Απόψεις: Κριτική των πνευματικών φορέων και θεσμών

Το αναμενόμενο, κι όλως λογικό –συμβατικά εξαρχής–, είναι να παρατηρείται σε περιόδους κρίσης κάποια μετατόπιση του ενδιαφέροντος –του εναπομείναντος χθαμαλού ενδιαφέροντος– προς ό,τι συνηθίζουμε να ονομάζουμε «πνευματικό», εκπροσωπούμενο αυτό από «πνευματικούς» συνεπώς φορείς, οι οποίοι «εξουσιοδοτούνται», «οφείλουν», «μπορούν» ή «απαιτούν» να αναλάβουν την παιδεία του Τόπου.

Άρθρο του Κωνσταντίνου Αντωνίου, φοιτητή τμήματος Φιλοσοφίας και Ιστορίας της Επιστήμης (PHS) – από το maga.gr

Φορείς λοιπόν τέτοιοι αμέσως-αμέσως, σκέφτεται κανείς, είναι παντός τύπου σχολείο (τη εξαιρέσει τεχνικών), τα ανώτατα ιδρύματα και οι ακαδημίες κυριότατα. Τα διάφορα ινστιτούτα, ιδρύματα, όμιλοι κλπ. θάταν φρόνιμο να παραληφθούν, όχι από αμετακίνητη δυσπιστία στο έργο που μπορούν να επιδείξουν, αλλά λόγω εποπτικής δυσκολίας –αν θέλουμε να ‘μαστε ακριβείς–, που τεκμαίρεται, μεταξύ άλλων, και απ’ το γεγονός ότι μια πρώτη ματιά στην πλειοψηφία αυτών δίνει την εντύπωση χώρων δράσης συγκεκριμένων ατόμων, και γενικά διαμόρφωσης «καλών σχέσεων» μες από συνέδρια, παρουσιάσεις, «δρώμενα» ή «μελέτες», παρά ό,τι άλλο σχετικό με την πνευματική κι επιστημονική παραγωγή, κι άρα γι αυτό η αμφιβολία !

Πίσω απ’ όλ’ αυτά, όμως, άνθρωποι δουλεύουν, και άνθρωποι μόνο ευθύνονται για το βαθμό επιτυχίας ή αποτυχίας πάνω στο επιτελικό τους έργο να μορφώσουν τον κόσμο. Οι καθηγητές, αφού αξιώνουν κι επαίρονται ότι είν’ οι καθαυτό «πνευματικοί», ας αναφερθούν πρώτοι-πρώτοι. Μόνο αυτοί; Όχι βέβαια! Άλλωστε, είναι κι εκείνοι που αρνούνται πάσα διαπραγμάτευση του πνεύματος –του ελεύθερου όπως αρμόζει πνεύματος– με συμβατότητες «κριτηρίων», «συστατικών επιστολών» και τοιούτου είδους «επισήμων αναγνωρίσεων» από τρέχα γύρευε τρεχαγυρευόπουλους πνευματικά «ισχυρούς», τάχα ποιας «σεβαστής» καθεδρίας. Έπειτα κι άλλοι ακόμα –ανεξαρτήτου ιδιότητας– μπορούν να ‘χουν λόγο, αν βέβαια ικανά τον στηρίζουν!.. Βάλε λογοτέχνες, βάλε αρθρογράφους, κριτικούς και λοιπούς…

Η κρίση, όπως την αντιλαμβάνονται όχι μόνον οι απλοί καθημερινοί πολίτες, αλλά κ’ οι ίδιοι οι «πνευματικοί» τους, δεν είναι ουσιαστική. Η βαθιά κρίση, που από πάντα περιέσφιγγε ό,τι ανθρωπινό κι άξιο πάνω στη γέννησή του ήδη τολμούσε να διακριθεί, είν’ άλλη – είν’ ακριβώς η μη συνειδητοποίηση˙ η αδυναμία μας να εντοπίσουμε και ν’αποβάλλουμε τα κακοδαίμονα στοιχεία, που στην περίπτωσή της Ελλάδας, όχι μόνον την πρόοδο καθυστέρησαν σε επίπεδο πνευματικής εξαναστάσεως, μα και περίτεχνα –θαρρείς ο ίδιος ο διάολος να τα έσπειρε– υπεισήλθαν στα πράγματα καταφέρνοντας μιαν τρομακτική αλλοίωση της αλήθειας για θέματα, τα οποία τώρα κατήντησαν «φαινόμενα», μη όντα, ανύπαρκτα, μάλιστα δε «καθημερινά φαινόμενα» στην αντίληψη των ανθρώπων!

