Ποιες είναι οι σκέψεις μας που μπορούν να μας πάνε πίσω;

 

Βασική προϋπόθεση για την επίτευξη των προσωπικών μας στόχων στην καθημερινή ζωή είναι ο θετικός τρόπος σκέψης και ένα σύνολο λειτουργικών συμπεριφορών οι οποίες σαν αποτέλεσμα της θετικής σκέψης επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Τι γίνεται όμως όταν ο τρόπος σκέψης σαμποτάρει τα προσωπικά «θέλω» μέσα από την προώθηση δυσλειτουργικών συμπεριφορών;

Πολλές φορές νομίζουμε λανθασμένα πως αυτό που πιστεύουμε είναι λογικό, έγκυρο και ρεαλιστικό ακόμα κι όταν όλες οι ενδείξεις δείχνουν το αντίθετο. Με τον τρόπο αυτό υιοθετούμε για καιρό μη λειτουργικές απόψεις, οι οποίες δε επιτρέπουν τη λειτουργική διαχείριση των καταστάσεων στη ζωή μας, οδηγώντας πολλές φορές σε αδιέξοδες συμπεριφορές.

Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν πίσω από τις σκέψεις μας βρίσκονται οι συναισθηματικές πληγές του παρελθόντος, οι φόβοι και οι αγωνίες μας, το άγχος και γενικότερα ένα σύνολο μη ρεαλιστικών αντιλήψεων για τη ζωή και την πραγματικότητα.

Πολλές φορές ακόμα κι αν έχουμε τις ικανότητες διαχείρισης μιας κατάστασης αρνούμαστε να δούμε την αλήθεια, μένοντας πιστοί σε ένα σύνολο σκέψεων που σαμποτάρουν τον ίδιο μας τον εαυτό. Για την ακρίβεια πρόκειται για «μορφές σκέψεων» ή αλλιώς για δυσλειτουργικές «φόρμουλες σκέψεων» που αν και έχουν τις ρίζες τους βαθιά μέσα μας, συνήθως «δείχνουν» μόνο τα εξωτερικά κλαδιά τους, μέσα από τις σχέση μας με τον έξω κόσμο.

Οι φόρμουλες σκέψεων μπορούν να είναι πολλές και να λειτουργούν διαπροσωπικά διαφοροποιημένες στον καθένα από εμάς ανάλογα με τα βιώματα, τις ικανότητες και τις εμπειρίες του καθενός. Αν μπορούσα να διαλέξω τις πιο συχνές θα σας παρουσίαζα τις εξής.

Η σκέψη «όλα ή τίποτα»

Ένας πολύ συχνός τρόπος σκέψης που κυριολεκτικά σαμποτάρει την προσωπική ανάπτυξη και την ατομική επιτυχία είναι η λεγόμενη «απόλυτη σκέψη». Όταν δηλαδή λειτουργούμε πάνω στο δίπολο του άσπρο – μαύρο αγνοώντας τη χρωματική παλέτα της ζωής και των συναισθημάτων σαμποτάρουμε κάθε έννοια ευτυχία ή επιτυχίας. Όταν σκεπτόμαστε απόλυτα, σαν να μην υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από το άσπρο και το μαύρο, τότε συνηθίζουμε να συμπεριφερόμαστε και απόλυτα. Το δίπολο αυτό σκέψης- συμπεριφοράς εκτός από δεσμευτικό μπορεί να γίνει και πολύ επικίνδυνο. Αφού εάν κάτι δεν είναι τέλειο, τότε θεωρείτε πλήρη αποτυχία. Πως όμως μπορεί κάποιος να πετύχει το τέλειο τη στιγμή που το τέλειο δεν υπάρχει; Φράση κλειδί: «τα θέλω όλα ή τίποτα!», «Δε θέλω τίποτα!», « Όλα χάλια!»…

