Αφιέρωμα - Όσκαρ Ουάιλντ: 115 χρόνια από το θάνατό του

Σαν σήμερα το 1900 φεύγει από τη ζωή ο σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος και κριτικός, ο Ιρλανδός Όσκαρ Ουάιλντ.

Ζώντας τη δόξα της επιτυχίας, ο Ουάιλντ πέρασε χρόνια λάμψης, γκλαμουριάς, αλλά -τελικά-  εγκατάλειψης με αποκορύφωμα τη φυλάκισή του.

Στο απόγειο της φήμης του, και ενόσω το αριστούργημά του, Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός (The importance of being Earnest, 1895) παιζόταν στο Λονδίνο, ο Ουάιλντ μήνυσε τον Μαρκήσιο του Κουίνσμπερι, Τζον Ντάγκλας (John Douglas, 9th Marquess of Queensberry, 1844 – 1900) για συκοφαντία. Ο Μαρκήσιος ήταν ο πατέρας του εραστή του Ουάιλντ, του Λόρδου Άλφρεντ Ντάγκλας (Lord Alfred Douglas, 1870 – 1945). Οι κατηγορίες μπορούσαν να επιφέρουν κάθειρξη έως και δύο ετών. Στην διάρκεια της δίκης παρουσιάστηκαν αποδείξεις οι οποίες ανάγκασαν τον Ουάιλντ να αποσύρει τις κατηγορίες και οδήγησαν στην σύλληψή του με την κατηγορία του σοδομισμού (η ομοφυλοφιλία ήταν τότε ποινικό αδίκημα στην Αγγλία).

Ύστερα από δύο ακόμα δίκες, κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα. Το 1897, στην φυλακή, έγραψε το Εκ Βαθέων (De Profundis), μία επιστολή 80 περίπου πυκνογραμμένων σελίδων που εκδόθηκε το 1905, όπου αναλύει την ψυχοσύνθεσή του στις δίκες, δημιουργώντας ένα σκοτεινό «αντίβαρο» στην πρότερη φιλοσοφία της απόλαυσης. Μετά την αποφυλάκισή του έφυγε κατευθείαν για την Γαλλία, όπου και έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Εκεί έγραψε και το τελευταίο του έργο, Η μπαλάντα της φυλακής του Ρήντινγκ (The Ballad of Reading Gaol, 1898), ένα μακροσκελές ποίημα όπου παρουσιάζει τις κακουχίες της ζωής στην φυλακή.

Πέθανε άπορος στο Παρίσι , τον Νοέμβριο του 1900, σε ηλικία 46 ετών.

Σήμερα, εκτός από τα πάντα επίκαιρα έργα του (εμένα προσωπικά το De Profundis μου άλλαξε τη ζωή) μας σώζονται γνωμικά και ρήσεις του, που θα μας συντροφεύουν για πάντα (από το gnomikologikon.gr):

• Aρκεί ένα λεπτό για να ερωτευθείς, μια ώρα για να συμπαθήσεις και μια μέρα για ν΄αγαπήσεις. Όμως μια ολόκληρη ζωή δεν αρκεί για να ξεχάσεις.

• Να είσαι ο εαυτός σου, όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι.

• Πολύ μακιγιάζ και λίγα ρούχα, αποτελούν πάντα ένα αλάνθαστο σημάδι απελπισίας σε μια γυναίκα.

• Να συγχωρείς τους εχθρούς σου. Αυτό τους κάνει να σε μισούν περισσότερο.

• Οι άντρες θέλουν πάντα να είναι η πρώτη αγάπη μιας γυναίκας. Οι γυναίκες, αντίθετα, θέλουν να είναι η τελευταία γυναίκα ενός άντρα.

• Ο καλύτερος τρόπος ν’ αντιστέκεσαι σε έναν πειρασμό, είναι να υποκύπτεις σ’ αυτόν.

• Το χειρότερο από το να μιλούν άσχημα για σένα είναι να μη μιλούν καθόλου για σένα.

• Δεν μου αρέσει να μου δίνουν συμβουλές. Μπορώ να κάνω και μόνος μου λάθη.

• Ποτέ μην εμπιστεύεσαι μια γυναίκα που λέει την πραγματική της ηλικία. Αν μπορεί να πει αυτό, είναι ικανή για τα πάντα.

• Μ’ αρέσουν οι άντρες που έχουν μέλλον και οι γυναίκες που έχουν παρελθόν.

• Ο άνθρωπος είναι λιγότερο ο εαυτός του όταν μιλάει ως ο εαυτός του. Δώσ’ του μια μάσκα και θα σου πει την αλήθεια.

• Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άλλοι άνθρωποι. Οι σκέψεις τους είναι οι απόψεις κάποιου άλλου, η ζωή τους μια μίμηση, τα πάθη τους ένα ρητό.
(Από το “De Profundis”, που ήταν ο απολογισμός -και η απολογία- της ζωής του)

• Μόνο οι άστατοι γνωρίζουν τις χαρές της αγάπης. Οι σταθεροί γεύονται την τραγωδία της.