Κάποτε, κάποιοι αφυπνισμένοι αναγνωρίζαν ότ’ η ποιότητα εκλείπει στην εποχή τους, μα σήμερα ολωσδιόλου λείπει, κι ας παραδόξως διαλαλούν όλοι τους βροντόφωνα: «εδώ είμαστε!», φροντίζοντας να κάνουν αισθητή την ενοχλητική τους παρουσία μες από αηδείς «γνώμες»-ρεκλάμες, που αντιλαλούν αέναα σ’ αυτό το κενωνικό περιβάλλον!

Από πού ν’ αρχίσουμε; Απ’ τον κύριο πρύτανη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου; Δε λέγαμε εμείς οι «απολιτίκ», όπως μας θέλουν –και καλά κάνουν!– οι «επαναστάτες» της αφουσιάς, πως «αντιστασιόσημα» κυνηγά μακροπρόθεσμα ο κ. Πελεγρίνης, όταν, όχι από «φιλευσπλαχνία», αλλ’ από καθαρή πολιτική, «στήριζε» τον «αγώνα» των διοικητικών; Η φιλανθρωπιά, πιστεύω, δεν εντοπίζεται σε δελτία τύπου και «δηλώσεις»… Νάσου έτοιμοι ψηφοφόροι όμως, τώρα που θα συμπεριληφθεί στον ΣΥΡΙΖΑ για τις επόμενες εθνικές εκλογές!

Το ανώτατο «πνευματικό αξίωμα» δόθηκε σ’ έναν άνθρωπο που σε συνέντευξή του εδώ στο maga.gr, απαντώντας σ’ ερώτηση για τη βλάβη απ’ την κομματικοποίηση των φοιτητών, διατύπωσε τα εξής: «Ενας φοιτητής που ασχολείται με τα κοινά αποκτά μια ωριμότητα. Αναπτύσσει τη δυνατότητα να αυτενεργεί». Μόνο, θα ρωτούσα τον κ. Πελεγρίνη, ο οποίος ασχολείται με τη φιλοσοφία, κι άρα εκτιμά ίσως τα αμφισβητητικά ερωτήματα, αν «αυτενεργεί» όντως η π ρ ο σ ω π ι κ ή, η μόνη ικανή γι’ αυτενέργεια, (χαμένη ή ανύπαρκτη πάντως πια) συνείδηση του φοιτητή, κι όχι η συνείδηση της γραμμής του;! Αν «αυτενεργεί» για τον ίδιο, επίσης, ή για το κόμμα του και τα συμφέροντα της προσφιλέστερης σ’ αυτόν στρούγκας ;..

Βγάζω το ξύγκι απ’ την μύγα; Όχι! Να, παρακάτω, σαφέστατη απάντηση στην ερώτηση αν υποστηρίζει ότι ο φοιτητικός κομματικός συνδικαλισμός ακονίζει τον νου: «Ασφαλώς, γιατί όταν έχεις απέναντι έναν συμφοιτητή από αντίπαλο κόμμα, αναγκάζεσαι να χρησιμοποιήσεις επιχειρήματα για να τον αντικρούσεις. Αναπτύσσεται η επιχειρηματική σου δεινότητα. Οι δικοί μας απόφοιτοι είναι καλύτερα προετοιμασμένοι από τους φοιτητές στο εξωτερικό.».

Τί μας λέει, εν ολίγοις; Ότι επιχειρηματολογούν σωστά μόνο οι δογματικοί νέοι των κομμάτων του κατεστημένου μας – γιατί αυτή είναι η βασική οδός προς την ανάπτυξη της επιχειρηματικής δεξιότητας και την όξυνση των νοητικών δυνατοτήτων! Ποια βιβλία τώρα, ποιά διαλεκτική της γνώσης!.. Μάλιστα γι’ αυτό είμαστε και πιο «ώριμοι», σε σύγκριση με τους άτυχους φοιτητές του εξωτερικού!..

 

Η μεγάλη συνέντευξη συνεχίζεται με αναρίθμητες άκριτες γνώμες, ανέργαστες φιλοσοφικού ελέγχου, για όλα τα θέματα (τόσοι «ειδικοί» πια!)˙ αλλά μία φράση του «πνευματικού» κ. Πελεγρίνη εξ ιδίου στόματος για το πώς βλέπει τη θέση και το έργο του στο Πανεπιστήμιο ίσως αρκεί: «Μα ασχολούμαι με την πολιτική, αυτό που κάνω πολιτική είναι». Πολιτική λοιπόν! Και τα σχόλια δικά σας…

Κυνηγάμε διαρκώς «την εύκολη» σ’ όποια πνευματική μας πράξη, σ’ ό,τι έχει να κάνει με το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον της Παιδείας μας, κι αυτό το καταλαβαίνει κανείς εύκολα αν βολιδοσκοπήσει την «κίνηση» γύρω από θέματα σχετικά, τόσο στους χώρους των επίσημων φορέων, όσο και των ανεπίσημων – μήπως ο εφησυχασμός δεν είναι γενικό πρόβλημα της σημερινής μας κουλτούρας άλλωστε; Χαλάρωμα νεύρων γενικά˙ υπότονες προσπάθειες, μισοδουλειές και πασαλείμματα στ’ ο,τιδήποτε.

