρό μυαλό και ψυχικό σθένος!

-Αν μπορούσατε να δώσετε ένα μήνυμα σε όλες τις γυναίκες που σκέφτονται να ακολουθήσουν τις θετικές επιστήμες, ποιο θα ήταν αυτό;

Το να είσαι γυναίκα επιστήμονας είναι απαιτητικός συνδυασμός, ειδικά στο χώρο των θετικών επιστημών που παραδοσιακά ήταν ανδροκρατούμενος. Παρότι γίνονται πολλές προσπάθειες από την επιστημονική και ακαδημαική κοινότητα για να υπάρξει ισορροπία μεταξύ αντρών και γυναικών στον εργασιακό αυτό χώρο, οι άγραφες “απαιτήσεις” της κοινωνίας προς τη γυναίκα παραμένουν.

Ο δρόμος της επαγγελματικής απασχόλησης με τις θετικές επιστήμες και ειδικότερα με την έρευνα δεν είναι εύκολος. Αφενός χρειάζεται σκληρή δουλειά και αφετέρου θυσίες σε προσωπικό επίπεδο. Θα υπάρξουν ακόμα και περιπτώσεις ανθρώπων που θα προσπαθήσουν να μειώσουν και να αποθαρρύνουν άτομα από μια επιστημονική καριέρα, εστιάζοντας στο φύλο τους.

Αλλά όλα τα εμπόδια ξεπερνούνται εφόσον υπάρχει αγάπη και πάθος για την επιστήμη και την έρευνα! Και ας μη ξεχνάμε επίσης ότι η ενασχόληση με τις θετικές επιστήμες προάγει ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, ενώ προσφέρει πολλές τεχνικές δεξιότητες που αξιολογούνται πολύ υψηλά και εκτός του ακαδημαικού χώρου.

Τι μας είπε η Δρ Αναστασία-Γεωργία Πίππα

-Περιγράψτε μας με δυο λόγια το έργο σας, το οποίο βραβεύτηκε από τα βραβεία L’Oréal-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη.

Το ερευνητικό έργο για το οποίο βραβεύτηκα αφορά τη Φαρμακευτική Νανοτεχνολογία, δηλαδή την εφαρμογή της Νανοτεχνολογίας στη Φαρμακευτική Τεχνολογία. Η Νανοτεχνολογία ασχολείται με τη μελέτη υλικών που έχουν μία τουλάχιστον διάστασή τους στη νανοκλίμακα δηλ. στο 1 δισεκατομμυριοστό του μέτρου (1nm=10-9m). Η Φαρμακευτική Νανοτεχνολογία σχεδιάζει και αναπτύσσει φορείς/ «οχήματα» για τη μεταφορά των φαρμάκων στον οργανισμό με διαστάσεις της τάξεως των νανομέτρων.

Μελετά τις ιδιότητες των υλικών τόσο σε επίπεδο φυσικοχημικό, αλλά και την αλληλεπίδραση τους με τους ιστούς του οργανισμού για να επιτύχει τη μεταφορά του φαρμάκου, επιτυγχάνοντας το καλύτερο δυνατό φαρμακολογικό αποτέλεσμα, με τις λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Τα νανοφάρμακα λόγω του μικρού μεγέθους τους μπορούν να διαπερνούν βιολογικούς φραγμούς και να φτάνουν στον ιστό-στόχο. Χρησιμοποιούνται για παρατεταμένη και ελεγχόμενη αποδέσμευση του φαρμάκου μειώνοντας τη συχνότητα χορήγησης και επιτυγχάνοντας καλύτερη συμμόρφωση του ασθενούς.

-Μιλήστε μας για την ερευνητική σας πορεία και για αυτό που σας ενέπνευσε να ακολουθήσετε μία πορεία στην Επιστήμη.

Η αγάπη μου προς την έρευνα ξεκινά κάπου λίγο μετά την πτυχιακή εργασία μου, όταν κάνοντας μία εργασία στο εργαστήριο αντιλαμβάνομαι την ομορφιά της καθημερινότητας μέσα σε ένα ερευνητικό εργαστήριο. Μετά το πτυχίο της Φαρμακευτικής, αποφασίζω έτσι να συνεχίσω για μεταπτυχιακές σπουδές, και πριν τελειώσω το Μάστερ μου στη Βιομηχανική Φαρμακευτική είχα ήδη αποφασίσει να συνεχίζω για διδακτορικό στο αντικείμενο της Φαρμακευτικής Νανοτεχνολογίας. Κατά τη διάρκεια της διδακτορικής διατριβής μου, εκτός από τα πειράματα για το θέμα της έρευνάς μου, εργάστηκα και σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών αποκτώντας γνώσεις σε νέες για μένα τεχνικές, και σε ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με τη φαρμακευτική βιομηχανία.

