O Δημήτρης Ξυγαλατάς μας μιλά για... ακραίες τελετουργίες, λίγες ημέρες πριν το TEDx!

O τρίτος ομιλητής του φετινού TEDxAthens μιλά στο neolaia.gr και μας περιγράφει τις εμπειρίες του σχετικά με τις… Ακραίες Τελετουργίες!

Η έρευνα του εστιάζει στην εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων και τεχνολογιών στην εθνογραφική έρευνα. Η επιστημονική του πορεία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων επιτόπιες έρευνες επί σειρά ετών σε τοποθεσίες στην Νότια Ευρώπη και τον Άγιο Μαυρίκιο.

Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με τις Ακραίες Τελετουργίες;

Ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια, θωρούσα συναρπαστικό το γεγονός ότι σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες αναλώνεται χρόνος, χρήμα και ενέργεια σε αμέτρητες τελετουργίες οι οποίες δεν φαίνεται να έχουν καμία λογική και κανένα αποτέλεσμα, τουλάχιστον εκ πρώτης άποψης. Στην περίπτωση ορισμένων «ακραίων» τελετουργιών, αυτό το πρόβλημα είναι ακόμη πιο προφανές: γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι συμμετέχουν εθελούσια σε επίπονες, ή ακόμη και βασανιστικές τελετουργίες; Ποια οφέλη αποκομίζουν από τη συμμετοχή τους; Αυτό ήταν το ερώτημα που με παρακίνησε να ασχοληθώ με αυτό το φαινόμενο.

Γιατί οι άνθρωποι συμμετέχουν σε τέτοιες… “δραστηριότητες”;

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις για κάθε ανθρωπολόγο που μελετά την τελετουργία είναι ότι οι ίδιοι οι συμμετέχοντες συνήθως δεν έχουν κάποιον ιδιαίτερο λόγο για την συμμετοχή τους. Το πιο συνηθισμένο επιχείρημα είναι η παράδοση – «γιατί έτσι μάθαμε». Μέσα από την επιστημονική έρευνα, ωστόσο, ανακαλύπτουμε ότι αυτού του είδους οι τελετουργίες έχουν διάφορα ευεργετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, σε ατομικό επίπεδο μπορούν να αυξήσουν την έκκριση ενδορφινών, να δημιουργήσουν ευχάριστα συναισθήματα, και να καταπολεμήσουν το άγχος, ενώ σε κοινωνικό επίπεδο αυξάνουν την κοινωνική συνοχή και συμβάλουν στη δημιουργία μιας συλλογικής ταυτότητας.

Τι είναι το πιο ακραίο πράγμα που έχεις δει;

Στον Μαυρίκιο, ένα νησί του Ινδικού Ωκεανού στο οποίο εδρεύει η ερευνητική μου ομάδα, πραγματοποιούνται διάφορες ακραίες τελετουργίες. Σε μία από αυτές, οι ντόπιοι ινδουιστές τρυπούν το πρόσωπο και το σώμα τους με βελόνες και σούβλες, σέρνουν κάρα με γάντζους περασμένους στο δέρμα τους, και κουβαλούν στους ώμους τους βαριές κατασκευές από μπαμπού που ονομάζονται καβαντί (αυτό είναι και το όνομα της τελετουργίας). Αυτό γίνεται για πολλές ώρες, έως ότου φτάσουν στο ναό ανεβούν 242 σκαλοπάτια μαζί με το φορτίο τους για το προσφέρουν στο θεό Μούρουγκα. Πρόκειται για πραγματικό (εθελούσιο) βασανιστήριο.

Ποιο είναι το συναίσθημα που νιώθεις βλέποντάς τους;

Έχω δει συναδέλφους μου να λιποθυμούν μπροστά σε αυτό το θέαμα. Δεν είναι εύκολο να βλέπεις κάποιον να οδύρεται καθώς περνούν μέσα από τα μάγουλά του μια σούβλα σε μέγεθος σκουπόξυλου. Παρότι έχω παραστεί σε αυτήν την τελετουργία πολλές φορές, πάντα αισθάνομαι ένα σφίξιμο στο στομάχι βλέποντας αυτές τις σκηνές.

Τι σχέδια έχεις για το άμεσο μέλλον;

Πρόσφατα ανέλαβα τη διεύθυνση ενός νέου εργαστηρίου στο Πανεπιστήμιο το Κοννέκτικατ στις ΗΠΑ (Εργαστήριο Πειραματικής Ανθρωπολογίας). Σκοπός αυτού του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη νέων μεθόδων και τεχνολογιών για τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι μέθοδοι αυτές μας επιτρέπουν να πραγματοποιήσουμε στην έρευνα πεδίου μετρήσεις ακριβείας που μέχρι πρότινος ήταν εφικτές μόνο στο εργαστήριο.

Για παράδειγμα, μπορούμε να παρακολουθήσουμε τα επίπεδα άγχους ενός ολόκληρου χωριού, ή να ποσοτικοποιήσουμε την κοινωνική αλληλεπίδραση στο πλαίσιο μιας κοινωνικής ομάδας. Αυτές οι τεχνικές μάς επιτρέπουν να ερευνήσουμε διάφορες πτυχές τις τελετουργικής συμπεριφοράς, αλλά και τις λογικές προεκτάσεις των ευρημάτων μας σε τομείς όπως η ιατρική, για παράδειγμα σε σχέση με παθολογίες όπως η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από μια εμμονή με τελετουργικές διαδικασίες.

Ο Δημήτρης Ξυγαλατάς έχει διατελέσει ακαδημαϊκός ερευνητής στα πανεπιστήμια του Πρίνστον, του Άρχους και του Μάσαρικ. Αξίζει να σημειώσουμε επίσης, πως στο Μάσαρικ κατείχε την θέση του Διευθυντή του ερευνητικού κέντρου LEVYNA. Η έρευνά του έχει δημοσιευθεί σε κορυφαίες επιστημονικές επιθεωρήσεις στους τομείς της ψυχολογίας, ανθρωπολογίας, βιολογίας, καθώς και γενικών επιστημών.

Θα εμφανιστεί στις 6 Φεβρουαρίου στη σκηνή του Παλλάς στο πλαίσιο του TEDxAthens 2016! 🙂

Περισσότερες πληροφορίες στο 2016.tedxathens.com

Η Hangover Media έχει τη χαρά είναι χορηγός επικοινωνίας του φετινού TEDxAthens!