Ναρκισσισμός και social media

Ο Νάρκισσος είναι ένα χαρακτηριστικό πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, το οποίο, σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, ήταν καταδικασμένο απ’ τους Θεούς να “αιχμαλωτίζεται” στη θέα του καθρεφτιζόμενου ειδώλου του. Αιώνια και αποκλειστικά ερωτευμένος με τον εαυτό του, ο Νάρκισσος καθρέφτιζε το είδωλό του στα νερά των ποταμών και γοητευόταν απ’ την ομορφιά του, αδυνατώντας να “δει” πραγματικά ή να αγαπήσει κάποιο πλάσμα έξω από αυτόν.

Ο ναρκισσισμός, απ’ την άλλη, ετυμολογικά προερχόμενος από τον Νάρκισσο της μυθολογίας, αποτελεί μια έννοια που έχουν κατά κόρον χρησιμοποιήσει ειδικοί στην ψυχολογία, προκειμένου να περιγράψουν έναν συγκεκριμένο τύπο διαταραχής της προσωπικότητας -ναρκισσιστική διαταραχή. Οι νάρκισσοι, επομένως, δεν είναι παρά άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από υπέρμετρο εγωκεντρισμό, αποκτώντας μια εμμονική σχέση με το “εγώ” τους, το οποίο υπερισχύει όλων των υπολοίπων.

Στη σύγχρονη εποχή της -σχεδόν φετιχιστικής- υπερ-έκθεσης του εαυτού στα social media, το μοτίβο του νάρκισσου έχει κατά έναν -όχι και τόσο περίεργο- τρόπο, απενοχοποιηθεί και συναντάται πολύ συχνά, χάρι στην ευκολία της selfie, των εφαρμογών ωραιοποίησης της εικόνας, της γκλαμουριάς των πολυάριθμων φίλτρων.

Ουσιαστικά όμως, ο ναρκισσισμός έγκειται πράγματι στη “σκοτεινή” πλευρά ανάμεσα στον ατομικισμό και τον εγωκεντρισμό, χαρακτηρίζοντας όσους/-ες διψάνε για αυτο-προβολή και δημοσιότητα, αναζητώντας κοινότυπους και μη τρόπους για να έρχονται στο προσκήνιο και να αφήνουν το αποτύπωμά τους στην ενέργεια, την προσοχή και τη σκέψη μας.

Πώς μπορείς να εντοπίσεις έναν νάρκισσο (διαδικτυακό ή φυσικό)

– Υπέρμετρη -στα όρια του παθολογικού- αυτοπεποίθηση, με τάσεις μεγαλομανίας και συνεχή ανάγκη επιβεβαίωσης απ’ τους έξω (περηφάνεια ή ναρκισσισμός;). Μια διαταραγμένη αυτοεκτίμηση που εκφράζεται στα social μέσα από την ανάγκη του να βρίσκεται κανείς στο προσκήνιο, να γίνεται ορατός και να δοξάζεται (υπόκλιση).

– Μερική ή παντελής έλλειψη ενσυναίσθησης: Με λίγα λόγια, μεγάλη δυσκολία ή πλήρης αδυναμία να κατανοήσει κανείς τις ανάγκες και τα συναισθηματικά κίνητρα των άλλων. Ό,τι λέω και ό,τι σκέφτομαι εγώ είναι σωστό, φυσιολογικό, όμορφο. Όποιος/-α έχει αντίθετη άποψη ή δε συμφωνεί, υπάρχει και ο… καιάδας.

– Η επιθυμία για κυριαρχία πάνω στους άλλους είναι τόσο ισχυρή που αυτομάτως οι άλλοι γίνονται “λίγοι” ή “κατώτεροι”. Ανταγωνισμός, έλλειψη ορίων στη ρητορική αντιπαράθεση στο comment section, αίσθηση ανωτερότητας στα όρια του κάλπικου.

– Νιώθει ότι του αξίζει ειδική μεταχείριση. Πολύ συχνά, προκειμένου να πετύχει αυτό που θέλει, μπορεί να εμφανίσει μία εξόφθαλμη ή ανεπαίσθητη χειριστική συμπεριφορά. (είσαι λιγότερο σημαντικός από εκείνον, ακόμα να το καταλάβεις;)

– Οι νάρκισσοι των social media δε δείχνουν μεγάλη προθυμία να ακούσουν/αφουγκραστούν/κατανοήσουν τις επιθυμίες και αποφάσεις των άλλων ανθρώπων. Ουσιαστικά “απαιτούν” απ’ τους άλλους να συμμορφώνονται ολοκληρωτικά στις δικές του προσδοκίες.

– Δεν υποβάλουν τον εαυτό τους σε κανενός είδους κριτική, ενώ, αν δεχθούν την παραμικρή κριτική από έξω, δεν το παίρνουν και πολύ ψύχραιμα, αντιθέτως δυσκολεύονται εξαιρετικά να τη διαχειριστούν.

– Επιδιώκουν με κάθε αφορμή και κάθε τρόπο την “τέλεια εικόνα”. Η εικόνα γίνεται το προσωπικό τους “στοίχημα” με τον κόσμο και την προβάλλουν με κάθε μέσο, σε βαθμό που μετατρέπει την υπεροχή σε εμμονή και την ιδέα της “ομορφιάς” σε μανιώδες ευγονικό κυνήγι. Επενδύουν τόσο στην εικόνα που οι προβολές ή τα likes λειτουργούν μόνο αυτοεπιβεβαιωτικά. Γίνεσαι “μάρτυρας” των πάντων στη ζωή του: Πού πήγε/ τι έκανε/ ποιους είδε/ τι αγόρασε/ τι έφαγε/ με τι μέθυσε/ πότε ξύπνησε ή/και: Η “τέλεια” εμφάνιση, η “τέλεια ζωή”, το “τέλειο” σώμα, η “τέλεια” δουλειά, το “τέλειο” σπίτι, το “τέλειο” ταξίδι, η τέλεια επίφαση ζωής.. (Ζήλεψες ή ακόμα;).

Όλα μια απόδειξη ότι ζούμε και υπάρχουμε, σαν να λέμε “ει, εδώ είμαι, κοιτάξτε με, υπάρχω!”. Αντί να κρατάμε το συναίσθημα της στιγμής, κρατάμε την “απόδειξη” της στιγμής.

Τι επίδραση μπορεί να έχουν τα σύγχρονα κοινωνικά μέσα δικτύωσης στο αίσθημα φυσικού εγωισμού, αλλά και στην αλαζονεία που χαρακτηρίζει ένα άτομο με ναρκισσιστικές τάσεις; Τι μπορούμε να υποθέσουμε για όλους αυτούς που περιμένουν να χτυπάμε παλαμάκια κάτω απ’ τα χιλιοεπεξεργασμένα, πανομοιότυπα posts τους; Ίσως, ενός λεπτού σιγή για τον νέο, ψευδεπίγραφο εαυτό της βδομάδας.. Ένας ψηφιακός υπερκόσμος που προσφέρει all you can eat τροφή στις ανασφάλειες, τη συναισθηματική ανεπάρκεια, το άγχος και το φόβο της μοναξιάς. Κι εμείς το μασήσαμε, και συνεχίζουμε να το μασάμε.

Γεμίσαμε ή δε γεμίσαμε σύγχρονους νάρκισσους;

Δες κι αυτό: Αυτός ο λογαριασμός στο instagram αποδεικνύει ότι δεν είμαστε τόσο πρωτότυποι όσο νομίζουμε!