• Αν θες να πεις στους ανθρώπους την αλήθεια, κάν’ τους να γελάσουν, αλλιώς θα σε σκοτώσουν.

• Η εκπαίδευση είναι θαυμάσιο πράγμα. Αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι τίποτε από όσα αξίζει να γνωρίζουμε δεν μπορεί να διδαχθεί.

• Η δουλειά είναι το καταφύγιο των ανθρώπων που δεν έχουν να κάνουν τίποτε άλλο.

• Κυνικός είναι αυτός που ξέρει την τιμή όλων των πραγμάτων, αλλά την αξία κανενός.

• Η αυτοκριτική έχει ένα προνόμιο: Όταν κατηγορούμε τον εαυτό μας, έχουμε την εντύπωση πως κανένας άλλος δεν έχει το δικαίωμα να μας κατηγορήσει.

• Μη δίνετε σημασία στις λεπτομέρειες, είναι η χυδαία πλευρά της ζωής.

• Είναι απαράδεκτο να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε καλούς και σε κακούς. Οι άνθρωποι είναι είτε γοητευτικοί είτε βαρετοί.

• Μόνο οι ρηχοί άνθρωποι δεν κρίνουν από την εξωτερική εμφάνιση. Το πραγματικό μυστήριο του κόσμου είναι το ορατό, όχι το μη ορατό.

• Το γέλιο δεν είναι καθόλου άσχημη αρχή για μια φιλία. Και είναι μακράν το καλύτερο για να τελειώσεις μια φιλία.

• Είτε η ταπετσαρία ξεθωριάζει είτε εγώ
(τα τελευταία του λόγια…)

• Πρέπει να είναι κανείς πάντα ερωτευμένος. Γι’ αυτό δεν πρέπει να παντρεύεται.

• Όταν ήμουν νέος, νόμιζα ότι το χρήμα είναι το πιο σπουδαίο πράγμα στη ζωή. Τώρα που είμαι γέρος, το ξέρω.

• Η «απλή και καθαρή αλήθεια» είναι σπάνια καθαρή και ποτέ απλή.

• Οι γέροι πιστεύουν τα πάντα. Οι μεσήλικες υποψιάζονται τα πάντα. Οι νέοι ξέρουν τα πάντα.

• Τίποτε δεν είναι πιο επικίνδυνο από το να είσαι υπερβολικά μοντέρνος. Διατρέχεις το κίνδυνο να γίνεις ξαφνικά υπερβολικά ξεπερασμένος.

• Οι άντρες παντρεύονται γιατί είναι κουρασμένοι. Οι γυναίκες γιατί είναι περίεργες. Και οι δύο απατούνται.

• Δεν υπάρχουν αδιάκριτες ερωτήσεις. Υπάρχουν μόνο αδιάκριτες απαντήσεις.

• Η συνέπεια είναι το τελευταίο καταφύγιο όσων δεν έχουν φαντασία.

• Δεν μεταθέτω ποτέ για αύριο ό,τι μπορώ να κάνω μεθαύριο.

• Η ανυπακοή, στα μάτια όποιου έχει διαβάσει ιστορία, είναι η προπατορική αρετή του ανθρώπου. Από την ανυπακοή γεννήθηκε η πρόοδος, από την ανυπακοή και η επανάσταση.

• Η ανώτερη μορφή ατομισμού είναι η δημιουργικότητα.

• Η γυναίκα αρχίζει με το να αποκρούει τις επιθέσεις του άντρα και καταλήγει στο να εμποδίζει την οπισθοχώρησή του.

• Όταν εκπληρώνω τα καθήκοντα που έχω προς τον εαυτό μου, νοιώθω μια απέραντη ευχαρίστηση.

• Όλα σ’ αυτόν τον κόσμο έχουν να κάνουν με το σεξ εκτός από το σεξ. Το σεξ έχει να κάνει με την εξουσία.

• Πρέπει να παίζει κανείς πάντα τίμια, όταν έχει καλό φύλλο.

• Η μόδα είναι μια μορφή ασχήμιας τόσο ανυπόφορης, που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες.

• Η μοναδική γοητεία του παρελθόντος είναι ότι είναι παρελθόν.

• Δεν υπάρχει τίποτε το υγιές γύρω από τη λατρεία της ομορφιάς.

• Ο κυνισμός συνίσταται στο να βλέπεις τα πράγματα όπως είναι και όχι όπως θα έπρεπε να είναι.

• Στην αγάπη αρχίζουμε απατώντας τον εαυτό μας. Μόνο αργότερα απατούμε τους άλλους.

• Οι απλές καθημερινές χαρές είναι το τελευταίο καταφύγιο των πολυσύνθετων ανθρώπων.

• Μου φαίνεται καμιά φορά πως ο Θεός, όταν δημιούργησε τον άνθρωπο, υπερεκτίμησε τις ικανότητές Του.

