Απόψεις: Η αξία της ΔΗΜΑΡ ως προπύργιο της ανανεωτικής αριστεράς!

Παρακολουθώντας τον -εν πολλοίς κατευθυνόμενο- δημόσιο διάλογο που εκτυλίσσεται γύρω από τις εξελίξεις στη ΔΗΜΑΡ, ένιωσα την ανάγκη –αν όχι την υποχρέωση- να γράψω κάποια πράγματα διευκρινιστικά για τον ρόλο που κατά τη γνώμη μου οφείλει να παίξει η εγχώρια ανανεωτική αριστερά εν έτει 2014. Δεν πρέπει φυσικά να ξεχνάμε πως ο διαχωρισμός μεταξύ κομμουνιστικής και ανανεωτικής αριστεράς υπήρξε απόρροια της αρτηριοσκληρωτικής στάσης του ΚΚΕ που παρέμενε για χρόνια εμμονικά προσηλωμένο στις αρχές του σταλινισμού, χωρίς να ασκεί την παραμικρή κριτική απέναντι στις ανελεύθερες και αυταρχικές πολιτικές που εφήρμοζε η ΕΣΣΔ τόσο απέναντι στους πολίτες της όσο και απέναντι σε κράτη-δορυφόρους που καταπίεζε ασκώντας ιμπεριαλιστικές πολιτικές. Για παράδειγμα, οι εισβολές σε Τσεχοσλοβακία (1968) και Αφγανιστάν (1979) αποτελούν πολιτικές-στρατιωτικές επιλογές που ναι μεν φαντάζουν λογικές όταν ακολουθούνται κατά τη διάρκεια του απρόβλεπτου ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού , όμως είναι τουλάχιστον παράλογες αν σκεφτούμε και σεβαστούμε την κυριαρχία του κάθε κράτους, της λαϊκής βούλησης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν γένει. Επιπρόσθετα, τα Γκούλαγκς , τα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου ξεψύχησαν από το κρύο, τις κακουχίες και τα βασανιστήρια εκατομμύρια αντιφρονούντες στην ΕΣΣΔ, και στα οποία βασίστηκε εν πολλοίς –μέσω της άμισθης εργασίας των επιβιωσάντων- η βιομηχανική και οικονομική ανάπτυξή της, αποτελούν σίγουρα σημεία αναφοράς –όπως και πολλά άλλα βεβαίως…- της βαρβαρότητας της σύγχρονης παγκόσμιας ιστορίας. Συν τοις άλλοις, η αυστηρή οργανωτική δομή του Κόμματος που καταπνίγει τον αντίλογο και ευνοεί την άκριτη συναίνεση με τις απόψεις της ηγεσίας, αποτελούσαν βαθύτατα αντιδημοκρατικά χαρακτηριστικά που στον δυτικό κόσμο είχαν από καιρό κριθεί, ξεπεραστεί και ως εκ τούτου απορριφθεί. Όλα τούτα λοιπόν αποτελούσαν στοιχεία- κόλαφο για την δημοκρατία, την ελευθερία και την ανεκτικότητα, που σε συνδυασμό με το σε γενικές γραμμές χαμηλό επίπεδο ζωής των πολιτών στην ΕΣΣΔ και τους δορυφόρους της, όφειλαν να αμφισβητηθούν τουλάχιστον από μια μερίδα της ελληνικής αριστεράς που θα έπρεπε να ανοίξει τα δικά της φτερά και να πείσει περί ενός προοδευτικού μοντέλου που θα συνδύαζε αρμονικά τον πολιτικό φιλελευθερισμό με τον ισχυρό παρεμβατισμό του κράτους για την ρύθμιση της οικονομίας.