Αν και αυτό σήμαινε πολλές ώρες στο εργαστήριο και δουλειά και μέσα στο σαββατοκύριακο, ήταν κάτι που με γέμιζε χαρά και πολλές γνώσεις. Η εναλλαγή των δραστηριοτήτων της καθημερινότητας και απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων με ενέπνευσαν να ακολουθήσω μία πορεία στην Επιστήμη. Με την Επιστήμη γίνεσαι καλύτερος και πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος! Μετά το διδακτορικό μου, έλαβα 3 υποτροφίες για έρευνα σε Ελλάδα και Γαλλία, πάνω σε Φαρμακευτική Νανοτεχνολογία, ενώ παράλληλα συνεργάστηκα σε διάφορες εταιρείες πάνω σε θέματα έρευνας και ανάπτυξης Φαρμάκων. Το Γενάρη του 2021, εκλέχτηκα Επίκουρη Καθηγήτρια στον Τομέα Φαρμακευτικής Τεχνολογίας του ΕΚΠΑ.

-Τι θα λέγατε στους μαθητές που δίνουν αυτή τη στιγμή Πανελλήνιες εξετάσεις;

Αρχικά, καλή επιτυχία!!! Οι Πανελλήνιες εξετάσεις, είναι το πρώτο, αλλά ούτε το πιο μεγάλο ούτε το πιο δύσκολο σκαλοπάτι που θα ανέβουν! Τα επόμενα βήματα εντός ή εκτός Πανεπιστημίου είναι πιο απαιτητικά και κάποια πιο δύσκολα. Και μιλώντας προσωπικά, θα ήθελα να πω σε όσους μαθητές μας διαβάζουν, πως απέτυχα να περάσω στην πρώτη μου επιλογή. Αλλά, αγάπησα πολύ και αγαπώ την επιστήμη μου γιατί είναι συνδυαστική και πολύ ενδιαφέρουσα. Συνεπώς, οι Πανελλήνιες εξετάσεις είναι ένας δρόμος που μας οδηγεί στην πόρτα του Πανεπιστημίου. Αν θα είμαστε ευτυχισμένοι ή επιτυχημένοι, εξαρτάται από τις αποφάσεις μας και τη δουλειά μας μέσα στο Πανεπιστήμιο, ακόμα και αν δε μπούμε στην πόρτα που χτυπήσαμε «πιο δυνατά». Διάβασμα, καθαρό μυαλό και φυσικά καλά αποτελέσματα!

-Αν μπορούσατε να δώσετε ένα μήνυμα σε όλες τις γυναίκες που σκέφτονται να ακολουθήσουν τις θετικές επιστήμες, ποιο θα ήταν αυτό;

Μπορεί πριν κάποια χρόνια, όχι και τόσο πίσω, οι θετικές επιστήμες να ήταν ανδροκρατούμενες, πλέον αυτό έχει αλλάξει και θα έλεγα για τις επιστήμες της Υγείας και της Ζωής έχει αντιστραφεί. Οι γυναίκες είμαστε «θετικά» μυαλά, με συνδυαστική σκέψη! Συνεπώς, μπορούμε να τα καταφέρουμε εξαιρετικά σε όλους τους τομείς των θετικών επιστημών! Το μήνυμα που θέλω να περάσω σε όλες τις γυναίκες είναι να το παλέψουν και να ακολουθήσουν το όνειρό τους και αν οι θετικές επιστήμες τις γοητεύουν να αναζητήσουν πολυάριθμα παραδείγματα γύρω τους που θα τους δώσουν πρότυπα, πρότυπα σκληρής δουλειάς και επιτυχίας!

 

Τα Ελληνικά βραβεία L’ Oréal – UNESCO για τις Γυναίκες στην Επιστήμη (https://www.womeninscience.gr) στοχεύουν στην προώθηση, ενίσχυση και υποστήριξη των επιτευγμάτων των γυναικών, που δραστηριοποιούνται στην έρευνα στον τομέα των Βιοεπιστημών, των Φυσικών Επιστημών, των Μαθηματικών και της Επιστήμης των Υπολογιστών στην Ελλάδα.

Θεσμοθετήθηκαν το 2006 και η φετινή 11η τελετή βράβευσης αυξάνει σε 32 τον συνολικό αριθμό γυναικών επιστημόνων που έχουν τιμηθεί από τον θεσμό στη χώρα μας.