Έκανε το ευρώ πραγματικότητα το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να έχει τα καλά της, αλλά πολλές πτυχές της είναι προβληματικές. Μια από αυτές είναι και το ευρώ.

Η εμφάνιση του ήταν μέρος της φιλοδοξίας για την δημιουργία μιας Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), η οποία θα προχωρούσε όλη την Ένωση ένα βήμα πιο κοντά στην οικονομική της ολοκλήρωση.

Το 1988, ξεκίνησαν οι συζητήσεις για την δημιουργία της ΟΝΕ και δυο χρόνια αργότερα, είχαμε τις πρώτες προσπάθειες.

Μέχρι το 1999, κατά το οποίο είχαμε την επίσημη εισαγωγή του ευρώ ως επίσημου νομίσματος της ένωσης, είχαν προηγηθεί ιδιαίτερα σημαντικές κινήσεις, μερικές από τις οποίες ήταν, η πλήρης απελευθέρωση των συναλλαγών κεφαλαίου, αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κεντρικών τραπεζών, ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος (ΕΝΙ) και ο αμετάκλητος καθορισμός των συντελεστών μετατροπής. Την πρώτη Ιανουάριου του 2002, τα πρώτα νομίσματα και χαρτονομίσματα τέθηκαν σε κυκλοφορία.

Σήμερα, το χρησιμοποιούν 19 από τα 27 μέλη της ΕΕ. Η Αυστρία, το Βέλγιο, η Κύπρος, η Εσθονία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία είναι μερικές από αυτές.

Με το ευρώ διευκολύνονται οι διασυνοριακές συναλλαγές των επιχειρήσεων, βελτιώνονται οι επιδόσεις της οικονομίας και οι καταναλωτές έχουν περισσότερες επιλογές και ευκαιρίες. Αυτά είναι λίγα μόνο από τα πλεονεκτήματα του. Ωστόσο, όπως λέει και το ρητό, ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός!

Η ΕΕ έχει μια μορφή ομοσπονδίας. Πολλοί την χαρακτήρισαν και την χαρακτηρίζουν μικρές ΗΠΑ. Υπάρχουν, όμως, πολλές βασικές διαφορές μεταξύ των δυο αυτών δυνάμεων. Οι ΗΠΑ είναι ένα ενιαίο κράτος, γνώση που θα μας χρειαστεί αργότερα, ενώ η ΕΕ απαρτίζεται από πολλά διαφορετικά κράτη, που θέλησαν να συνεργαστούν, παραδίδοντας κάποια δικαιώματα τους στην Ένωση. Ιδιαίτερα τα κράτη, τα οποία είναι πλέον στην Ευρωζώνη και μοιράζονται κοινό νόμισμα, το ευρώ, είναι περισσότερο δεσμευμένα από τα υπόλοιπα. Αυτό, λοιπόν, είναι από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα του ευρώ και μεταξύ άλλων, αυτό που έχει προκαλέσει την οικονομική κρίση κρατών, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία.

Όταν ένα κράτος είναι σε οικονομική κρίση ή προ των πυλών της, υπάρχουν δυο ενδεχόμενα. Να έχει υψηλή ή χαμηλή ανεργία. Στο πρώτο ενδεχόμενο, η πρώτη λύση που θα σκεφτεί, είναι να υποτιμήσει το νόμισμα της, κόβοντας πλεονάζον. Αυτό με τη σειρά του, θα κάνει φθηνότερα τα προϊόντα του στο διεθνές εμπόριο, πιο δελεαστικές τις άμεσες ξένες επενδύσεις και ένα μέρος, που όλοι θα προτιμήσουν για διακοπές και θα κινηθεί η αγορά. Αν έχει χαμηλή ανεργία, θα αυξήσει την αξία του νομίσματος.

Κατά αυτόν τον τρόπο, η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών θα αυξηθεί επίσης. Με αλλά λόγια, θα αυξηθεί η ποσότητα προϊόντων, που μπορεί κάποιος να αποκτήσει με μία χρηματική μονάδα σήμερα, σε σχέση με την ποσότητα που μπορούσε να αποκτήσει σε κάποιο παλιότερο έτος βάσης και αυτό θα κρατήσει τις τιμές χαμηλά. Όταν, όμως, έχεις να κάνεις με διαφορετικές οικονομίες, που μοιράζονται το ίδιο νόμισμα όλα αλλάζουν.

Η αξία του ευρώ για την Ελλάδα ή την Ισπανία, που έχουν 16,1% και 16,2% ανεργία αντίστοιχα, δεν είναι η ίδια για την Γερμανία με 5,9% (2020). Ακόμα και να θέλουν, όμως, να αλλάξουν την αξία του και να ξεπεράσουν την κρίση, δεν μπορούν γιατί δεσμεύονται. Η απόφαση ενός κοινού νομίσματος, επομένως, δεν βοηθάει καθόλου στην βελτίωση της κατάστασης, ειδικά όταν δεν έχεις την ευχέρεια να το εκμεταλλευτείς.