Υπεργενικευμένη σκέψη

Η υπεργενικεύση είναι μια «μορφή σκέψης» που εκτείνεται σε όλα τα επίπεδα δεσμεύοντας το άτομο σε μια φυλακή αρνητικών προκαταλήψεων. Αρκεί ένας μόνο «κακός άνθρωπος», ένα μεμονωμένο «κακό γεγονός» ή μια «κακή» συμπεριφορά για να γίνουν όλα αρνητικά και να πάνε όλα στραβά! Η υπεργενικεύση είναι η μορφή σκέψης που τα βάζει κυριολεκτικά όλα σε ένα αρνητικό τσουβάλι αφορισμού. Ο τρόπος αυτός σκέψης μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνος καθώς ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός, π.χ. σε ένα τομέα μπορεί να ερμηνευτεί σαν μια ατέλειωτη αλυσίδα πολλών αρνητικών γεγονότων και να μεταφερθεί έτσι σε όλους τους τομείς της ζωής σαν μια «μετακινούμενη ατυχία»! Φράση κλειδί: «Είμαι τόσο άτυχος/η όλα μου πάνε στραβά!», «Είναι όλοι κακοί»

Σκέψη φίλτρο

Το νοητικό φίλτρο αποτελεί έναν αρνητικό τρόπο σκέψη ο οποίος γίνεται ρυθμιστής του συνόλου των σκέψεων. Η σκέψη – φίλτρο κράτα μόνο τα αρνητικά και αφήνει τα θετικά να περνούν χωρίς θετική αξιολόγηση. Στα πλαίσια της ακόμα κι ένα αρνητικό στοιχείο αν υπάρχει σε μια κατάσταση, αυτό γίνεται το επίκεντρο της γνωστικής και συναισθηματικής λειτουργίας παραβλέποντας κάθε θετική παράμετρο.

Μεγαλοποίηση ή Ελαχιστοποίηση

Η καταστροφολογία είναι το κύριο χαρακτηριστικό όταν μεγαλοποιούμε τη σπουδαιότητα των αρνητικών γεγονότων ή το μέγεθος των προβλημάτων που έχουμε να διαχειριστούμε την ίδια στιγμή που ελαχιστοποιούμε τη σημασία των θετικών συνθηκών ή παραγόντων. Η υπερμεγέθυνση εμποδίζει κάθε προσπάθεια και προωθεί την αποτυχία μέσα από την ελαχιστοποίηση των θετικών συγκυριών επιβεβαιώνοντας την αρχική αρνητική προκατάληψη. Φράση κλειδί: “Αυτή είναι η καταστροφή μου”.

Προσωποποίηση

Όταν κάποιος τα παίρνει όλα προσωπικά εκτοξεύοντας πάντα κατηγορίες εναντίον του αυτό συμβαίνει γιατί σκέπτεται με ένα μη λειτουργικό τρόπο. Ο τρόπος αυτός ονομάζεται «προσωποποίηση» και συμβαίνει όταν θεωρούμε τον εαυτό μας αποκλειστικό υπεύθυνο για την έκβαση κάθε αρνητικού γεγονότος το οποίο μας συμβαίνει. Το παράδοξο είναι ότι ο τρόπος αυτός σκέψης δεν αποτελεί μια προσπάθεια ανάληψης προσωπικής ευθύνης, αλλά μια παράλογη τάση ενοχοποίησης του εαυτού μας ακόμα και για πράγματα που δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από μας. Η προσωποποίηση εκτός από το ότι μειώνει την αυτοεκτίμηση μας ταυτόχρονα σαμποτάρει κάθε προσπάθεια επίτευξης των προσωπικών μας στόχων, αφού οδηγεί σε αισθήματα ενοχής, ντροπής, και ανεπάρκειας. Φράση κλειδί: «Καλά να πάθω! Εγώ φταίω για όλα»

Όλοι μας σε κάποια περίοδο της ζωής μας έχουμε σκεφτεί με αυτούς τους τρόπους σκέψης έχοντας ταυτόχρονα την πεποίθηση πως οι σκέψεις μας ήταν ορθές κι έγκυρες. Είναι ωστόσο πολύ σημαντικό όταν τις εντοπίζουμε να προσπαθούμε να τις αποφεύγουμε, συνειδητοποιώντας πόσο κακό μπορούν να μας κάνουν στη ζωή και τους στόχους μας!
Ειρήνη Μεσσήνη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος
irinimessini@gmail.com