• Η ηθικολογία είναι η στάση που υιοθετούμε απέναντι σε ανθρώπους που δεν μπορούμε να υποφέρουμε.

• Δεν έχω να δηλώσω τίποτα [στο τελωνείο] εκτός από τη μεγαλοφυΐα μου.

• Το θεατρικό έργο ήταν επιτυχία. Το κοινό του ήταν αποτυχία.

• Κάθε εξουσία είναι εντελώς ταπεινωτική. Εξευτελίζει τόσο εκείνον που την ασκεί όσο κι εκείνον που την υφίσταται.

• Οι γυναίκες μάς αγαπούν για τα ελαττώματά μας. Αν έχουμε ελαττώματα, θα μας συγχωρέσουν τα πάντα, ακόμα και την ευφυΐα μας.

• Ο κριτικός οφείλει να εκπαιδεύει το κοινό. Ο καλλιτέχνης οφείλει να εκπαιδεύει τον κριτικό.

• Η βάση της αισιοδοξίας είναι αγνός τρόμος.

• Η φύση μιμείται την τέχνη.

• Το χειρότερο πράγμα με τους φανατικούς είναι η ειλικρίνεια.

• Αυτοί που βρίσκουν άσχημα νοήματα σε ωραία πράγματα είναι διεφθαρμένοι χωρίς να είναι γοητευτικοί. Αυτό είναι ένα ελάττωμα.

• Το χειρότερο πράγμα από το να σε κουτσομπολεύουν είναι το να μη σε κουτσομπολεύουν.

• Το βιβλίο αυτό δεν είναι ανήθικο, αλλά κάτι χειρότερο: Είναι κακογραμμένο.

• Οι γυναίκες ποτέ δεν αφοπλίζονται από ένα κομπλιμέντο. Οι άντρες πάντα αφοπλίζονται. Αυτή είναι η βασική διαφορά μεταξύ των φύλων.

• Ο ποιητής μπορεί να υπομείνει τα πάντα, εκτός από ένα τυπογραφικό λάθος.

• Οι τραγωδίες των άλλων διακρίνονται πάντα για την απελπιστική τους κοινοτοπία.

• Με το να γίνεις μάρτυρας, κατορθώνεις να γίνεις διάσημος χωρίς να έχεις ταλέντο.

• Αντιπαθώ τα επιχειρήματα κάθε είδους. Είναι πάντα χυδαία και, συνήθως, πολύ πειστικά.

• Η φυσικότητα είναι απλώς μια πόζα και επιπλέον η πιο εκνευριστική απ’ όσες γνωρίζω.

• Το να ζεις είναι το πιο σπάνιο πράγμα στον κόσμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι απλά υπάρχουν, αυτό είναι όλο.

• Είναι καλύτερο να έχεις ένα σταθερό εισόδημα από το να είσαι υπέροχος.

• Ο καθένας γεννιέται βασιλιάς και οι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν στην εξορία, όπως οι περισσότεροι βασιλιάδες.

• Το να αγαπήσεις τον εαυτό σου είναι η αρχή ενός έρωτα που θα κρατήσει μια ολόκληρη ζωή.

• Αν η φύση είχε ανέσεις, ο άνθρωπος δεν θα είχε εφεύρει την αρχιτεκτονική.

• Όταν ο τρίτος της σύζυγος πέθανε, έγινε ξανθιά και θλιμμένη.

• Είχε μια από αυτές τις χαρακτηριστικές αγγλικές φυσιογνωμίες που τις βλέπουμε μια φορά και δεν τις θυμόμαστε ποτέ πια.

• Κάθε άγιος έχει παρελθόν. Κάθε αμαρτωλός έχει μέλλον.

• Το ποτήρι των ατυχιών της Ιρλανδίας έχει ξεχειλίσει εδώ και καιρό, αλλά δεν είναι γεμάτο.

• Η καλύτερη δουλειά στη λογοτεχνία γίνεται από αυτούς που δεν στηρίζονται σε αυτήν για να βγάλουν το ψωμί τους.

• Συγγραφέας είναι κάποιος που έχει εκπαιδεύσει το μυαλό του να είναι άτακτο.

• Οι πραγματικοί φίλοι σού την φέρνουν από μπροστά.

• Είμαι τόσο έξυπνος, που μερικές φορές δεν καταλαβαίνω ούτε λέξη απ’ αυτά που λέω.

• Στον αγώνα της ζωής, όποιος κι αν είναι ο στόχος σου, να κρατάς τα μάτια σου στο λουκουμά κι όχι στην τρύπα.

• Όλος ο κόσμος υπήρξε ένα στρείδι για μένα, αλλά χρησιμοποίησα λάθος πιρούνι.
(παρωδεί παρόμοιο αφορισμό του Σαίξπηρ)

• Όποτε οι άλλοι συμφωνούν μαζί μου, αισθάνομαι ότι δεν πρέπει να έχω δίκιο.