Επιπλέον, η ΕΕ δεν έπαιρνε τόσο στα σοβαρά το οικονομικό κομμάτι όταν πρωτοδημιουργήθηκε. Δεν είχε προετοιμαστεί για καταστάσεις οικονομικής κρίσης, ούτε είχε πλάνο αντιμετώπισης, γιατί πέραν του γεγονότος ότι δεν θεωρούσε ότι θα υπάρξουν ή έστω το είχε στο μυαλό της ως μακρινό, του τότε παρόντος, γεγονός, προσπαθούσε να πέτυχει την πολιτική της ολοκλήρωση περισσότερο για αρχή, αφού για πολιτικούς λόγους ξεκίνησε ούτως ή άλλως. Έτσι, καταστάσεις όπως της Ελλάδας και της Ισπανίας, δεν ήξερε πως ακριβώς να τις αντιμετωπίσει, με αποτέλεσμα να λαμβάνονται αποφάσεις από την εκάστοτε πλευρά, που δυσχέραιναν τα πράγματα.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, λοιπόν, έχουμε την εισαγωγή της στην Ευρωζώνη το 2002. Αρχικά όλα πήγαιναν τελειά. Οι πλουσιότερες χώρες, δάνειζαν χρήματα, το ΑΕΠ ανέβαινε, η χώρα ήταν στα καλύτερά της. Κανείς, όμως, δεν σκέφτηκε ότι η οικονομία αυτή, δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο των άλλων κρατών – μελών. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Τα δανεικά αυτά, ήταν πολύ δύσκολο να επιστραφούν και η Ελλάδα έβλεπε την οικονομία της να καταρρέει. Όχι μόνο επειδή είναι θέμα της οικονομίας της Ελλάδας και των λανθασμένων κινήσεων από πλευράς της, αλλά και γιατί χρειάζεται μια πολύ πιο «ενωμένη ένωση» από την υπάρχουσα, για να λυθούν τέτοια προβλήματα. Εδώ ερχόμαστε και πάλι στην σύγκριση με τις ΗΠΑ.

Στις ΗΠΑ όπως και στην ΕΕ, τα πλουσιότερα κράτη δανείζουν συνεχώς στα φτωχότερα. Είτε μέσω του συστήματος υγείας, είτε μέσω του συστήματος ασφάλειας, είτε με κάποιον άλλο τρόπο οι φτωχότερες πολιτείες, θα αποκτήσουν χρήματα. Άλλη μια ομοιότητα είναι πως, όπως και στην ΕΕ, έτσι και στις ΗΠΑ υπάρχουν παράπονα για τον δανεισμό χρημάτων.

Η βασική διαφορά όπως προείπαμε, ωστόσο, είναι ότι οι ΗΠΑ είναι ένα ενιαίο κράτος, όπου στην ουσία γίνεται ανακύκλωση του χρήματος και άρα η ζημιά δεν είναι και τόσο μεγάλη.

Η ΕΕ δεν είναι έτσι. Ένα πλούσιο κράτος είναι πρόθυμο να βοηθήσει τους κάτοικους με επιδόματα, από χρήματα των φορών, όμως δεν είναι πρόθυμο να βοηθήσει ένα άλλο κράτος με τον ίδιο τρόπο, ακόμα κι αν έχει μεγαλύτερη ανάγκη. Όσο και αν προσπαθεί για την ολοκλήρωση, όποια και αν είναι αυτή, η ΕΕ χρειάζεται πάρα πολύ δουλειά και προσπάθεια σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα στο κομμάτι της αίσθησης του ανήκειν σε αυτήν.

Η κατάσταση του να είναι κάποιο κράτος, μέλος, είναι απλά μια κατάσταση. Θέλει αγώνα για να κατανοήσουν και να ενσωματώσουν τα κράτη, την ιδέα του να είναι πραγματικά ενωμένα σε ένα μοντέλο, έστω παραπλήσιο των Ηνωμένων Πολιτειών, που βοηθούν και προστατεύουν πραγματικά το ένα το άλλο.

Προς το παρόν είναι κατά μια έννοια ενωμένα και οδεύουν προς την ολοκλήρωση, σε ένα πλαίσιο, όμως, που δεν λειτουργεί όσο καλά νομίζουν και το ευρώ δεν έχει την επιτυχία που οραματίζονταν, όταν το έθεσαν σε ισχύ.

Πηγές και χρήσιμες πληροφορίες:

europa.eu/european-union/about-eu/euro_el

www.statista.com/statistics/227005/unemployment-rate-in-germany

tradingeconomics.com/spain/unemployment-rate

www.statistics.gr

www.vox.com/2015/7/2/8883129/greek-crisis-euro-explained-video

εικόνα: https://unsplash.com/s/photos/euros