Και μιλώ για πολλά: ανύπαρκτη λογοτεχνία κάποιας μέτριας έ σ τ ω ποιότητας, αδιαυγές επιστημονικό έργο –και σκωπτικό προς τον φιλαληθή αναγνώστη, εφόσον τίθεται στην υπηρεσία κάποιου δικού «αισθήματος», συγκεκριμένων συμφερόντων πάντα (βλ. ιστορία)–, βιβλία σαρίδια, ανωνύμων μελετητών («φιλολογική ομάδα Τάδε»), σ’ εκδόσεις της χειρότερης δυνατής ποιότητας, κι ανεπιμέλητες τελείως αυτές, στοιχειοθετικά, φιλολογικά κ.ο.κ (ή από κακούς επιμελητές!) – κάτι που ισχύει και για τις φτηνές πανεπιστημιακές εκδόσεις δυστυχώς !

Είναι τόσα μα τόσα, που θα ξημερώναμε ν’ απαριθμούμε. Ενδεικτικά, κακή εντύπωση σχηματίζουν «καθηγητές» που δεν γνωρίζουν όχι απλώς να ομιλούν, αλλά και να γράφουν! Μέτρησα σ’ έναν-δύο, πόσες φορές θα καταφέρουν να μας δώσουν σωστή, ευσύντακτη και γραμματικώς ελεγμένη εκφώνηση. Εκφώνηση! Όχι κείμενο!.. Τρεις, πέντε σειρές δηλαδή!.. Από μία έως καμία, όπως φάνηκε. Τί δευτερεύουσες; Δεν υπάρχουν δευτερεύουσες προτάσεις, κι ο λόγος αναπτύσσεται «μονοκοπανιά» ! Τί διαφορά ανάμεσα στο «πολύ» και το «πολλή», τί άλλο το «ότι» κι άλλο το «ό,τι»; Όλα ίδια κι ό,τι νάναι! Εκτός αυτών, και άλλων βέβαια, όπως οι ανάβαθες γνώμες για πράγματα καίρια, σαν το «πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι», του Ηρακλείτου, που άκουσα να κατακρεουργείται από «καθηγητή φιλοσοφίας», είναι κ’ η ανάπαυση πίσω απ’ το ψεύτικο κι αβαρές «κύρος», η ανευθυνότητα και η ασυνέπεια (που μερικοί ζήτησαν και τα ρέστα «προσβεβλημένοι», όταν τους παραπονέθηκαν φοιτητές για την αργοπορία τριάντα και σαράντα ολόκληρων λεπτών!) ή η δειλία και η αγκύλωση στα «εύκολα», στη χαλαρότητα, τη μετριότητα.

Αν υπερβάλλω, ας μου αποδείξουν, μιας κι εγώ είμαι φοιτητής επίσης, ότι λάθος οδηγήθηκα σε τέτοια συμπεράσματα, υπήρξα κακός δέκτης και μόνο από εμπάθεια έσπευσα να γράψω!

Όλ’ αυτά τα λέω για να ξεθυμάνω; Μπορεί κι αυτό, παρότι δεν το νομίζω ότι κενολεκτώ μονάχα. Απλώς έχω «ελαττώματα», βλέπετε! Ενοχλούμαι με την «ευκολία» της γνώσης! Το ένα μου ξινίζει – το άλλο μου μυρίζει, άμα ακούσω ή δω κάτι να πηγαίνει στραβά, και γενικά τείνω πάντα ν’ αμφιβάλλω μέχρι αποδείξεως του εναντίου, πριν διαμεσολαβήσει ο κριτικός έλεγχος, για ό,τι αγγέλεται ως «αξιόλογο», «πνευματικό», «διδακτικό», ή απλώς «μεγάλο», «σπουδαίο» και τα παρόμοια!..

Κάνω καλά που τα μοιράζομαι, ωστόσο; Ακόμα αναρωτιέμαι, και μένει να φανεί!.. αλλά το κάνω για μένα, υπηρετώντας μια προσωπική θέση, που θα μπορούσα να την προτείνω κιόλας, αφού εκτιμάται να υπάρχει κι ένα «πλουραλιστικό πνεύμα»: Ε μ ε ί ς τί κάνουμε;! Άμεσα, τώρα, και με παρονομαστή του έργου τη μέγιστη δυνατή μας ποιότητα! Στην πράξη, από μας τί γίνεται; Είναι «άβολες» τέτοιες σκέψεις, το ξέρω…