Κάπως έτσι διασπάστηκε το ΚΚΕ το 1968 με την δημιουργία του ΚΚΕ-εσωτερικού για τη επίτευξη του «σοσιαλισμού με το ανθρώπινο πρόσωπο». Κάπως έτσι, με πολύ κόπο και τόλμη, γεννήθηκε και οργανώθηκε και ο πολιτικός χώρος που θα εξέφραζε την Ανανεωτική Αριστερά. Ήταν το 1989, τότε που ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου άφηνε πίσω τους δογματισμούς, τις προλήψεις, τις ιδεολογικές παραδόσεις και τις πολιτικές του συνήθειες, για να κάνει ιστορικές ρήξεις και προοδευτικές τομές και να ισορροπήσει στο λεπτό και τεντωμένο σχοινί του χώρου μεταξύ του παλαιολιθικού κομμουνισμού και της οπορτουνιστικής, ασυνεπούς και συμβιβασμένης σοσιαλδημοκρατίας. Ήταν όλες αυτές οι πανανθρώπινες αξίες της αριστεράς και της γαλλικής επανάστασης που έπρεπε να συνδυαστούν για να δώσουν λύσεις. Ήταν ο συνδυασμός όλων όσων θεωρούνταν αντιφάσεις και ασύμβατες αντιθέσεις. Ήταν πάνω απ’ όλα το μεγάλο στοίχημα της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης που έπρεπε να συνδυαστεί με την καθολική εισοδηματική ευημερία που θα εγγυάτο το κράτος μέσω της κοινωνικής του πολιτικής αλλά και μέσω του παρεμβατικού του ρόλου σε μια ημι-ελεύθερη οικονομία. Ήταν και ο σεβασμός στην ατομικότητα και την ιδιωτικότητα που όφειλε όμως να συνδυάζεται με το καθήκον για κοινωνική ευαισθησία και ευσυνειδησία. Αυτός ήταν ο στόχος: Να αφήσουμε πίσω τις αδιέξοδες κομμουνιστικές παραδοχές του παρελθόντος, χωρίς να συμβιβαστούμε, όπως έκανε η σοσιαλδημοκρατία, με τις πολιτικές της θατσερικής Νέας Δεξιάς που συνδύαζε με καταστροφικό για τους πολλούς τρόπο τον νεοσυντηρητισμό και τον νεοφιλελευθερισμό. Εικοσιπέντε χρόνια μετά αναρωτιόμαστε αν ο στόχος αυτός επετεύχθη.

Αν εξετάσουμε γραμμικά την πορεία του Συνασπισμού (έως το 2004) και μετέπειτα της ΔΗΜΑΡ (μόνο αυτούς τους δύο σχηματισμούς μπορώ να εκλάβω ως κύριους και αυτόνομους εκφραστές της ανανεωτικής αριστεράς), ο στόχος μάλλον δεν καρποφόρησε και οι ελπίδες όσων πίστεψαν στην ρεφορμιστική εκδοχή της αριστεράς μάλλον δεν άνθισαν. Η αποτυχία άσκησης ιδεολογικής επιρροής των ως άνω σχηματισμών σε μια ποσοτικά αξιοπρεπή μερίδα του εκλογικού σώματος μπορεί να αποδοθεί σε ενδογενείς αλλά και εξωγενείς παράγοντες. Οι εξωγενείς (ας ξεκινήσουμε από τα εύκολα…) δεν είναι άλλοι από το ότι η ανανεωτική αριστερά είχε πάντοτε να αντιμετωπίσει την πόλωση του δικομματισμού των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων (ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ) αλλά και την εγχώρια παράδοση που, έχοντας τις ρίζες της στον μετακατοχικό εμφύλιο , θέλει την αριστερά να είναι συνυφασμένη με την αυθεντική, ορθόδοξη και διαχρονική μαρξιστική έκφρασή της, που είναι το ΚΚΕ. Για να μην θεωρήσετε όμως ότι υπεκφεύγω, ακόμα κι όταν κατά τη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβασε τα ποσοστά του μέσα στο πλαίσιο της πλήρους και ριζικής αναδιαμόρφωσης του εγχώριου πολιτικού σκηνικού, η ΔΗΜΑΡ δεδομένης της μετριοπάθειας που ενσυνείδητα και ευσυνείδητα τήρησε προκρίνοντας μια πιο σύνθετη και σχετικιστική ερμηνεία του προβλήματος, ήταν αδύνατον να επωφεληθεί από τον νέο διπολισμό που φαινόταν να