Χαϊκού: Τα μικρότερα ποιήματα που έχεις διαβάσει

Τα χαϊκού (δηλαδή αστείος στίχος) αποτελούν μια ιαπωνική ποιητική φόρμα που περιλαμβάνει τη συντομότερη μορφή ποιήματος παγκοσμίως.

Ένα ποίημα χαϊκού αποτελείται συνολικά απο 17 συλλαβές, οι οποίες χωρίζονται σε 5-7-5 συλλαβές διατεταγμένες σε 1 ή σε 3 στίχους.

Αυτό που σήμερα ονομάζεται “κλασικό χαϊκού” έχει τις ρίζες του στον 16ο αιώνα, στην αρχή της περιόδου “Εντό”. Οι ιδιαιτερότητες της περιόδου αυτής δημιούργησαν την αίσθηση ενός “κλειστού κόσμου”, δεδομένου ότι η ιαπωνική κοινωνία καθοριζόταν απο φεουδαρχικό σύστημα και είχε “κόψει” κάθε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο, πράγμα που την οδήγησε να αναδιπλωθεί στον εαυτό της.

Αυτό το αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο αξιών και συμβόλων έδωσε τόσο σε ποιητές όσο και σε ακροατές ένα οριοθετημένο πλαίσιο αναφοράς, με αποτέλεσμα να διατηρηθούν το περιεχόμενο και η μορφή του χαϊκού αναλλοίωτα στο χρόνο.

Η εξέλιξη του μικρού ιαπωνικού ποιήματος επηρεάστηκε καθοριστικά απο τη σκέψη του ταοϊσμού και του ζεν βουδισμού, εκφράζοντας συχνά το “αμετάβλητο μέσα στην κίνηση” (Μπασό).

Στο χαϊκού γίνεται προσπάθεια να συλληφθεί η ρευστότητα και η προσωρινότητα της στιγμής, προκειμένου αυτή να διατηρηθεί αναλλοίωτη στην αιωνιότητα. Επειδή, όμως, οι λέξεις δεν είναι αρκετές για να περιγράψουν την ολότητα μιας στιγμιαίας εμπειρίας, ο ποιητής του χαϊκού περιγράφει νοερά μια ιδέα, αφήνοντας τη φαντασία του αναγνώστη να τη συμπληρώσει, όπως εκείνος νομίζει.

Τα χαϊκού, όπως θα δούμε, αναφέρονται σε μια εποχή του χρόνου, πράγμα που καθορίζεται από τη χρήση μιας εποχιακής λέξης (Κίγκο), δίνοντας κάθε φορά ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς (Ανθισμένες κερασιές, ιτιές, άνοιξη, αηδόνια, απογευματινή αύρα, καλοκαίρι, φθινόπωρο, κόκκινα φύλλα, παγετός, χαλάζι, κρίνα).

Παραδοσιακά, ένα χαϊκού πρέπει να διαρκεί και να διαβάζεται όσο κρατάει μια αναπνοή.

1. Satomura Soha: (;-1602)

“πού να βρω ένα πινέλο

να ζωγραφίζει τα άνθη της δαμασκηνιάς

με όλο τους το άρωμα!”

2. Kobayashi Issa: (1763-1827)

“Ζούμε σκαρφαλωμένοι στη σκεπή

της κόλασης για να δούμε τα λουλούδια.”

3. Yosa Buson: (1716-1783)

“πάνω στην καμπάνα του ναού

κάθισε μια πεταλούδα

και ήσυχα κοιμάται

τι χαρά, το καλοκαίρι

να διασχίζεις ξυπόλητος το ποτάμι

κρατώντας τα πέδιλα στα χέρια!”

4. Μοναχός Ρυοκάν: (1757-1831)

“ο κλέφτης

μου άρπαξε τα πάντα, εκτός

απ’ το φεγγάρι στο παράθυρό μου”

5. Σουγκιγιάμα Σαμπού: (1647-1732)

“τα μικρά που θα τον περιμένουν

καθώς ο κορυδαλλός

πετάει ψηλά!

είμαι σίγουρος:

θα κρυώσω τόσο αργά που περπατάω

για ν’ απολαύσω το χιόνι”

6. Ταχιμπάνα Χοκούσι: (;-1718)

“στάχτη η καημένη μου η καλύβα

αλλά πιο πέρα, πανέμορφες

οι ανθισμένες κερασιές

ομπρέλες

πόσες να πέρασαν

τούτη τη χιονισμένη τη βραδιά;”

Τα χαϊκού είναι εμπνευσμένα απ’ την απλότητα της φύσης και των εποχών του χρόνου, αποδεικνύοντας πως όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν ποιητές.

Είναι ποιήματα που “αιχμαλωτίζουν” μια φευγαλέα στιγμή και την παγιώνουν στο αιώνιο συμπαντικό γίγνεσθαι.

Δες κι αυτό: 10 ποιήματα που θα σε κάνουν να ΛΑΤΡΕΨΕΙΣ την ποίηση!