δημιουργείτο και ο οποίος μοιραία επιβλήθηκε και πάλι (αυτή τη φορά μεταξύ ενός παραδοσιακά Δεξιού κι ενός δυναμικά –ίσως και λαϊκίστικα- αμιγούς Αριστερού σχηματισμού). Ως προς τους ενδογενείς παράγοντες, πιστεύω πως ο χώρος της ανανεωτικής αριστεράς , ως εκ της αδρανούς φύσεώς του, δεν ευτύχησε να έχει δυναμικούς ηγέτες που να υποστηρίζουν με πάθος και επικοινωνιακή μαεστρία ούτε τις αρετές της ιδεολογίας της ούτε και την επείγουσα ανάγκη εφαρμογής της. Έμενε πάντα στα επίπεδα ενός εσωστρεφούς και ήπιου ελιτίστικου λόγου, που παρά την σημαίνουσα βαρύτητα των νοημάτων του, παγιδευόταν πίσω από τις κλειστές πόρτες κομματικών συνεδρίων και διαλέξεων με επιλεγμένο ακροατήριο, χωρίς να διαχέεται στις πλατειές λαϊκές μάζες. Επίσης, ως εκ της μετριοπαθούς, συμβιβαστικής και συνδυαστικής φύσεώς της , η ανανεωτική αριστερά έμελλε διαρκώς να διχάζεται ανάμεσα στις κεντρώες και αριστερότερες τάσεις της. Αυτό άλλωστε δεν συμβαίνει και σήμερα;

Μόνο που σήμερα, έχοντας ως δεδομένη την δεξιά στροφή της σοσιαλδημοκρατίας (;) που αδυνατεί να επιβληθεί στον νεοφιλελευθερισμό, μια πιθανή σύμπλευση της ΔΗΜΑΡ με την Ελιά θα καταδίκαζε την ανανεωτική αριστερά στο να απαρνηθεί τον ιστορικό της ρόλο και την ουσία της ιδεολογίας της. Γιατί, αυτό που ξεχνάνε όσοι σήμερα ζητούν άνευ όρων συνεργασίες της κεντροαριστεράς, είναι πως ο χώρος της ανανεωτικής αριστεράς, αν και –ορθά- αποκήρυξε τον άκρατο κρατισμό, δεν αρνήθηκε ποτέ ούτε την σημασία ούτε και την χρησιμότητα της ελεγκτικής φύσης του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία. Με λίγα λόγια υπάρχουν κι άλλα θέματα που πρέπει να διαφοροποιούν την σοσιαλδημοκρατία από την κεντροδεξιά πλην του πολιτικού φιλελευθερισμού της ανεκτικότητας στην διαφορετικότητα, ο οποίος άλλωστε αποτελεί αξία και της φιλελεύθερης δεξιάς (βλ. Δράση, Φιλελεύθερη Συμμαχία, ΔΗ.ΣΥ.- ουχί όμως και Δημιουργία Ξανά). Ο προοδευτισμός των πολιτικών ελευθεριών που πράγματι διαπνέει το ΠΑΣΟΚ και το ΠΟΤΑΜΙ σε σχέση με την Ν.Δ. των Βορίδη, Γεωργιάδη, Πλεύρη, Λαζαρίδη, Μπαλτάκου, μπορεί να είναι αναγκαίες, δεν είναι πρέπει όμως να λογίζονται και ως ικανές συνθήκες ώστε να εδραιωθεί μια συνεργασία με την ΔΗΜΑΡ. Και εφόσον το 2004 ο ανανεωτικός ΣΥΝ, αποφάσισε να γίνει Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, απορρίπτοντας την θεσμική διαχείριση και αντιμετώπιση των προβλημάτων και προκρίνοντας την κινηματική του πεζοδρομίου και της καθημερινής επαναστατικής γυμναστικής, τόσο ο δρόμος όσο και ο πολιτικός χώρος για την ανεξαρτητοποίηση της ΔΗΜΑΡ άνοιξε διάπλατα, καθώς ούτε ο κ. Κουβέλης ούτε και οι φιμωμένοι από τον ΣΥΡΙΖΑ (θα θυμάστε ιστορίες απαγόρευσης σε ανανεωτικούς να εμφανίζονται στα κανάλια..) ομοϊδεάτες σύντροφοί του είχαν την επιθυμία της συνεργασίας με περιθωριακά και αμετροεπή νεοκομμουνιστικά γκρουπούσκουλα (ΡΟΖΑ,ΔΕΑ,ΚΟΕ και δεν συμμαζεύεται…). Τι γίνεται όμως όταν οι πολίτες εγκαταλείπουν την ΔΗΜΑΡ, τώρα που εκείνη δείχνει να ισορροπεί ως προς τις ιδεολογικές- πολιτικές της κατευθύνσεις και επιδιώξεις;

Η αλήθεια είναι πως η ΔΗΜΑΡ έκανε περισσότερες του επιτρεπτού και του ανεκτού κωλοτούμπες. Τόσες, που ακόμα και τα ίδια της τα στελέχη δεν μπορούν , όχι μόνο να δικαιολογήσουν στους πολίτες, αλλά και να τις κατανοήσουν τα ίδια. Ξεκίνησε την αυτόνομη πορεία της ψηφίζοντας στο κοινοβούλιο ό, τι ακριβώς και ο ΣΥΡΙΖΑ, αυτοπροτάθηκε ως εντολοδόχος της λύσης για την άρση του πολιτικού αδιεξόδου τον Ιούνιο του 2012, κι όταν έλαβε την εντολή, συνεργάστηκε με Βενιζέλο και Σαμαρά χωρίς όμως να ψηφίζει βασικά νομοσχέδια (είναι βλέπετε και ο ανασταλτικός παράγον του DNA της αριστεράς…), την ίδια ακριβώς στιγμή που οι υπουργοί της φρόντιζαν να κωλυσιεργούν ως προς την εφαρμογή των υποδείξεων του πρωθυπουργού. Μετά εξήλθε της κυβέρνησης με αφορμή το κλείσιμο της ΕΡΤ κι άρχισε πάλι να εκφράζει έναν τόσο ορθό όσο και αντιφατικό με τον προσφάτως από μέρους της εκφερόμενο αντιπολιτευτικό λόγο. Ίσως αυτήν την «σχιζοφρένεια» (όπως την περιέγραψε ο Γιάννης Πανούσης σε πρόσφατη ραδιοφωνική συνέντευξη που παραχώρησε (maga.gr, Real Politik, 15/6)) να πληρώνει σήμερα η ΔΗΜΑΡ. Ίσως πάλι και να αντιμετωπίζει τις συνέπειες του δισυπόστατου λόγου του αρχηγού της, που ποτέ δεν φρόντισε να ξεκαθαρίσει πού τοποθετείτο πολιτικά και ιδεολογικά το νέο του εγχείρημα. Είναι αυτό που η κ. Ρεπούση αποκάλεσε εύστοχα σε πρόσφατη συνέντευξή της «απουσία σαφούς αριστερού στίγματος». Προσωπικά, αν και με εκφράζει πολύ η ως άνω διατύπωση, θα ηρκούμην στην κριτική της απουσίας οποιουδήποτε στίγματος. Έτσι, για να ξέρουν οι ψηφοφόροι τι ψηφίζουν όταν ρίχνουν στην κάλπη ΔΗΜΑΡ. Ψηφίζουν αριστερά; Ψηφίζουν κέντρο; Ψηφίζουν κεντροδεξιά;

Γιατί, όταν καλλιεργείς εσκεμμένα ένα ερμαφρόδιτο κομματικό προφίλ, για να μαζέψεις ψήφους και από δω και από ‘κει αλλά και για να κρατήσεις τις λεπτές εσωκομματικές ισορροπίες μεταξύ των τάσεων, βασιζόμενος αποκλειστικά στο προσωπικό σου ηθικό και πολιτικό εκτόπισμα, πρέπει να αντιληφθείς και να προβλέψεις ότι σε μια περίοδο κρίσης και πόλωσης, τότε που θα τεθούν τα διλήμματα ή θα εμφανιστεί η αναγκαιότητα να σταλούν μηνύματα, οι περισσότεροι θα σε εγκαταλείψουν αναζητώντας αυθεντικούς εκφραστές των πιστεύω και των οραμάτων τους. Αυτό ακριβώς θαρρώ πως έπαθε η ΔΗΜΑΡ. Δήλωσε κάτι άλλο απ’ αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Φοβήθηκε πως αν άρθρωνε έναν σαφή, ειλικρινή, ξεκάθαρο και περιεκτικό λόγο, θα έχανε τους φιλελεύθερους ψηφοφόρους που άκουγαν ΔΗΜΑΡ και φαντασιώνονταν ιδιωτικοποιήσεις. Και προσωπικά πιστεύω ότι πράγματι θα τους έχανε. Όπως όμως πιστεύω και πως έπρεπε να τους χάσει. Γιατί η ΔΗΜΑΡ δεν μπορεί να ανήκει στο block των φιλελεύθερων. Ούτε και πρέπει να ψαρεύει παντού ψήφους με λόγο εσκεμμένα αμφίσημο και άρα εν γνώσει της παραπλανητικό. Αυτό που η ανανεωτική αριστερά οφείλει να κάνει πλέον είναι να προσπαθήσει να πείσει για την ορθότητα και την αξία των ιδεών της. Χωρίς ενοχές και υστερόβουλη διστακτικότητα. Μόνο έτσι θα εξαντλήσει τις λιγοστές ελπίδες ανάκαμψης που της αναλογούν. Με σύγκρουση στο εσωτερικό της και άνοιγμα στην κοινωνία. Με σαφές αριστερό πολιτικό στίγμα. Γιατί νιώθω πως είναι πολλοί αυτοί που εκφράζονται από κόμματα σαν την ΔΗΜΑΡ. Μόνο που δεν το ξέρουν . Και δυστυχώς δεν ευθύνονται οι ίδιοι γι αυτό.